"Huwag!" Awat na sigaw ng Ginang sa ginagawang pagpapahirap ng mga armadong lalaki sa esposo.
Hilam na rin sa luha ang mga mata. Wala itong magawa maliban sa pagmasdan ang pagpapahirap ng mga tauhan ng Don sa asawa. Subalit nagmistulang bingi ang mga armadong lalaki na patuloy sa pananakit kay Doglas. "Maawa kayo sa asawa ko, wala kaming ginagawang masama!" Halos lumuhod sa pagmamakaawang sigaw ng Ginang. Sinugod ang isa mga ito upang itigil ang pananakit sa walang kalaban-labang asawa. "Huwag kang makialam!" Mabagsik na turan lalaki, hinablot ang buhok ni Ara at kinakaladgad sa damuhan. "Ara?!" Duguan ang mukha at tila mawawalan ng ulirat na tawag ni Doglas sa pangalan ng asawa. "Itay.......inay...." hilam na rin sa luhang tawag ng dalawang batang lalaki na hindi nagkakalayo ang edad. "Peste! Iyan ang nababagay sa mga taong mahirap pakiusapan!" Galit na saad pa ng lalaki pagkatapos ay inundayan ng malakas na sundok sa sikmura ang kawawang si Doglas. Manlaban man ang Ginoo ay wala rin panama sa mga ito. "Layuan n'yo ang tatay namin." umiiyak na saad ng batang lalaki, pinagsusundok ng malambot nitong kamao ang tila bakal na likod ng lalaking nananakit sa ama. Sa halip na maawa ay nakakalukong ngumisi lamang ang lalaking nambubugbog kay Doglas. "Matapang ka ah!" Pagkuwan ay mabagsik na wika nito. Nasa anyo ang kawalang pasensiya. Binalingan ang batang lalaki saka hindi ito nagpatumpik-tumpik na sikmuraan ang wala pang muang na batang lalaki. "Kuya ko!" humahaguhol sa iyak na tawag ni Eugene sa nakatatandang kapatid. Kitang-kita niya ang kung paano pinapahirapan ng mga malalaking lalaki ang buo niyang pamilya. "Yan ang nararapat saiyo Doglas. Kung pumayag ka lang sana'y hindi na humantong pa sa ganito. Masuwerte ka't iyan lamang ang napala mo! Siguro naman ay magtatanda ka na ngayon!" Dagdag pa nito. Walang mababakas na konsensiya sa mukha ng lalaki. "Bitawan mo ako, hayop ka! Mga hayop kayo!" nagsisigaw at nagwawalang wika ni Ara. "Tumahimik ka!" Malakas at nakabibinging sampal ang ipinataw dito ni Doglas. Naging sanhi iyon upang humandusay sa damuhan ang babae. Ngunit bumangon pa rin ito at muling pinaghahampas sa likod ang lalaking nanakit sa asawa. "Ubos na ang pasensiya ko sa 'yo babae ka!" Nag–iigting ang mga bagang na lintaniya nito. Hindi ito nagdalawang isip na hugutin mula sa tagiliran ang baril. Ang sunod na nangyari ay ang pag–alingawngaw ng malakas na putok sa kadiliman ng gabi "Ara!" "Inay!" "Nanay!" Pumalahaw sa iyak na tawag ng dalawang bata sa nakahandusay at wala ng buhay na ina. "Bruko, bakit mo binaril?!" galit na singhal ng isang lalaki sa kasamahan. "Ayoko ng sagabal!" "Malalagot tayo sa Don niyan!" "Putang ina! Problema ba 'yon? Eh di sabihin natin nanlaban sila! At huwag ka ngang takot Mario!" walang pusong sagot ng lalaking nagngangalang Bruko. "Mga hayop kayo!" Sigaw ni Doglas. Tumayo buhat sa pagkakasalmapk sa damuhan pagkatapos ay marahas na hinablot ang baril sa tagiliran ng lalaki sa tabi nito at itinutok iyon kay Bruko. Pero naging mabilis ang pagkilos ng mga kriminal. Bago pa man nito makalabit ang triger ng baril. Bumulagta sa damuhan si Doglas. Duguan at wala nang buhay. "Itay!" Humaguhol sa iyak na dinaluhan ng magkapatid ang wala nang buhay na mga magulang. "Anak ng! Bakit mo na naman binaril?!" "Gago ka ba?! Inunahan ko lang siya! Kung hindi ko binaril malamang bulagta na ako ngayon! Balik na singhal ni Bruko. Mabilis na kumilos si Dylan at dinakma ang kamay ng nakababatang kapatid. "Kailangan natin makatakas," mahinang usal nito sa bunsong kapatid bagamat hilam sa luha ang mga mata'y nakapag-isip pa rin ito para sa kaligtasan nilang magkapatid. Durog ang batang pusong binitawan ni Eugene ang ina at sumunod sa nakatatandang kapatid. "Hoy!? Saan kayo pupunta?" malakas na tawag ni Bruko mahigpit pa nitong hinawakan ang baril at hinabol ang mga bata. "Bilisan mo Eugene!" Magkahawak ang kamay na tumatakbo ang dalawa habang nakasunod ang tatlong mga lalaki. "Kuya si inay at itay?" umiiyak na tanong ni Eugene "Babalikan natin sila. Kailangan natin makahingi ng tulong." anito. "Tumigil kayo?" tawag ni Bruko na pinaputukan ang dalawang bata. "Takbo!" "Bilisan mo!" Muling nagpaputok si Bruko at sa pagkakataong iyon ay natamaan ang target. "Kuya!" Walang awang pinagbabaril ni Bruko ang landas na tinatahak ng magkapatid. Tinamaan sa likod si Dylan naging dahilan iyon upang matumba ang walang kalaban-labang bata. "Takbo Eugene! Takbo!" Mahinang usal ni Dylan bago ito tuluyan mawalan ng ulirat. HUMIHINGAL at pawisang napabalikwas ng bangon si Eugene buhat sa pagkakahiga sa malambot na kama. "Nigthmare!" Nakatiimbagang at kuyom ang mga kamaong aniya sa sarili.Inabot niya ang switched ng ilaw sa side table ng kama pagkatapos ay marahas siyang tumayo, ang sunod niyang ginawa ay naglakad siya patungo sa may balkonahe. He opened the glass sliding door at lumabas. Nagpakawala siya ng marahas at malalim na buntong–hininga. He could felt the raging anger deep inside his heart. Maraming taon din niyang kinimkim ang galit at poot sa dibdib niya.
Mabilis na lumipas ang mga taon ngunit hindi pa rin niya makalimutan ang masaklap pangyayaring iyon sa kanyang pamilya. Nakatakas nga siya sa mga lalaking walang hangad kung di ang mapatay silang mag-anak. Subalit kailan man ay hindi nawaglit sa kanyang diwa ang masakit, masalimoot at kalunos-lunos na bahaging iyon ng pagkatao niya. Dala-dala pa rin niya ang sakit at kinikimkim na galit sa loob ng dibdib niya. "Don Feliciano, pagbabayaran mo ng mahal ang mga kasamaang ginawa mo sa pamilya ko!" Muli ay napakuyom ng kamao at nagtatagis ang mga bagang na turan niya. Narinig niya ang pagtatalo noon ng mga lalaki kung kaya't alam niyang ito ang may pakana ng lahat. He could still remember that Don Feliciano visited her parents days bago mangyari ang krimeng 'yon. Marahil ay nagpunta ito upang paki-usapan ang ama niya na ibigay na ang anim na ektaryang sakahan nila. Hindi marahil pumayag ang mga magulang niya kung kaya't idinaan na lang sa kasakiman st karahasan ng Don ang lahat."Damn you Feliciano! Ako naman ang maniningil!" He clenched his teeth as he fisted his hands in anger.
*****
"PAPA?" mahinang tawag ni Danna sa pangalan ng ama na kasalikuyang sumisimsim ng alak. Mula nang maisanla ng Don ang Hacienda ay naging mabisyo na ito. Nababahala siya rito dahil sa malaki ang ihinulog ng katawan nito. Naging abala siya sa trabaho nitong nakaraan. Kailangan kasi niyang magsikap upang makapag-ipon para matubos nila ang kanilang Hacienda. Pero kahit buong buhay niya ang igugol niya sa pagtratrabaho ay hindi pa rin niya kikitahin ang ganoong kalaking halaga. "hija," mahina't malungkot na sagot ng Don. Lumapit si Danna at kinuha ang kamay ng ama. Pinisil niya ito upang kahit paano ay maibsan ang sakit at lumbay nito. "Papa, mababawi rin natin ang Hacienda, magsisikap akong magtrabaho para makaipon." "I'm sorry, Hija. It's all my fault." nangilid ang mga luhang anang Don. "Isn't your fault, papa. Walang may kasalanan. Kaya huwag n'yo na pong sisisihin ang inyong sarili." Nakangiting aniya upang itago ang totoong nararamdaman. "Magtulongan po tayo papa, para mabawi natin ang Hacienda at para makapagsimula uli." "Salamat hija, hindi ko na alam ang gagawin ko pag wala ka sa tabi ko," madamdaming pahayag ng Don, mahigpit na niyakap ang nag-iisang anak."Malalampasan din natin ang lahat ng ito, papa." Humiwalay ito sa pagkakayakap sa ama, pigil niya ang mga luhang nais maglandas sa kanyang mga mata.Kailangan niyang magpakatagtag upang sagayon ay hindi panghinaan ng loob ang ama. Batid din niya ang labis na paghihirap nito dahil sa karamdaman nito.Kung paano at saan siya magsisimula para matubos at mabawi ang Hacienda ay hindi niya alam. Alam niyang mahirap ngunit ayaw niyang sumuko at panghinaan ng loob. Alang-alang sa nasira niyang ina gagawin niya ang lahat maibalik lamang ang lahat ng nawala sa kanila.Ilang araw nalang ang makikita na nila ang bagong may ari ng kanilang mga ari-arian. Dalangin niya na sana'y hayaan sila nito na tumira sa mansion habang hindi pa lubusang magaling ang ama. At habang pinagiipunan niya ang pambayad sa kanilang Hacienda."Salamat, hija. Don't worry, hindi na ako muling iinom," nakangiting tugon ng matandang don."I lo
Malungkot na pinaglipat-lipat ni Danna ang mga mata sa mga kasambahay na nagtipon-tipon sa malaking living room ng mansion. Napamahal na siya sa mga ito kaya napakahirap para sa kanya na magdesisyon. Nagpakawala muna siya ng malalim na buntong- hininga bago nagsalita. "Hindi po lingid sa inyong kaalaman na naisanla ng papa ang hacienda at ang mansion na ito sa isang mayamang negosyante." panimulang aniya. "Alam din po ninyong lahat na nasa hospital pa ang papa't hindi pa nagkakamalay. Malaki po ang mga gastusin namin sa hospital at...." muli ay humogot siya ng malalim hangin sa dibdib bago nagpatuloy. Napamahal na po kayong lahat sa akin, amin ni papa pero ikinalulungkot ko pong sabihin na hindi ko na rin po kayo kayang suwelduhan." pagtatapat niya sa mga ito. Sinikap ang sarili na huwag maiyak pero hindi mautatago ang lumbay sa magandang mukha.
Bigla ang pagsipa ng kaba sa dibdib ni Danna. Kinakabahan siya ng 'di niya mawari. Marahil ay dahil ito ang unang pagkakataon na makakaharap niya ang bagong may-ari ng kanilang mga ari-arian. Dinadalangin niya na sana' y mabait at makasundo niya ito. Nakatalikod ang lalaki na tila hinahagod at sinusuyod ng tingin ang malaking letrato ng Don na nakasabit sa makinis na dingding. Huminga ng malalim si Danna habang binabagtas ang kahabaan ng hagdan. May ngiti sa labing sinalubong siya ng mga katulong na matiyagang naghihintay sa kanyang pagbaba. Ginantihan niya iyon ng matamis na ngiti sa kabila ng kanyang namamahay sa loob ng dibdib niya. "Good morning Mr. Bermudez." bati ni Danna sa lalaking nakatalikod.
Alas- otso na ng gabi nang dumating ang mga kaibigan ni Eugene. Binalaan pa siya nito na huwag lumabas ng kusina na ipinagtaka naman niya. Malulutong na halakhak ang naririnig ng mga kasambahay mula sa malaking living room. Marahil ay nagkakatuwaan ang mga ito."Senyorita, ayos ka lang ba?" nag-aalalang tanong ng isa sa mga kasambahay."Oo naman po," tipid niyang sagot ngumiti siya upang ipakita na wala itong dapat na ikabahala."Hindi ko matantiya ang ugali mayroon ang bagong may-ari nitong mansiyon," ani Belen."Sa nakikita ko magiging maayos ang lahat huwag lang natin siyang suwain." si Aling Lilia na tumingin sa mga kasamahan."Ang guwapo ng mga kaibigan ni senyorito Eugene. Halos ayoko na ngang pumikit kanina, eh," nangangarap na bulalas ni Nanet ito kasi ang naghatid ng mga inumin. "Kaya siguro ayaw kang palabasin ni senyorito ay baka mapusuan ka ng mga kaibigan niya senyorita," kinikilig na dugtong ni Nanet na naging dahilan pa
NAGISING si Danna dahil sa malakas na kalampag ng pinto. Ayaw pa sana niyang bumangon pagkat naiidlip pa ang diwa niya. Pakiramdam din niya'y binugbog ang buong katawan niya sa subrang pananakit at pamimigat sanhi ng mahabang trabahong ipinagawa sa kanya ng bagong may ari ng mansyon. Isa pa'y hindi niya nakasanayan ang mga gawaing bahay higit sa lahat ay ang magpuyat. Muntik pang mahulog mula sa maliit na kama si Danna sa labis na pagkagulat nang muling kumatok ng malakas ang nasa labas. Tila walang pakialam kahit masira pa ang pinto. "Sandali," pupungas-pungas na sagot niya. Mabilis niyang isinuot ang tsenelas upang pagbuksan ang pangahas na gumambala sa malalim niyang tulog. "What are yo—nabitin sa ere ang anomang nais sambitin ng dila nang bumungad sa pinto ang babaeng kanina pa gustong tirisin. Napatda si Eugene habang
"Danna?!"Malakas na tawag ni Nube sa pangalan ng dalaga na ikinalingon niya. Itinigil nito ang sasakyan sa tapat niya pagkatapos ay mabilis na bumaba mula roon."Danna, bakit ka naglalakad? Nasaan si Semon? Bakit hindi ka nagpahatid? Nasaan ang kotse mo?" sunod-sunod ang mga tanong nito sa kanya."Kailan ka dumating?" Sa halip ay tugon niya na natutuwang niyakap ang kaibigan na ilang buwan din niyang hindi nakita."Kumusta ka na?""Huwag mong sagutin ng tanong ang tanong ko, Danna." Nasa kislap ng mga mata nito ang pag-aalala."G-gusto ko lang maglakad," naging mailap ang mga matang aniya na kinakunot noo ng lalake.Ang totoo'y walang kahit anumang natira sa kanya. Ayaw niyang magsinungaling sa kaibigan pero hindi niya gustong kaawaan siya nito."Are you okay?"Bumalik ito kaagad ng bansa nang mabalitaan ang nangyari sa Don . Masyado kasi itong naging abala sa pag-aasikaso ng mga negosy
Umalingawngaw ang boses ni Eugene sa buong kabahayan mula sa ikalawang palapag ng mansyon. Galit ang tinig nito habang tinatawag ang pangalan niya. Naramdaman na naman niya ang biglaang pagsipa ng kaba sa dibdib niya. Ano na naman kaya ang nagawa niyang pagkakamali? Hindi pa man niya ito nakikita ay raramdaman na niya ang galit nito. Ano na naman kaya kinakagalit ng lalake? Magalang na nagpaalam si Danna sa kanyang yaya upang puntahan ang tola tigreng lalake. Hindi na niya hinintay na makasagot ang may edad na babae bagkus ay kaagad na siyang nagtungo sa kinaroroonan ni Eugene. "Hija?!" tawag ng yaya Ging niya ngunit hindi na niya ito nilingon sa halip ay nagtutuloy-tuloy na siya sa ikalawang palapag. Hindi na lingid sa kaalaman ng mayordoma ang tungkol sa lalake sapagkat naikuwento na rito ng mga kasambahay ang tungkol dit
"Hindi yata kayo masayang makita ako ah." si Nube na napakamot ng sariling batok. "Ikaw bata ka bakit ngayon ka lang nadalaw dito?" Malapad ang mga ngiting ani aling Lilia na tila hindi makapaniwala. Lumapit dito si Nube at nagmano sa may edad na babae. Ugali na kasi nito iyon bilang paglalambing upang huwag na itong kuwentsiyonin ng ali. Isa pa'y parang ina na rin ang turing nito kay aling Lilia at sa personal na yaya ni Danna. "Hindi mo ba ako babatiin man lang Net?" may simpatikong ngiting ani Nube sa dalagang tahimik lang na nakamasid. "H-huh? Ah- eh, hello po senyorito, Nube. K-kumusta ho kayo?" nauutal pang wika ng dalaga. "Ayos la