Kabanata 2
"Magtanim kayo ng kamoteng kahoy at kamote para hindi kayo magutom," sermon ni tatay sa amin nina Leila at Tintin.
Panganay ako sa aming limang magkakapatid at lahat kami ay puro babae.
Pawis na pawis na kami habang nagbubunot ng kamoteng kahoy dahil wala kaming bigas at ito lang ang almusal namin. Kanina pa kami sinesermunan ni tatay tungkol sa pagtatanim. Sa isip ko ay hindi ko hahayaang maging ganito ang buhay namin.Tuwing fiesta sa amin ay abala ang lahat sa pagluluto para sa mga darating na bisita samantalang sa amin ay parang walang piyestang nagaganap.
Nagkukumahog na hinawakan ng dalawa kong maliit na kapatid ang bagong hain na kamoteng kahoy. Kahit mainit ay pilit na hinahawakan maibsan lang ang gutom na nararamdaman. Maswerte na lang sa isang linggo kung hindi kami makakapag-almusal ng camote o kamoteng kahoy o kaya naman ay saging. Himala na lang din siguro kapag mamantikaan ang aming bibig isang beses sa isang buwan. Hindi nakapagtapos ng pag-aaral si nanay at tatay at no read no write silang pareho kaya't heto at sa bundok kami umaasa para mabuhay. Pagkakaingin ang hanapbuhay ni tatay at kami naman ay abala sa bukid sa pagtatanim kapag walang pasok. Heto lang ang mayroon kami, ang malawak na lupain na hindi pagmamay-ari ng kung sinuman. Kung masipag ka lang ay hindi ka talaga magugutom dito pero sa katulad kong naghahangad ng mas higit pa ay nakakasawa ang ganitong buhay.
Pagod na pagod ako buong araw dahil sa mga gawain. Ayokong magpaalam mamaya kay nanay na mainit ang ulo niya, kaya't naglaba na rin ako pagkatapos kong magwalis. Katulong ko si Leila dahil balak niya ring sumama sa akin mamaya.
Nang dumating ang hapon ay nagtutulakan pa kaming dalawa kung sino ang lalapit at magpaaalam kay nanay at tatay."Bilisan mo na, ikaw ang panganay kaya dapat ikaw ang magpapaalam." Tulak siya nang tulak sa akin dahil napag-usapan naming dalawa ang pagpunta sa disco mamayang gabi.
Abala si nanay at tatay sa paghahakot ng pangtambak sa mga kahoy na gagawing uling dahil sisindihan na nila iyon mamayang gabi. Napatingin si tatay sa pwesto namin kaya't napilitan na kaming lumapit.
"O, buti naman at nandito kayo. Tulungan niyo ang nanay niyong maghakot ng panambak," saad nito at ipinagpatuloy ang ginagawa.
Napatingin ako kay nanay pabalik kay Leila gamit ang nangungusap kong mga mata.
Kailangan naming magpa-good shot. Hindi na namin kailangan pang mag-usap at naintindihan niya agad ang ibig kong iparating.Nag-uumpisa nang kumagat ang dilim nang matapos kaming magtambak. Muli kaming nagtinginan ni Leila. Senyas siya nang senyas sa akin at hindi napapansin ni nanay at tatay 'yon.
"Nay, tay magpapaalam lang kami ni Leila na magdidisco mamayang gabi," lakas loob kong sabi.
"Anong gagawin niyo roon? Maglalandi?" agad na sabat ni nanay. Naghatid iyon ng kirot sa aking dibdib.
Harot agad? Hindi ba pwedeng mag-eenjoy lang at parang kami lang yata ang dalaga sa baranggay na 'to ang hindi nakikipaghalubilo sa iba dahil laging nasa bundok. Sa madaling sabi, walang social life.
"Minsan lang naman nay eh, saka uuwi rin naman kami agad. Tapos na rin kami sa gawaing bahay at bukas ay magtatanim ulit kami sa bukid," pangungumbinsi ko pa.
"Oo nga nay, sige na," segunda ni Leila. Sa loob-loob ko ay abot langit ang aking panalangin na sana ay pumayag.
"Walang aalis," matigas na turan ni tatay.
Bumusangot ang mukha namin ng aking kapatid dahil sa sagot ni tatay. "'Pag sinabi kong hindi, hindi," dagdag pa nito.Sabay na naglaho ang pag-asa naming dalawa ng aking kapatid. Isang salita lang ni tatay ay hindi na namin mababali 'yon.
Tuloy ay busangot ang mukha naming dalawa nang umuwi. Pagkarating sa bahay ay pumasok si Leila sa higaan namin at doon nagmukmok at umiyak. Bakit ba napakailap sa amin ang tadhana?Ano bang klaseng buhay 'to? Mabubulok na lang ba kami dito sa bundok at hindi man lang maranasang magpakasaya? Taon-taon naman ay nandito lang kami sa bahay at ngayon lang talaga kami nagpaalam. Nakakasama ng loob, kung hindi lang masamang tumakas ay mas gugostuhin ko pang 'wag nang magpaalam.
Iniisip ko si Sander, pa'no ko sasabihin sa kanya na hindi ako pinayagan? Wala akong cellphone para tawagan siya. Baka mamaya ay umasa siya at maghintay sa wala.
Napatingin ako sa katabi ko, nakatulog na siya sa kakaiyak dahil sa sama ng loob. Tahimik na ang paligid dahil tulog na rin ang tatlo ko pang kapatid. Tanging mga huni na lang ng kuliglig ang naririnig ko. Si nanay at tatay naman ay doon natulog sa ulingan dahil kailangang bantayan iyon para hindi maging abo kinabukasan.Bumangon ako at papatayin na sana ang ilaw namin na gawa sa gasera. Marami pa namang gas pero kelangang magtipid. Nabitin sa ere ang akmang pag-ihip ko nang naramdaman ko ang malakas na kalabog sa aming bubong na pawid. Hinawakan ko ang gasera at hinanap kung nasaan iyon, nanlaki ang mata ko nang makita ang butas sa aming bubong. Agad kong iginala ang paningin sa lapag at may nakita akong isang bato na mas malaki pa sa aking kamao. Isa pang kalabog sa bubong at kinabahan na ako. Mabuti na lamang at hindi nabutas iyon.
Mabilis ang mga hakbang ko pabalik sa katre namin ni Leila at agad siyang ginising. Sino namang demonyo ang may galit sa amin at binabato kami ng ganitong oras?
"Ano?" naiiritang bungad niya sa akin nang dumilat.
"May nambabato sa bubong natin," marahan kong sambit
"Sus," di naniniwalang usal niya saka muling pumikit.
"Meron nga." Hinila ko ang kanyang kumot kaya't sinamaan niya ako ng tingin.
Napipilitan pa itong sumunod sa akin nang hinila ko siya papunta sa kusina.
Dala ko pa rin ang ilaw at itinuro sa kanya ang butas sa bubong naming gawa sa pawid at nipa."Hala!" Parang naiiyak na tumingin siya sa akin. Maging ako ay kinakabahan na rin.
Isa pang kalabog ulit at nagyakapan kami. Sunod-sunod at mukhang maliliit lang naman."Mga demonyo kayo!" sigaw ko kahit kinakabahan.
"Wag kang maingay," saway niya sa akin at bahagya pa akong hinila.
"Cha..Cha.." Natigilan ako at nakiramdam nang may marinig na boses.Hindi ko alam pero parang naririnig ko ang pangalan ko.
"Cha.."
"Rinig mo ba 'yun?" tanong niya at animo'y nag-aantay na marinig ulit ang tinig.
"Cha, labas ka diyan." Kumalma ako nang mahimigan ang boses ni Sander pero nanginginig pa rin ang aking tuhod.
Hinila ko si Leila papunta sa pintuan at binuksan iyon. Bumungad sa amin si Sander kasama si Arnold at Andra.
"Anong ginagawa niyo dito?" naiinis kong bungad sa kanila. May pa bato-bato pang nalalaman. Siguradong papagalitan kami ni tatay bukas kapag nakita nito ang butas sa bubong namin.
"Pasok muna kayo," anyaya ko sa kanila dahil wala naman dito sina nanay at tatay.
"Hindi kayo pinayagan?" tanong ni Andra.
Maigi ko siyang pinagmasdan. Aba! Pormang-porma, halatang makikipaglandian. Nakasuot siya ng puting spaghetti strap at maong na short, naka denim jacket pa at nakatirintas ang buhok na akala mo celebrity."Magbihis na kayo," utos ni Arnold.
"Sinong magbabantay sa mga kapatid natin?" tanong ni Leila
"Mag-isa na lang akong aalis. Maiwan ka na lang dito," biro ko kahit alam kong aangal siya.
"Ano ka swerte?" Pairap niya akong tiningnan. Sabi ko na ngang aangal siya.
"Andiyan naman si Tin eh," sabat ni Sander.
Sabagay, 12 years old na rin si Tin at di naman na sanggol ang dalawa pa naming kapatid. Nagkatinginan ulit kami ni Leila at nagkaintindihan.Bahala na! Bukas ko na lang alalahanin ang galit ni nanay at tatay sa amin. Magalit man sila ay alam na nila sa sarili nila kung anong pagkukulang nila dahil nagpaalam naman kami nang maayos.
Nakakabinging ingay ang sumalubong sa amin pagpasok namin sa plaza ng aming baranggay. Bawat beat ng tugtog ay parang tinatambol din ang aking dibdib. "Whoah..sige pa." Agad akong hinila ni Andra sa gitna at agad na ginalaw ang katawan. Hindi ko maintindihan ang kanta dahil remix iyon at puro beat lang. Kita ko rin ang pagsayaw ni Arnold at ng aking kapatid. Si Sander ay nasa harap ko rin at parang nahihiya pang bahagyang gumalaw. Naaliw ako sa kanya kaya't bahagyang napasayaw na rin ako. Dahil hindi ako sanay ay galaw galaw lang ng paa at kamay ang alam ko at bahagyang kembot. Kahit mainit at siksikan ay walang pakialam ang bawat isa at basta na lang sumusunod sa beat ng tugtog.
Inaamin kong hindi ko nagugustuhan kung gaano siya ka prangka ngunit hindi ko rin maiwasang maapektuhan sa kanyang mga salita. Iginala ko ang aking paningin sa paligid. Mas mabuti nang salubungin ang mga mapanghusgang mata sa paligid matakasan ko lang ang kanyang nakakatunaw na tingin. "Pwede ko bang makuha ang number mo?" Sikreto akong napapikit nang muli siyang magsalita. "Anong number?" Painosente kong tanong. Mas lalo akong nawala sa aking sarili dahil sa ngiti niya. Parang natutuwa pa siya sa pagpapanggap kong slow. "Cellphone number." "Wala," maikling tugon ko at umiwas muli ng tingin. "Grabe naman, ang damot. Ayaw mo lang ibigay eh." Bulong niya na hindi nakatakas sa aking pandinig. "Wala nga! Wala akong cellphone at kung meron man ay hindi ko pa rin ibibigay sayo." Tumaas na ang boses ko at hindi na naitago ang inis pero ang demonyo hindi man lang naapektuhan at nakangiti pa rin na parang natutuwa habang pinapan
Nang sumunod na araw ay umuwi si tatay, hindi pa rin nakakalabas si Tintin dahil nagtamo ito ng 3rd degree burn sa mukha at katawan."tay," tawag ko sa kanya, pero hindi niya ako pinansin.Akala ko ay masakit ang mga sampal at sabunot sa akin ni nanay at ng mga tiyahin at tiyuhin ko. Akala ko ay masakit na ang kanilang mga salita ngunit mas masakit pala ang hindi ka pansinin.Sa kanilang lahat si tatay lang ang hindi nanakit at nagsalita nang masakit sa akin. Akala ko ay okay lang pero mas masakit pala ang tratuhin kang ganito, parang hangin lang ako na hindi nararamdaman. Nakakadurog ng puso na halos hindi ako tinitingnan ni tatay.Nakatanaw lang ako sa kanya habang nilalagay niya ang uling sa sako. Gusto ko siyang tulungan pero hindi ko alam kung paano ko siya lalapitan, hindi
Sa pagkagat ng dilim ay baon ko ang lahat ng hinanakit at sama ng loob. Tulala akong nakaupo sa aking katre habang yakap-yakap ko ang aking mga tuhod. Nawalan ng halaga ang aking buhay simula ng mangyari ang aksidente. Galit silang lahat sa akin, tanggap ko iyon. Pero hindi ko matanggap na pinutulan na rin nila ako ng karapatan para sa sarili ko. Binuksan ko ang bintana sa tabi ng aking katre. Agad na bumungad sa akin ang malamyos na hangin na para bang may binubulong. Ang buhay ko ay para na ring kadiliman, kagaya nito ay wala akong makitang kinabukasan para sa akin. Hanggang kailan ako magiging ganito? Hanggang kailan ko pagsisisihan ang nangyari? Lord, hiniling kong parusahan mo ako para mapatawad nila ako pero bakit hindi nila matanggap ang pagkakamali ko? Hindi ko naman ginusto ang nangyari. Wala ako sa sarili nang dahan-dahan akong umapak sa sahig na semento. Ramdam ko ang gaspang nito sa aking yapak. Binuksan ko ang pintuan at agad akong sinalubong at niyakap ng lamig. Lalo
"Cha," tulala akong nakasandal sa bintana nang tinawag ako ni Rita. Tumabi silang dalawa ni Andra sa akin sa pag-upo. Pagbaling ko sa kanya ay iniabot niya ang mga notes niya sa akin. Nakausap ko si Maam Flores at ang iba ko pang subject teacher at bibigyan nila ako ng time para makapag review sa special test bukas. Sa hina ng utak ko ay sigurado akong hindi ko rin maipapasa iyon. Buti at nandito si Rita at binigyan ako ng pointers para daw di ako mahirapan. Kanina pagpasok ko pa lang sa gate ng school namin ay agad na nakatingin ang mga estudyante sa akin na para bang di kapani-paniwala na bumalik ulit ako sa pag-aaral. Mabuti na nga lang at nakuha ko ang loob ni nanay at pumayag pa siya sa akin. "Cha.. galinga mo ahh, para ma perfect mo ang exam,” pasaring ni Arnold sa akin. Gusto ko mang mag-pokus pero kung ganito ka-epal ang mga kaklase ko ay wala na talagang pag-asa. "Wag niyong isrtorbohin si Cha, seryoso pa naman yan,” dagdag pa ni Edison. Napapailing na lang ako. Walang m
Dire-diretso kong tinahak ang mapunong daan papunta sa amin. Malapit nang dumilim kaya mas binilisan ko ang lakad ko. Hindi dilim ang kinakatakutan ko kundi ang galit ni nanay at tatay sa akin. Bantay-sarado na nila ako dahil sa nangyari. Natigil ako sa aking paglalakad at napahiyaw nang may humablot sa akin papasok sa mapunong bahagi. Bigla akong binundol nang kaba ngunit agad ding napawi sa aking nakita. Nanlalaki ang mata ko nang harapin ako ni Sander. Ang akala ko ay masamang tao na ang humablot sa akin. Agad akong pumiglas sa kanyang hawak. Ramdam ko ang tusok ng mga mga maliliit na sanga at talahib sa aking balat. "Ano ba! Ba’t bigla-bigla ka na lang nanghihila? Nakakagulat ka naman akala ko kung sino na,” nandidilat ang mga mata kong nakatingin sa kanya habang nakahawak sa aking dibdib. Inis na inis ako dahil sa paghila niya sa akin. "Cha naman eh, huwag mo na kasi akong iwan.” Hindi na ako nagpumiglas nang hinawakan niya ako. Inaamin kong gusto ko ang pakiramdam ng kanyan
Minsang may mga bagay talagang kahit gusto mong ikwento ay kailangan mong sarilinin. Ang dahilan marahil ay hindi mo pa kaya o hindi pa ang tamang oras. Narinig ko ang pagtawag ni Andra. "Grabe naman kasi 'yang nanay mo, hindi naman kasi masama ang ginagawa mo," komento nito nang makahabol sa akin. Siguro nga para sa amin ay wala kaming ginagawang masama. Pero sa isang magulang na naghahangad lamang ng kabutihan para sa kanyang mga anak ay maling mali lalo na at ipinagbabawal pa nila ang pagboboyfriend naming magkakapatid. "Yang nanay mo kung makapaghigpit akala mo hindi nakaranas maglandi noong panahon niya." Nabigla ako sa tinuran ni Rita kaya't taka akong napatingin sa kanya. Naninibago akong makarinig ng ganitong komento galing sa kanya, nasanay akong lagi niyang naiintindihan ang opinyon ng iba at hindi siya nagkokomento ng hindi maganda. "Anong gusto niyo? Libre ko na kayo," tanong sa amin ni Andra pagkarating namin sa maliit na canteen ng school. Hindi ako sumagot kay An
Ilang segundo akong nakapikit. Tahimik na ang paligid at tanging ang ihip ng mahinahong hangin ang aking naririnig. Dahan-dahan kong pinahid ang butil ng luha sa aking pisngi. Hinugot ko ang aking hininga saka lumingon. Wala na siya sa kinatatayuan niya kanina. Hindi ko naramdaman ang kanyang pag-alis. Iniisip ko pa lang pero hindi ko kayang tuluyan na niya akong sukuan. Pilit kong iwinaksi sa isipan ang nangyari. Kailangan ko nang umuwi. Mabigat ang mga hakbang ko habang tinatahak ang daan pauwi sa amin. Dire-diretso akong naglakad nang may masalubong akong lalaking tumatakbo. Hindi ko agad napaghandaan iyon kaya nagkabanggan kaming dalawa. "Ahh!" Naibulalas ko dahil sa pagkabigla. Napangiwi ako sa sakit nang pareho kaming natumba. Gumulong kaming parehas at ramdam ko agad ang hapdi ng aking siko at paa. Iniinda ko pa ang sakit nang bumangon siya at pupung