Kabanata VI: Si Gobernador Gregorio

Si Gobernador Gregorio ay bata sa tingin sa tunay na gulang. Parang edad niya ay nasa pagatin ng trenta at trenta'y singko. Siya'y pandak na mataba at kanyang kulay ay kayumangging-kayumanggi. 

Sabi ng kanyang mga kaibigan: "Pinagpapala siya ng Panginoon kaya siya'y malusog."

Sabi naman ng kanyang kaaway: "Tumataba siya dahil sa pagsipsip ng dugo ng mahihirap."

Maliit na hugis-almond ang kanyang mga mata. Pango, bilugan na katamtaman ang laki ng kanyang ulo. Ayon sa iba ito raw ay punung-puno ng katalinuhan. Guwapo sana siya kaya lamang ang kanyang mga labi ay pinaitim ng kanyang paninigarilyo at pagnganga ng hitso na laging nakabukol sa kanyang pisngi. Mapuputi ang kanyang mga sungki-sungking ngipin na dalawa niyon ay pustiso. 

Si Gobernador Gregorio ay itinuturing na pinakamayaman sa Sta. Clarita isang lugar sa San Lorenzo. Ang pinanggalingan ng kanyang yaman ay ang kanyang mga lupain sa Pampanga at sa Nueva Ecija lalo na sa San Lorenzo. Madalas siya sa San Lorenzo dahil sa magagandang tanawin dito, masarap na paliguan at higit sa lahat malalaking sabungan. 

Sa Maynila, mayroon siyang mga lupain at mga paupahang bahay sa Sto. Cristo, sa kalye Rosario. Ngunit ang nagsasampa sa kanya ng limpak-limpak na salapi ay ang kanyang ilegal na gawain, ang pagtutulak ng opyo o apyan, kasosyo ng isang Intsik.

Ganito ang madalas wikain ni Gobernador Gregorio: "Masaya ang buhay ko. Pinagpala ako ng Diyos. Marami akong mga kaibigan. Kasundo ko ang pamahalaan."

May katwiran siya na sabihing pinaboran siya ng Diyos dahil ubod siya ng yaman. Nariyan ang mga pari para ipagmisa siya sapagkat bukas-palad siyang tumulong sa simbahan. Pati ang pagdarasal ay puwede niyang iupa sa mga mahihirap. Sa halagang piso ay magdarasal sila patungkol sa kaluluwa ng mayayaman ng labing-lima na misteryo at ipagbabasa ng lahat ng aklat dasalan. Sa kaunting dagdag sa bayad kahit bibliya ay babasahin.

Walang duda na siya'y kasundo ng pamahalaan dahil hindi siya lumabag sa batas. Maging ang pinakamababang pinuno ng anumang pamahalaan ay kanyang sinusunod. Mahilig siyang magregalo ng mga pagkain tulad ng hamon, baboy, pabo at mga imported na prutas mula sa ibang bansa. Dahil sa palagay niya sa kanyang sarili ay hindi siya Pilipino kaya ganoon na lamang kung pintasan niya ang kanyang kapwa Pilipino. Kapag naman sinisiraan ang isang Kastila siya ang tumutuligsa sa mga mapanirang-puri dahil ang palagay niya sa kanyang sarili ay isa ring Kastila. Siya ang unang-una na pumupuri sa mga mataas magpataw ng buwis lalo na kung naiisip niya ang tulong na nahihingi niya sa kanyang pinag-uukulan ng papuri.

Naging gobernadorsilyo si Gregorio De Quintos sa bayan ng San Lorenzo sa kabila ng pagtutol ng marami dahil sa isang Kastilang hindi marunong magbasa at magsulat. Sa loob ng tatlong taong panunungkulan bilang gobernadorsilyo, siya ay nakasira ng sampung prak, walong sombrero de copa at siyam na baston de borlas.

Ang prak at sombrero de copa ay suot niya kahit saan siya magpunta; sa ayutamiento o bahay pulungan, sa kwartel, sa sabungan, sa palengke, sa prusisyon at maging sa paglalakad lamang sa tapat ng kanilang bahay ay suot-suot niya ito.

Para sa mga Kastilang nakikinabang kay Gobernador Gregorio, siya'y isang taong masunurin, mabait at tahimik. Hindi siya nagbabasa ng mga babasahin galing sa España pero ang husay niyang mangastila. Anupa't kung tignan daw si Gobernador Gregorio ng mga makapangyarihang Kastila ay tulad sa pagtingin ng isang mahirap na estudyante sa kanyang sira at walang saysay na sapatos. 

Pero iba naman ang pagtingin kay Gobernador Gregorio ng mga taong may galit sa kanya. Siya ay isa ring Pilipino, masama ang ugali, walang awa na nakatira sa San Lorenzo. Mapagsamantala sa mga taong nagigipit. Walang pakialam si Gobernador Gregorio kung ano man ang palagay nila sa kanya. 

Si Gobernador Gregorio ay nag-iisang anak ng isang nakaririwasang pamilya na nagmamay-ari ng mga tubuhan sa Malabon. Ngunit maramot ang kanyang magulang kaya ni hindi siya pinag-aral. Napilitan siyang mamasukan bilang katulong sa isang mabait na paring Dominico na nagturo sa kanya ng mga karunungang dapat niyang matutuhan.

Sinuwerte si Gobernador Gregorio sa kanyang pag-aasawa. Ang kanyang napangasawa ay si Amelia Dela Cruz na taga-Sta. Cristo sa may Kalye Rosario sa bayan din ng San Lorenzo. Maganda ito. Balingkinitan ang pangangatawan, kabigha-bighani ang tindig. Magkatulong sila sa paghahanapbuhay hanggang sila'y yumaman at magkapangalan sa lipunan. Nakabili sila ng malawak na lupain sa San Lorenzo. Nakilala at naka-daop palad nila sa San Lorenzo si Padre Ignacio, hanggang sa ito ay naging matalik na kaibigan ng mag-asawa. Naging kaibigan din nila si Don Alonzo Lorenzo na itinuturing na pinakamayamang negosyante sa San Lorenzo noon. 

Sa loob ng anim na taong pagsasama nina Gobernador Gregorio at Amelia Dela Cruz ay hindi sila nagkaanak. Ito marahil ang kanyang kamalasan. Si Amelia ay nagnonobena at namamanata sa mga Birhen. Hindi niya inalintana ang init ng araw sa pagsasayaw kung buwan ng Mayo sa harap ng mga Birhen. Ganon pa man wala pa ring buhay na pumipintig sa kanyang sinapupunan.

Minsan pinayuhan siya ni Padre Ignacio, "Kung mamanata ka kaya sa Obando, Amelia?" May himig na pag-uutos kaysa pagpapayo, "Magsasayaw ka sa kapistahan ni San Pascual Bailon para magkaanak ka."

May tatlong pintakasi ang bayan ng Obando - Nuestra Señora de Salambaw, Santa Clara at San Pascual Bailon para magkaanak. Amg mga pintakasing ito ay kilalang-kilala sa pagbibigay ng anak, malalake o mababae.

Si Amelia ay dagling naglihi. Ngunit naging maselan ang kanyang kalagayan sa panahon ng kanyang paglilihi. Naging malungkutin din siya. Ni ngiti ay hindi masilayan sa kanyang mga labi. Nawala din ang pagiging masiyahan hanggang sa siya'y mamayat at mahulog ang pangangatawan. Nang siya'y manganak na, dinapuan siya ng matinding lagnat hanggang siya'y mamatay, matapos maisilang ang isang pagkaganda-gandang sanggol na babae.

Ang sanggol ay inaanak ni Padre Ignacio sa binyag at pinangalanang Felicidad De Quintos bilang parangal sa Birhen ng Salambaw at Santa Clara. 

Lumaki si Felicidad sa pangangalaga ni Tiya Flora. Maliit pa lamang siya ay kinapansinan na siya ng pambihirang kagandahan. Mamula-mula ang kanyang kulot ma buhok, kay gandang pagmasdan ang kanyang mga mata na itim na itim. Mga matang may kislap ng sigla at waring nangangarap kung siya'y masiya pero malungkot at namumungay kung siya'y may dalamhati. Malago at malantik ang kanyang mga pilik-mata. Katamtaman ang tangos ng ilong. Minana niya ang makipot na bibig sa kanyang ina at maging ang dalawang biloy sa kanyang magkabilang pisngi. Ang kanyang kutis na malasibuyas ay parang bulak sa kaputian. 

Ayon kay Tiya Flora, "Ang kanyang pagiging mestisa ay dahil ipinaglihi ni Amelia ang batang iyan kay San Antonio. Sa buong panahon ng kanyang paglilihi lagi na'y nakikita siyang lumuluha sa harap ng imahen ni San Antonio."

Si Felicidad ay lumaking sagana sa pagmamahal ng mga taong nakapaligid sa kanya. Maging ang mga pari ay natataranta kung sumasama si Felicidad sa mga prusisyon. Sila ang nag-aayos sa kanya. Binibihisan siya ng puti. Pinalalamutian ng mga bulaklak ng sampaguita at asuzena, ang malago at kulot na buhok. Nilalagyan siya ng dalawang maliit na pakpak sa likod na yari sa pilak at ginto. Sa kanyang mga kamay pinahahawakan ang dalawang puti na may lasong kulay asul. Halos mabaliw si Gobernador Gregorio dahil sa malaking katuwaan sa bata. Madalas tuloy purihin niya at handugan ng kanyang makakayanan ang naturang simbahan bilang pasasalamat.

Maagang namukadkad kumbaga sa bulaklak si Felicidad. Maituturing na siya ng dalaga sa gulang na wala pang labing-apat na taon. Sa payo ng kura sa Kalye Rosario, siya ipinasok sa kumbento ng Sta. Cristo. Batbat ng kalungkutan ang pagpapaalam nina Felicidad at ang kanyang matalik na kaibigan at kababata na si Francisco Lorenzo na hindi nagtagal ay naglakabay naman patungo sa Paris, ganoon din sa kanyang inaama na si Padre Ignacio.

Walong taon nanatili si Felicidad sa loob ng kumbento. Alam ni Felicidad nasa loob ng kumbento lilimutin niya ang buhay malaya. Alam din niya na kung siya'y makikipag-usap sa kanyang dalaw ay siwang lamang ng mahihigpit na madre. 

Naramdaman din nina Gobernador Gregorio at Don Alonzo na mayroon nang pagkakaunawaan sina Francisco at Felicidad at ito'y hindi nila tinutulan. Sa halip, napagkasunduan nilang ipakasal at suportahan ang pagiibigan ng kanilang mga anak. Ikakasal sila pagkalipas ng tatlong taon pagkatapos maglakbay ng binata. Ang pagkakasundo na ito ay nagdala ng kagalakan sa magkasintahan na hindi nakakalimot kahit magkalayo silang dalawa.

-kung ano ang sinabi mo, babalik sa'yo. Kung ano ang iyong ibinigay, tatanggapin mo.