จิ้งจอกเก้าหาง มีกำเนิดจากตำนานของประเทศใด

ในเชิงมองแบบคนดูหนังและการ์ตูน ผมมักคิดว่าจิ้งจอกเก้าหางเป็นตำนานที่เติบโตแบบข้ามพรมแดนมากกว่าจะเป็นประเพณีของประเทศเดียวเท่านั้น ต้นตอที่บันทึกไว้ชัดเจนที่สุดมาจากงานเขียนจีนโบราณ แต่ไอเดียนี้ถูกนำไปเล่าใหม่ทั้งในญี่ปุ่นและเกาหลีจนมีเอกลักษณ์ของตัวเอง เมื่อลองนึกถึงผลงานร่วมสมัย เช่น 'Naruto' ที่หยิบเอาไอเดียจิ้งจอกเก้าหางมาสร้างเป็นคุรามะ หรือซีรีส์เกาหลีอย่าง 'Tale of the Nine-Tailed' ซึ่งตีความ 'gumiho' ในแบบเมืองสมัยใหม่ เห็นได้ชัดว่าทั้งสามวัฒนธรรมมีรากเดียวกันแต่ตีความต่างกัน ในมุมมองของผม น่าสนุกตรงที่เรื่องราวเดียวกันนี้สอนให้รู้ว่าตำนานเดินทางและถูกแปลความตามความต้องการของสังคมแต่ละที่ เหมือนกับการที่เพลงเก่าถูกนำมาซ้อมใหม่ด้วยเสียงเครื่องดนตรีคนละแบบ — ยังคงทำนองเดิมแต่ให้ความรู้สึกไม่เหมือนเดิม

ตั้งแต่ครั้งแรกที่ฉันทบทวนตำนานพื้นบ้าน ผมเห็นร่องรอยของจิ้งจอกเก้าหางชัดเจนที่สุดในนิทานและบันทึกโบราณของจีน เรื่องราวเกี่ยวกับ '九尾狐' ปรากฏในงานวรรณกรรมจีนเก่าแก่ เช่น '山海經' ที่บรรยายสิ่งมีชีวิตประหลาดหลากหลาย ตรงนี้เองเป็นจุดที่แน่ว่ารูปแบบของจิ้งจอกที่มีหางหลายเส้นถูกจดบันทึกไว้ก่อนในแหล่งเขียนจีนโบราณ อีกทั้งคติความเชื่อเรื่องจิ้งจอกแปลงร่างและสะสมพลังเมื่อมีอายุมากขึ้น ก็เป็นธีมที่โดดเด่นในวรรณกรรมจีนยุคถัดมา โดยภาพพจน์ของจิ้งจอกเก้าหางในจีนมักสื่อถึงความลึกลับ มีพลังเหนือธรรมชาติ และบางครั้งถูกเชื่อมโยงกับโชคลางหรือเทพภูติ ซึ่งมีหลายแง่มุมทั้งเป็นภัยและเป็นพลังอันศักดิ์สิทธิ์ ในฐานะคนที่หลงใหลเรื่องเล่าพื้นบ้าน ฉันมองว่าความเป็นต้นกำเนิดจากจีนไม่ได้หมายความว่าฉากหน้าของเรื่องจะหยุดอยู่แค่นั้น วัฒนธรรมญี่ปุ่นและเกาหลีรับเอาแนวคิดนี้ไปปรับให้เข้ากับบริบทของตน เช่น ในญี่ปุ่น 'kitsune' พัฒนาเป็นตัวละครที่มีทั้งบทบาทเป็นผู้ส่งสารของศาลเจ้าและเป็นจอมหลอกลวง ขณะที่เกาหลีปรับเรื่องราวเป็น 'gumiho' ที่มักถูกวางบทบาทเป็นสิ่งล่อให้เกิดอันตรายหรือมีแรงจูงใจทางอารมณ์แตกต่างกัน การแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมในภูมิภาคเอเชียตะวันออก โดยเฉพาะช่วงที่มีการแพร่หลายของศาสนาและการค้าระหว่างราชวงศ์ต่าง ๆ ทำให้ธีมนี้ไหลบ่าและถูกตีความใหม่ตามความเชื่อและความต้องการเชิงสัญลักษณ์ของแต่ละสังคม พอรวมทุกอย่างเข้าด้วยกัน ผมรู้สึกว่าน่าตื่นเต้นที่เห็นไอเดียเดียวกันเปลี่ยนรูปลักษณ์ไปได้หลากหลาย เมื่อพูดถึงกำเนิดในเชิงประวัติศาสตร์ คำตอบที่หนักแน่นที่สุดต้องชี้ไปที่จีนเป็นแหล่งบันทึกแรก ๆ แต่การเป็นที่รู้จักและมีชีวิตในรูปแบบต่าง ๆ ของจิ้งจอกเก้าหาง คือผลของการเดินทางผ่านวัฒนธรรมและจินตนาการของผู้คนในภูมิภาค ซึ่งทำให้ตำนานนี้ยังคงมีเสน่ห์จนถึงทุกวันนี้