ผู้ชมควรเริ่มดู Mobile Gundam ภาคไหนถ้าเป็นมือใหม่?

อุแง้...พูดถึง 'Gundam' แล้วตื่นเต้นทุกครั้ง! เจ้าโรบอทยักษ์ที่ไม่ได้มีแค่แอคชั่นปังๆ แต่ซ่อนปรัชญาลึกเกี่ยวกับสงครามและมนุษยชาติ เริ่มจาก 'Mobile Suit Gundam' ต้นตำรับ (1979) ที่ตั้งคำถามชัดว่าฝ่ายไหนก็มีทั้งคนดีคนเล่า ผ่านสายตาอามุโร่ เด็กน้อยที่ถูกโยนเข้าไปในสงครามโดยไม่ตั้งใจ ส่วน 'Zeta Gundam' ตีโจทย์หนักขึ้นด้วยความมืดมนของสงครามกลางเมืองและการหักหลังทางการเมือง กระโดดมาที่ 'Iron-Blooded Orphans' ภาคที่โหดสุดหาญสำหรับฉัน! เล่าเรื่องเด็กทหารรับจ้างที่สู้เพื่ออิสรภาพ แตกต่างจากภาคอื่นตรงที่ไม่มีระบบนิวไทป์ แต่ใช้การต่อสู้แบบเรียลิสติกเลือดสาด แต่ละซีซั่นเหมือนถูกย้อมสีด้วยอารมณ์ต่างกัน 'Wing' ให้ฟีลโรแมนติกกับการปฏิวัติโดยเด็กหนุ่มสวย '00' พุ่งเป้าไปที่พลังงานไร้ขีดจำกัดกับความขัดแย้งระดับโลก

เลือกเริ่มจาก 'Mobile Suit Gundam: The Origin' ได้เลยถ้าต้องการเข้าใจรากเหง้าของจักรวาลแบบมีบริบทและรู้สึกเชื่อมโยงกับตัวละคร ฉันรู้สึกว่าการเล่าเรื่องของงานชิ้นนี้เหมือนหนังสือประวัติศาสตร์ของโลก UC ที่ถูกทำใหม่ให้ดูทันสมัย ทั้งการขยายบทบาทของชาร์และเบื้องหลังของสงคราม ทำให้คนที่ไม่เคยดูซีรีส์ดั้งเดิมเข้าใจแรงจูงใจของตัวละครได้ชัดเจนขึ้น โดยไม่ต้องทนกับแอนิเมะด้วยงานภาพเก่าตั้งแต่ต้น การดู 'The Origin' ก่อนจะช่วยให้การข้ามไปหาซีรีส์อื่นในยุค Universal Century มีความหมายขึ้น เช่น เวลาพบอ้างอิงหรือเหตุการณ์สำคัญเราจะรู้สึกว่าได้เห็นจิ๊กซอว์ที่ต่อกัน ฉันเองชอบที่มันบาลานซ์ระหว่างดราม่าตัวละครกับฉากบุกโจมตีทางทหาร ทำให้เป็นจุดเริ่มที่ทั้งอิ่มและไม่สับสนสำหรับคนอยากเข้าใจภาพรวมของโลกนี้

ทางที่ปลอดภัยที่สุดคือเริ่มจาก 'Mobile Suit Gundam' เวอร์ชันต้นฉบับหรือชุดภาพยนตร์รวบตัดสามภาค เพราะมันคือจุดกำเนิดของจักรวาล Universal Century และให้พื้นฐานตัวละครกับแรงจูงใจที่ชัดเจนก่อนจะพุ่งไปสู่อินทราไดนามิกที่ซับซ้อนขึ้น ในมุมมองของคนที่โตมากับซีรีส์นี้ การดูทีวีซีรีส์เดิมจะให้รสชาติของการพัฒนาตัวละครแบบค่อยเป็นค่อยไป ทั้งความไม่สมบูรณ์ของพระเอก ความขัดแย้งระหว่างอุดมการณ์ และการขึ้นลงของสงครามทางการเมือง ถ้าอยากได้ความกระชับและภาพที่ทันสมัยขึ้น การดูชุดภาพยนตร์รวบตัดสามภาคจะช่วยตัดตอนที่รู้สึกยืดและยืนเรื่องได้ดี ประเด็นสำคัญคืออย่าเพิ่งข้ามไปยังภาคที่ต่อเนื่องทันที หลังจากดูต้นฉบับแล้ว การต่อด้วย 'Mobile Suit Zeta Gundam' จะเปิดมุมมองว่าผลของสงครามทำให้คนเปลี่ยนไปยังไง และทำให้ความสัมพันธ์กับตัวละครจากภาคแรกมีน้ำหนักขึ้นมาก มีเรื่องข้างเคียงเล็ก ๆ ที่ผมมักแนะนำให้แทรกระหว่างทาง เช่น 'Mobile Suit Gundam 0080: War in the Pocket' กับ 'Mobile Suit Gundam 0083: Stardust Memory' เพราะทั้งสองเรื่องให้มุมมองเล็ก ๆ ของสงครามในระดับมนุษย์และเหตุการณ์เชื่อมโยงที่สำคัญสำหรับคนชอบไล่ลายละเอียด ถ้าคุณทนความเก่าของแอนิเมชันต้นฉบับได้ ผลตอบแทนคือความเข้าใจเชิงลึกที่หาไม่ได้จากการเริ่มดูที่ภาคใหม่ ๆ สุดท้ายแล้วมันขึ้นกับว่าคุณอยากสัมผัสการเติบโตของโลกแบบเป็นขั้นตอนหรืออยากกระโดดไปที่ฉากไคลแมกซ์ก่อน แต่สำหรับผม การไล่ตามลำดับของต้นฉบับทำให้ความรู้สึกของชัยชนะ ความสูญเสีย และการเปลี่ยนผ่านของตัวละครมีคุณค่ามากกว่าเดิม

ร้านหนังสือใหญ่ในกรุงเทพฯมักจะมีมุมหนังสือนำเข้าและฉบับแปลที่ทำให้ใจคนชอบหุ่นยนต์พองโตได้เสมอ เรื่องของฉบับแปลไทยของ 'Mobile Suit Gundam Unicorn' นั้นค่อนข้างเป็นเรื่องเฉพาะทาง—หนังสือต้นฉบับเป็นนวนิยายและมีมังงะ/อาร์ตบุ๊กที่ตามมา ทำให้การแปลไทยแบบเป็นทางการมีน้อยและไม่ต่อเนื่องนัก ฉะนั้นคนที่อยากสะสมเล่มภาษาไทยอาจต้องอดทนรอการประกาศลิขสิทธิ์จากสำนักพิมพ์ไทยหรือมองหาเล่มแปลภาษาอังกฤษหรือญี่ปุ่นที่นำเข้าแทน วิธีที่สะดวกกว่าในหลายครั้งคือการผสมกันระหว่างการซื้อเล่มนำเข้าและการตามกลุ่มแลกเปลี่ยนหนังสือมือสอง เพราะแปลไทยที่ออกมาน้อยมักจะหมดเร็วและไม่พิมพ์ซ้ำ อีกสิ่งที่เปลี่ยนเกมคือฉบับดิจิทัลที่บางครั้งมีวางขายในรูปแบบภาษาอังกฤษ ซึ่งช่วยให้เข้าถึงเนื้อหาได้ทันใจโดยไม่ต้องรอฉบับแปลไทย แต่อยากเน้นว่าถ้าชอบงานแปลจริงๆ การสนับสนุนฉบับลิขสิทธิ์จะช่วยให้สำนักพิมพ์กล้าซื้อผลงานมาลงทุนแปลมากขึ้น ท้ายสุดบอกเลยว่าความพยายามหาเล่มที่ถูกใจมันมีความสุขแปลกๆ คนที่ชอบสะสมมักจะเจอเล่มหายากในร้านเล็กหรือในงานหนังสือแล้วดีใจสุดๆ ซึ่งประสบการณ์แบบนั้นทำให้การตามฉบับแปลมีรสชาติมากกว่าแค่การอ่านอย่างเดียว

เพลงที่โดดเด่นที่สุดสำหรับฉันจาก 'Mobile Suit Gundam Unicorn' คงต้องยกให้ 'StarRingChild' ของ Aimer — เสียงร้องโปร่งแต่อิ่มด้วยอารมณ์เรียกให้ฉากสำคัญๆ มีพลังขึ้นทันที เพลงนี้ผสมผสานโทนอิเล็กทรอนิกส์กับออเคสตราได้อย่างลงตัว เสียงคอรัสและเครื่องสายช่วยผลักไสความรู้สึกของความหวังและความสูญเสีย พร้อมเมโลดี้ที่ติดหูจนอยากกดฟังซ้ำหลายรอบ อีกอย่างที่ชอบคือการเรียงเลเยอร์ของเสียงที่ทำให้ทุกครั้งที่ฟังรู้สึกเหมือนได้ค้นหาเลเยอร์ใหม่ๆ ในเพลง — นี่แหละพลังของงานเพลงที่ดี หาซื้อได้หลายช่องทางทั้งแบบดิจิทัลและแผ่นจริง โดยหาแทร็กหรือซิงเกิลของ 'StarRingChild' ในร้านเพลงออนไลน์อย่าง Apple Music / iTunes, Spotify และ YouTube Music ถ้าชอบของสะสมแบบแผ่นซีดี ให้ไล่ดูที่เว็บนำเข้าเช่น CDJapan, Amazon Japan หรือตามร้านเพลงนำเข้าอย่าง Tower Records Japan บางครั้งมีชุดรวม OST ของ 'Mobile Suit Gundam Unicorn' ที่รวมเพลงนี้ไว้ด้วย ถ้าต้องการเวอร์ชันไวนิลหรือบ็อกซ์เซ็ตลิมิเต็ด ก็ควรเช็กตลาดมือสองอย่าง eBay หรือ Mercari ญี่ปุ่นด้วย ฉันมักจะเก็บเวอร์ชันแผ่นไว้เป็นของโปรด เพราะมันมีงานศิลป์และข้อมูลเพลงครบถ้วน ทำให้การฟังมีมิติมากกว่าแค่ไฟล์ดิจิทัลเลย

การอ่านฉบับนิยายของ 'Mobile Suit Gundam UC' ให้ความรู้สึกต่างจากการดู OVA อย่างชัดเจนเพราะนิยายใช้คำพูดและการบรรยายภายในหัวตัวละครเป็นเครื่องมือหลักในการเล่า ฉันรู้สึกว่ามันเหมือนการเปิดบันทึกส่วนตัวของตัวละครหลายตัว: มีมุมมองภายในที่ลึกกว่า อธิบายแรงจูงใจและความขัดแย้งภายในจิตใจซึ่งในอนิเมะมักต้องพึ่งภาพ สี และดนตรีมาถ่ายทอดแทน ข้อดีคือเข้าใจที่มาที่ไปของสิ่งที่ตัวละครตัดสินใจมากขึ้น ทำให้บางฉากที่ดูเร็วใน OVAมีน้ำหนักและเหตุผลรองรับเมื่ออ่านในนิยาย อีกสิ่งที่ต่างชัดคือการขยายบริบททางการเมืองและประวัติศาสตร์จักรวาล ซึ่งนิยายมักใส่รายละเอียดภูมิหลังขององค์กรและเหตุการณ์เชิงนโยบายมากกว่า จังหวะของเรื่องจึงมักช้าลงแต่ได้ความลึก ส่วน OVA จะเลือกฉากการปะทะ การออกแบบเครื่อง และภาพที่เร้าอารมณ์เป็นหลัก ฉันยังชอบที่นิยายบางครั้งเพิ่มฉากเล็ก ๆ หรือบทสนทนาที่ไม่ได้อยู่ใน OVA ทำให้บางความสัมพันธ์ระหว่างตัวละครดูอบอุ่นหรือซับซ้อนขึ้น เหมือนกับที่เคยเห็นการเล่าเรื่องเชิงการเมืองแบบละเอียดใน 'Legend of the Galactic Heroes' ที่พอเป็นตัวอย่างว่าข้อความสามารถให้ข้อมูลเชิงลึกได้มากแค่ไหน สรุปก็คือ ถาเป็นคนชอบอ่าน คุ้มค่าที่จะเจาะเข้าไปในนิยายเพื่อเก็บรายละเอียดของตัวละครและองค์ประกอบเชิงประวัติศาสตร์ แต่ถาชอบความเข้มข้นทางภาพและเสียง OVA จะให้ประสบการณ์ที่มีพลังในแบบของมันเอง ทั้งสองเวอร์ชันเลยเติมเต็มกันได้ดีในฐานะแบบเล่าเรื่องคนละมิติ

เราใช้วิธีตรวจสอบหลายจุดแบบละเอียดทุกครั้งเมื่อจะซื้อ 'MG Unicorn Gundam' มือสอง เพราะความผิดพลาดเล็กๆ น้อยๆ ในโมเดลแบบ 'MG' จะโผล่มาให้เห็นตอนประกอบหรือโพสท่าสุดๆ และถ้าซื้อพลาดจะเสียใจทีหลังได้ง่าย ๆ จุดแรกที่ผมมองคือสภาพกล่องและคู่มือ—ถ้ามีรอยฉีก ขาด หรือเป็นสำเนา บางทีของอาจถูกแกะมาประกอบแล้วหรือมีชิ้นส่วนหาย ต่อมาคือรันเนอร์: ผมพลิกดูทุกแผงว่ามีรอยตัดเกินมากไหม รอยขูด คราบกาว หรือชิ้นส่วนถูกโมดิฟายหรือไม่ การดูรอยเกลียวบนจุดยึดเล็กๆ ช่วยบอกได้ว่าเคยถอดประกอบมากี่ครั้ง และผิวของชิ้นงานถ้าผ่านการพ่นสีใหม่จะมีลักษณะต่างจากพลาสติกเดิม เช่นเกล็ดสีหรือเนื้อผิวที่ละเอียดไม่เท่าเดิม เรื่องข้อต่อกับพอลีแคปผมให้ความสำคัญสุด เพราะถ้าพอฟิตไม่ดีหรือหลวมเกินไป โพสท่าแล้วล้มเสมอ ผมจะลองขยับข้อต่อทุกจุดจริง ๆ เพื่อเช็คความแน่นและฟีลการต้าน ถ้าพบว่าพอลีแคปแห้ง แข็ง หรือหัก นั่นคือค่าซ่อมบำรุงที่ต้องนำมาคำนวณเข้าไป นอกจากนี้อย่าลืมเช็คชิ้นส่วนภายใน—สำหรับ 'MG Unicorn Gundam' จะมีโครงภายในที่ซับซ้อน ถ้าโครงเสียหายการขยับหรือการแปลงสภาพจะติดขัดอย่างชัดเจน พวกรอยเหลืองหรือกลิ่นพลาสติกที่เปลี่ยนสีบอกอะไรได้มากกว่าที่คิด: ถ้าชิ้นส่วนบางชิ้นเหลืองและบางชิ้นไม่เหลือง อาจแปลว่าเจ้าของเดิมเปลี่ยนชิ้นส่วนหรือเพิ่งพ่นใหม่ ส่วนการมีสติกเกอร์/เดคอลด์เดิมครบหรือไม่ก็สำคัญมาก ผมจะขอเห็นภาพโคลสอัพของชิ้นเล็ก ๆ เช่นมือ ไหล่ และขอบเกราะ เพื่อดูการแก้ไขหรือรอยแผลที่ซ่อนไว้ สุดท้ายผมมักชอบให้คนขายลองโพสท่าที่วางใจได้ เช่นยกขาขึ้น พับแขนงอ เพื่อดูการทำงานจริง ๆ ของโมเดล แล้วค่อยต่อรองราคาจากงานที่ต้องทำเพิ่ม เช่นพอลีแคปต้องเปลี่ยน สติกเกอร์ต้องทำใหม่ หรือมีชิ้นสึกหรอหนัก ๆ การได้โมเดลที่ราคาสมเหตุสมผลและสภาพที่ผมรับได้ มันทำให้รู้สึกคุ้มค่าและสบายใจมากกว่าแค่ได้ส่วนลดเยอะ ๆ แต่ของไม่สมประกอบ นั่นคือบทเรียนสำคัญที่ทำให้ผมระมัดระวังขึ้นเสมอ

ในโลกของ 'Mobile Suit Gundam: The Origin' การเล่าเรื่องแบบขยายความความเป็นมนุษย์ของตัวละครทำให้ฉันวางหนังสือไม่ลงเลย แง่มุมที่ดึงดูดคือการขยายบรรยากาศก่อนและหลังสงครามที่เราเห็นผ่านสายตาตัวละครสำคัญ เช่น Char และ Amuro ในเวอร์ชันนี้มิตรภาพและศรัทธาถูกสับเปลี่ยนจนเกิดความซับซ้อนที่รู้สึกว่าเป็นธรรมชาติ ไม่ได้เป็นแค่แบ็กกราวด์ให้ตัวเอกเท่านั้น แต่เป็นองค์ประกอบที่ผลักดันการตัดสินใจของพวกเขา งานศิลป์ในฉบับมังงะยังเป็นเหตุผลให้อ่านต่อ เพราะภาพช่วยเพิ่มน้ำหนักให้ฉากยุทธการและช่วงความเงียบระหว่างตัวละคร ตอนอ่านแล้วฉันมักจะหยุดดูภาพนานกว่าที่จะอ่านต่อ และเมื่อต้องการเข้าใจจิตวิทยาของตัวละคร UC ให้ลึกขึ้น สายตาที่นักเขียน-นักวาดใส่เข้าไปใน 'Origin' ช่วยเติมช่องว่างได้ดีมาก จบด้วยความรู้สึกว่าตัวละครที่คิดว่าเคยรู้จักนั้นยังมีมุมที่รอให้เราเดินเข้าไปสำรวจอยู่เสมอ