Kabanata V: Tala sa Karimlan

Pagod na dumating si Francisco sa kanilang tahanan; agad na pumasok sa silid at namintana. Pinagala ang paningin sa kalawakan. 

Nasa tabi ng Ilog ng Pag-ibig ang silid ng kanyang tinutuluyan at tanaw na tanaw niya ang bahay na iyon at naririnig niya ang masaya at malambing na tugtugan. Ang bahay na iyon ay kay Gob. Gregorio, sa kanyang guniguni, sana'y naroon siya at kasama sa kasayahang iyon, dangan nga lamang at masyado siyang abala at may dapat asikasuhin. 

Nakita sana niya ang wari'y malikmatang kagandahan ng isang diwata sa gitna ng kaakit-akit na bulwagan.

Ang diwatang iyon ay walang iba kundi si Felicidad de Quintos; ang diwa't buhay ang nag-iisang babaeng minamahal ni Francisco na kararating lamang mula sa kumbento. 

Subalit kay daling naparaan ang magandang gunita, humalili ang kalunus-lunos na tanawin na nakapanunuot ng sarili. Ang naglalaro sa kanyang gunita ay isang madilim na silid na napaliligiran ng pader. Sa napaka ruming sementong sahig ay may nakalatag na sira-sirang banig, isang matandang lalaki ang nakahiga sa biglang tingin ay malapit nang mamatay. Sa kabila ng paghihirap ng matanda, inililibot nito ang paningin na tila may hinahanap at tinatawag. Naririnig paminsan-minsan ang kalansing ng isang tanikalang bakal na sinasabayan ng paghibik ng matanda. Kaawa-awang matanda!

Sa mga sandaling iyon ay sumisingit ang isang kasayahan na nagaganap sa isang malayong lugar. May isang binatang nagpapakasaya habang umiinom ng mamahaling alak at ang iba naman ay lasing na nga ay nagpapalakpakan pa. 

Sa isang iglap, nakita ni Francisco sa kanyang guniguni ang kahabag-habag na matanda ay ang kanyang ama at ang lalaking nagpapakasarap sa alak ay siya. At narinig niyang tinatawag ang kanyang pangalan, "Francisco! Francisco tulungan mo kami!"

Ganoon ang nakita niya sa kanyang pag-iisa at sinisisi ang sarili na wala man lamang siyang nagawa sa naganap sa kanyang pamilya, "Siya'y duwag! Isang malaking duwag!"

-O, Ama, habang ikaw'y nagdurusa ako'y wala sa iyong kalinga.