Ano Ang Pinagmulan Ng Pangalan Na Plato Sa Nobela?

Simula pa lang, kinagigiliwan ko na maghukay ng etimolohiya. Alam nating ang tunay na pangalan ng pilosopong kilala bilang Plato ay hindi naman talaga 'Plato' — ang kanyang pangalang ipinanganak ay si Aristocles; ang 'Plato' ay palayaw na malamang ibinigay dahil sa kanyang pangangatawan o estilo. Sa pananaw na ito, kapag lumilitaw ang pangalang 'Plato' sa nobela, ina-assume kong may intensyon ang may-akda na ilagay ang karakter sa tabi ng mga ideya ng malawakang pag-iisip, abstraksyon, o kahit idealismo na karaniwang inuugnay sa pilosopiya at sa mga ideya na nauugnay sa anyo at katotohanan.

Ngunit may iba ring landas: linguistically, ang salitang 'plato' sa maraming modernong wika ay nangangahulugang 'pinggan' o 'platter', na nagmumula sa Latin at Old French na koneksyon sa 'plat' (patag). Kung ganoon ang konteksto sa nobela—halimbawa, isang lumang pinggan na minana, isang inskripsyon sa isang plato, o simbolo ng pagkakahati ng pagkain at kayamanan—ang pinagmulan ng pangalan ay magiging mas antropolohikal o sosyal kaysa pilosopikal. Bilang mambabasa na mahilig mag-analyze, madalas kong sinusuri kung alin sa dalawang interpretasyon—pilosofo o pinggan—ang mas suportado ng mga descriptive cues ng akda.

Hindi ko mawari kung bakit, pero kapag binanggit ang pangalang 'Plato' sa isang modernong kuwento, palagi akong naiisip ng contrast: ang lumang karunungan laban sa pang-araw-araw na bagay. Minsan ginagamit ito ng may-akda para i-signal na ang isang simpleng bagay—tulad ng isang plato—ay may malalim na kahulugan, o para ipakita ang humble roots ng isang matalinong karakter.

Bilang isang taong madalas nagbabasa ng mga character-driven na nobela, nakikita ko na ang pinagmulan ng pangalang 'Plato' ay maaaring maging literal, etimolohikal, o simboliko. Literal kung talagang tinutukoy ang pinggan o bagay, etimolohikal kung hango sa Greek na palayaw, at simboliko kung hinango upang mag-evoke ng pilosopiyang koneksyon. Ang magandang nobela ay nagbibigay ng sapat na pahiwatig para mahulaan mo kung aling landas ang pinili ng may-akda, at kapag tama ang hula mo, may kasamang maliit na kilig sa loob ng ulo.

Nang una kong makita ang pangalang 'Plato' sa isang nobela, agad akong napaisip kung pinangalanan ba ang tauhan o bagay dahil sa pilosopikal na koneksyon o dahil literal na 'plato' ang ibig sabihin nito sa Espanyol at Filipino. Sa etimolohiya, ang pangalang 'Plato' bilang apelyido o palayaw ng tao ay nagmumula sa sinaunang Greek na 'Plátōn', kaugnay ng 'platús' na nangangahulugang malapad o matipuno — madalas itong ipinalalagay bilang palayaw para sa isang taong may matibay o malapad na pangatawan. Samantala, sa mga wikang Romanse tulad ng Espanyol, ang 'plato' ay tumutukoy sa isang pinggan o ulam, nagmula ito sa Latin at Old French na ugat na may kinalaman sa pagiging 'flat' o patag.

Kung ang may-akda ng nobela ay matalino sa pagpili ng pangalan, posibleng ginamit niya ang 'Plato' para magbigay-diin sa temang pilosopiya, katatagan ng karakter, o kahit sa simbolikong ugnayan sa pagkain, pamilya, at pang-araw-araw na buhay. Sa ibang pagkakataon naman, ang pangalang iyon ay maaaring simpleng homage sa pilosopo, o isang malikhaing pagpili upang magbigay-timbral sa karakter. Personal, lagi akong nag-iingat sa dalawang layer na ito: literal at metapora — at doon madalas nagsisimula ang masayang pagtuklas kapag nagbabasa.

Nakakatuwa kung paano ang isang simpleng pangalan sa nobela ay pwedeng magbukas ng napakaraming pinto ng interpretasyon. Kapag naririnig ko ang 'Plato' bilang pangalan ng isang tauhan o bagay sa isang akda, agad kong iniisip ang pinagmulan nito—hindi lang mula sa wika kundi mula rin sa kasaysayan at simbolismo.

Sa pinakasimpleng antas, ang pangalang 'Plato' ay nagmula sa sinaunang Greek na salitang 'Plátōn' na konektado sa 'platús', ibig sabihin ay malapad o matipuno—isang palayaw na posibleng ibinigay dahil sa itsura o tindig ng tao. Kung ang may-akda ay gumagamit ng pangalang ito, maaaring sinadya niyang magpahiwatig ng bigat ng ideya, karunungan, o koneksyon sa pilosopiya—lalo na dahil kilala ang tanyag na pilosopong si Plato at ang kanyang akdang 'The Republic'. Ngunit hindi rin dapat kalimutan ang mga alternatibong pinagmulan: sa ilang wika, ang 'plato' ay nangangahulugang pinggan o plato, kaya sa ilang nobela ang pangalang iyon ay maaaring literal na tumutukoy sa isang bagay na mahalaga sa kuwento, isang family heirloom, o simbolo ng pagkain at tahanan.

Bilang mambabasa, mahilig akong i-check ang konteksto: paano binanggit ng may-akda ang pangalan, anong mga katangian ang nakaakibat dito, at may mga pahiwatig ba sa dialog o paglalarawan na tumutulay sa mas malalim na kahulugan? Minsan, ang pinagmulan ng pangalan ay halatang-halata; minsan naman, ito ay subtle na parang maliit na plato sa isang mesa na biglang nagiging sentro ng mesa-mensahe.

May panahon na tumitigil ako at iniimagine ang eksenang malapit sa isang mesa kung saan lumantad ang pangalan 'Plato'—kahit ito man ay pangalan ng isang bagay o tao. Sa isang nobela, ang pinagmulan ng pangalan ay madalas isang pinaghalong personal at kultural: maaaring palayaw, maaaring pamana, maaaring chosen name na may kahulugan. Para sa akin, kapag pinangalanan ang bagay o tao ng 'Plato', ramdam ko agad ang hangarin ng may-akda na magturo ng isang aral o maglaan ng puwang para sa malalim na pag-iisip.

Hindi ko kailangang malaman ang eksaktong pinagmulan para ma-appreciate ang paggamit nito; sapat na na may nagbukas ng bagong perspektiba o alaala sa kwento. At minsan, iyan na ang pinaka-makapangyarihang gamit ng isang pangalan—magdulot ng maliit na pagginhawa ng pag-iisip habang nagpapatuloy ang pagbabasa.

Nakakatuwa sa akin na isipin na ang pangalan sa nobela ay maaaring nagmula sa isang simpleng bakanteng plato sa kusina. May mga beses na ang may-akda ay bahagyang kumukuha ng pangalan mula sa mga bagay na malapit sa kanya—isang lumang plato na may insignia, isang hawak-hawak na pinggan ng pamilya—at ginagawang pangalan ng isang tauhan o simbolo sa kwento. Sa ganitong paraang napapalapit ang karakter sa mga mundane na bagay na nagpapasigla ng emosyon at alaala.

Bilang mambabasa, lagi kong tinatanong: ano ang ugnayan ng pangalan sa tema ng nobela? Kung maliit na bagay lang ang batayan—isang plato—nagiging mas intimate at grounded ang narrative. Kaya, sa tingin ko, hindi laging kailangang kumplikado ang pinagmulan; ang ordinaryong bagay ay pwedeng magdala ng ekstra-sentimental na bigat.