Saan Nagmula Ang Konsepto Ng Kali Mata Sa Kultura?

Sa mga pelikulang Pilipino, ang kali mata ay madalas na ginagamit bilang simbolo ng pananaw at karunungan. Bakit hindi? Isang napaka-kreatibong paraan ito upang ipakita na ang mga tao ay may iba’t ibang pananaw sa buhay. Madalas, ang mga karakter na may kali mata ay naghahatid ng mensahe tungkol sa mga bagay na hindi nakikita ng nakararami, na nagiging daan para sa mas malalalim na pag-unawa. Kadalasan, ang imaheng ito ay ginagamit sa mga eksena kung saan ang karakter ay nagiging tagakita ng katotohanan, isa silang gabay na nagtuturo sa iba upang makilala ang kanilang mga tunay na layunin sa buhay. Kadalasan akong nalulugod kapag nakikita ang simbolismo na ito sa mga pelikula, lalo na sa mga kwento na puno ng mga komplikadong karakter at sitwasyon. Tanungin mo ang sinuman, at tiyak na may mga pelikulang magiging paborito nila na may mga ganitong simbolo. Kadalasan, nag-uugat ang mga kwento sa mga tema ng pag-unlad at pagsusumikap, at ang paggamit ng kali mata ay nagiging simbolo ng pag-asa at pagkakataon. Isang magandang halimbawa ito sa mga masisipag na taon kung saan ang mga tauhan ay nahihirapan at nagkakaroon ng mga suliranin, ngunit sa kalaunan ay lumalabas ang kanilang tunay na potensyal na kitang-kita sa kanilang mga mata. Bilang isang manonood, mayroon akong personal na koneksyon sa ganitong mga simbolo. Ang pagbibigay-diin sa kali mata ay hindi lamang para sa kanyang pagiging kakaiba, kundi nagpapakita rin ito ng kakayahang makakita ng mas malalim na katotohanan sa mundong ito. Minsan, pareho tayong lumalakad sa dilim, ngunit sa mga pelikulang bumabalot sa sukdulang positibismo, napakalaking inspirasyon ang naidudulot nitong simbolo sa aking buhay.

Sa mundo ng manga, napakahalaga ng visual na pagkakaiba. Isang malaking salamin ang mga mata ng mga karakter para sa ating mga tagapanood. Madalas kong napapansin na ang mga karakter na may kaliwang mata na mas binansagang 'kali mata' ay nagdadala ng ibang damdamin at aura kumpara sa mga normal na mata. Halimbawa, kapag ang isang karakter ay may isang hindi pantay na mata, madalas itong ginagamit upang ipakita ang kanilang misteryosong aspeto. Isipin mo na lang ang mga karakter tulad nina Shukuro Ebisuzawa mula sa 'Gakkougurashi!' na may kaliwang mata na may pagkakaiba sa ibang mata; nagdadala ito ng kalungkutan at lungkot sa kanyang pagkatao. Kahit na sa mga maliliit na detalye, ang anyo ng mga mata ay nakakatulong upang maipahayag ang mga suliranin at laban ng isang karakter. Magplus o magminus, ang mata ay nagsisilbing simbolo ng pagkatao. Halimbawa, sa 'Death Note', si Ryuk ay may mga mala-halaman ng mata na nagdudulot ng ibang damdamin; tila sobrang mysterious at regal ang kanyang karakter, na parang hindi siya nanggagaling sa mundong ito. Ang pagkakaroon ng kaliwang mata ay maaari ding ipakita ang nagpapahirap na kalagayan ng isang karakter—maaaring kumatawan ito sa traumatic na karanasan o sa pagkakaroon ng isang pansamantalang pag-aalala. Tulad ng sa 'Naruto', ang kaliwang mata ni Obito ay talagang nagsalaysay ng iba't ibang layers ng kanyang pagkatao. Isa itong dagdag na layer sa kanyang pag-unlad at sa kanyang koneksyon sa ibang mga karakter—all thanks to his unique eye design. Sa kabuuan, ang mga pagkakaiba sa mata ay ginagamit hindi lamang para sa aesthetics kundi pati na rin sa narrative depth. I think that's what makes manga so engaging—yung bawat detalyadong diseño ay nagdadala ng mga mahahalagang mensahe na daan-daang beses ay nararanasan ng mga fans. Iba-iba ang interpretation ng mga tao sa ganitong klase ng simbolismo, at yun talaga ang nagpapayaman sa ating mga pag-uusap sa mga comic conventions, anime meet-ups, at online forums.

May mga pagkakataong naiisip ko kung paano ang mga may-akda ay nagsisilbing mga tagapagsalaysay ng kanilang mga kwento. Sa mga panayam, napansin ko na madalas nilang binibigyang-diin ang kahalagahan ng kanilang mga karanasan sa buhay upang makuha ang mga tema ng kanilang mga gawa. Ang kali mata sa mga panayam na ito ay nagbibigay-diin sa koneksyon sa pagitan ng may-akda at ng kanilang akda. Halimbawa, kapag pinag-uusapan ng isang manunulat ang kanilang inspirasyon, makikita mo ang liwanag sa kanilang mga mata — parang umaapaw ang kanilang pagnanasa na ibahagi ang kanilang kwento sa mundo. Ang mga tanong na direktang nagpapahayag ng kanilang pananaw ukol sa paglikha ay tila nagiging daan upang maipadama nila ang tunay na diwa ng kanilang mga kwento. Isa pa, mula saan man, ang pag-explore ng mga tema ng pakikibaka at tagumpay sa kanilang mga kwento ay tila nagiging pinto sa kanilang mga puso. Napansin ko rin na kapag tinatalakay nila ang kanilang proseso ng pagsusulat, ang kali mata ay nagiging makulay at puno ng damdamin. Sa ganitong mga pagkakataon, ang mga may-akda ay hindi lamang nagbabahagi ng mga saloobin ukol sa kanilang mga karakter, kundi nagiging transparent sila sa kanilang mga takot at pagdududa — na siyang nagpapalalim sa ating pag-unawa sa kwento mismo. Sa ganitong mga panayam, mas nakikita natin ang tunay na tao sa likod ng mga pahina. May isang maganda at kapana-panabik na aspeto ng mga panayam na ito ang kapag nagawang pag-usapan ng mga may-akda ang kanilang mga hinanakit at tagumpay sa pagsusulat. Ang mga natutunan nilang aral ay bukod-tangi sa pagbabalik-tanaw sa kanilang mga karanasan. Parang nasa harap lang natin ang mga alaalang kanilang dinaranas, at sa bawat pahayag, tila may mga nadudulot silang inspirasyon sa kanilang mga tagasubaybay. Sa totoo lang, hinihimok ito ang marami sa atin na lumikha at tumahak sa ating sariling landas. Ang mga panayam ay hindi lang basta kwentuhan; ito ay isang mahalagang bahagi ng koneksyon ng mambabasa at may-akda, na nagsisilbing tulay upang mas maunawaan natin ang mga mensaheng nais nilang iparating.

Sa mundo ng anime at manga, ang 'KonoSuba: God's Blessing on This Wonderful World!' ay tiyak na tumatalakay sa mga tiyak na sitwasyon na may kilig at katuwang na pagtawa. Ang kwento ni Kazuma Satou, na muling isinilang sa isang pantasyang mundo, ay puno ng mga nakakatawang pangyayari at pagkakamali. Ang kanyang mga kasama, lalo na si Aqua, Megumin, at Darkness, ay may mga eksentrikong personalidad na nagdadala ng mas maraming saya at kaguluhan sa kanilang mga misyon. Bawat episode ay may kasamang mga aberya na nagreresulta sa hindi inaasahang resulta, at kadalasang nagtatapos sa mga nakakatawang pangyayari na nagpapaalala sa atin ng halaga ng pagkakaibigan at katapatan, na talagang 'you can’t help but laugh.' Kung mahilig ka sa comedy at fantasy, makikita mo talagang panatag ang iyong puso sa bawat episode na puno ng mga pananaw sa shenanigans ng grupo. Pagusapan natin ang 'Death Note,' na bagamat may madidilim na tema, ay sikat pa rin sa mga tagahanga ng thriller. Ang kwento hinggil kay Light Yagami at ang kanyang pagtatangka na gamitin ang Death Note upang pagtakpan ang katiwalian ng mundo ay talagang kumikiliti sa isip. Ang pag-uusap nila ni L, ang sikat na detective, ay puno ng tensyon at talino. Talaga namang napakalalim ng tema nito ukol sa moralidad at katarungan. Kakaiba ang istilo ng kanilang pag-uusap kung saan halos magkaroon ng duel sa isip. Sa isang bahagi, nagbibigay ito ng sakit ng ulo, ngunit dahil sa matalinong mga argumento, ang seryeng ito ay patuloy na nagtutulak sa mga manonood na suriin kung ano ang tama at mali. Hindi maikakaila na ang 'Hunter x Hunter' ay isa sa mga pambihirang serye sa buhay ng mga manonood. Mula sa pagkabata ni Gon Freecss upang tuklasin ang kanyang ama, hanggang sa mga pagsubok na kanyang hinarap, ang kwento ay puno ng mga aral at pangahas na sitwasyon. Ang sistema ng pagsasagawa ng mga Hunter Exam ay nagbibigay ng damdamin kung gaano kahalaga ang pagkakaibigan at pagsisikap. Isa sa mga bagay na nagsisilbing kapana-panabik ay ang pagbuo ng mga relasyon habang ang mga tauhan ay sumasalungat sa kan kanilang mga pangarap. Ang animation at storytelling ay talagang nakakahawa, na siguradong mag-iiwan ng kahulugan sa isip ng mga tagapanood.

Sa panahon ng pagbabasa ng mga nobela, madalas akong naiintriga sa mga tema na nauugnay sa kalihim ng ikaapat na mata. Isang magandang halimbawa nito ay ang pagkakaugnay ng mga sikolohikal na tema na nagdadala ng mga karakter sa isang mas malalim na pag-unawa sa kanilang sarili. Sa mga akdang tulad ng 'The Perks of Being a Wallflower' ni Stephen Chbosky, talagang ramdam ang pakikipagsapalaran ng mga kabataan sa kanilang mga personal na demonyo. Makikita ang kanilang pagsisiyasat at pag-unawa sa mga batas ng tunay na pagkakaibigan at ang mga impluwensyang panlipunan na humuhubog sa kanilang mga pananaw at damdamin. Ang mga temang tulad ng selos, pag-ibig, at pagkakahiwalay ay naglalarawan ng tunay na kalagayan ng puso, na siyang bumubuo sa isang mas nakakaantig at nakakaaliw na kwento. Huwag din nating kalimutan ang mga temang naglalarawan ng mga hindi nakakakita sa mga relasyon. Sa mga nobela tulad ng 'Norwegian Wood' ni Haruki Murakami, ang paglalakbay ng mga tauhan ay puno ng mga tila itinatagong damdamin na nagiging mabigat sa kalooban. Ang mga pagbabalik-tanaw at ang mga pag-iral ng mga pagkakaalam, nagiging simbolo ito ng mga umiiral na pag-uugali ng mga tao na nagiging dahilan ng kanilang kalungkutan. Sa tuwing binabasa ko ang ganitong mga kuwento, parang nakikita ko ang aking sarili sa mga pagkakaulit ng mga damdamin at ang mga pagkakataong hindi ko naipahayag. Ito ang mahika ng literature na talagang nakakakilig! Sa kabuuan, ang mga tema ng kali mata ay sumasalamin sa ating mga pananaw, pag-ibig, at mga naging pasya sa buhay na nagdadala sa atin sa mas malalim na pag-unawa sa ating sarili at sa mga taong nakapaligid sa atin. Basahin mo ang mga ganitong nobela at baka madiskubre mo rin ang iyong sariling mga lihim na iniingatan sa iyong puso!

Kapag tinitingnan ko ang mga karakter na may kaliwang mata, may mga pagkakataong bumabalik ako sa mga sikat na anime na nagtatampok sa mga ganitong tauhan. Isang magandang halimbawa ay si Kakashi Hatake mula sa 'Naruto'. Ang kanyang pagkabata at ang relasyon niya sa kanyang mga kaibigan ay puno ng sakit, at nang mawala ang kanyang mga mahal sa buhay, nagbago ang kanyang pananaw sa buhay. Ang kaliwang mata, na kung saan siya nagmamay-ari ng isang Sharingan, ay simbolo ng mga sakripisyong dala ng mga natutunang aral at mga trauma sa kanyang nakaraan. Ang labi ng lungkot at pagnanasa na makahanap ng kapayapaan ay nakatuon sa kanyang karakter, kaya't ang kanyang kaliwang mata ay tila sumasalamin dito, puno ng misteryo at pag-asa. Lingid sa kaalaman ng marami, ang kaliwang mata sa anime ay hindi lamang simpleng elemento ng disenyo; madalas silang ginagamit bilang simbolo upang ipakita ang mga natatanging kakayahan o pagkatao ng isang karakter. Isipin ang tungkol sa mga karakter na parang si Izuku Midoriya sa 'My Hero Academia'. Ang kanyang pagkakaroon ng kalikasan na puno ng determinasyon at tapat na malasakit sa iba ay ipinapakita sa kanyang mga mata, lalo na ang kaliwang mata na nagiging simbolo ng kanyang pag-unlad at mga pagsubok na dinanas. Ito ang nagpapahayag ng hindi pagsuko sa kabila ng mga hamon na bumabalot sa kanya sa daan. May mga pagkakataon din na ang kaliwang mata ay may dako positibong konotasyon, tulad ng kay Alucard sa 'Hellsing', kung saan ang kanyang kaliwang mata ay ang tinatawag na 'second sight.' Ipinapakita nito ang kanyang kakayahang makita ang katotohanan, at madalas na nagiging daan para sa mga madilim na hiwaga sa kanyang pangalan. Ang kontrast sa kanyang pahayag at gawi ay nagbibigay ng mas malalim na pag-unawa kung paano ang simple at madalas na overlooked na detalye ay maaaring magbukas ng isang mundo ng kahulugan at intelektwal na pagninilay. Ang mga sarili at narratibong koneksyon ng mga karakter ay malaon nang naging sentro ng mga kwento at lumilikha ng mas makulay na tanawin sa bawat kwento na lumalabas.

Isang araw, habang nag-surf sa internet, nahanap ko ang isang napaka-interesanteng piraso ng fanfiction tungkol sa 'Pikit Mata'. Ang kwentong ito ay tumatalakay sa mga tauhan na minsang naiwan sa kanilang mga pakikibaka, at kahit na hindi ito ang opisyal na kwento, parang naramdaman kong umusbong ang kanilang mga karakter sa isang bagong anyo. Sobrang nakakaengganyo ang sining ng mga tagasulat na ito na bumuo ng mga bagong kwento at situwasyon para sa mga paborito nilang tauhan. Tila nagbigay sila ng bagong pag-asa at mga bagong hamon na kayang haharapin ng mga tauhan sa isang mas malalim na aspeto. Isa sa mga paborito kong aspeto ng fanfiction na ito ay ang paraan ng pag-explore nila sa mga emosyonal na koneksyon at mga di-inaasahang sitwasyon na maaaring mangyari. Isang kwento na puno ng drama at pagpapasya, kung saan lumalabas sa mga karakter ang mga panibagong bahagi ng kanilang pagkatao. Nakakatuwang isipin kung ano ang mga bagong pagsubok na kailangang pagdaanan ng bawat isa sa kanila batay sa kanilang mga naunang karanasan. Ang!! pagpapakasakit at pagsisisi ng mga tauhan habang naglalakbay sila katulad ng mga mensahe ng kwento ay nagbigay sa akin ng mas emosyonal na ugnayan sa kanila. Minsan, kasi, ang fanfiction ay nagiging daan upang bumalik tayo sa mga kwentong mahal natin, kaya't huwag palampasin ang mga ganitong oportunidad, dahil sila ay nagdadala ng sariwang pananaw at mas malalalim na arte na nagpapalawak pa ng ating imahinasyon tungkol sa mga paborito nating materyal. Ipinakita ng kwentong ito ang kahalagahan ng mga hangganan sa ating mga paborito, ang mga bagong kwento na nanggagaling sa ating mga puso.

Ay, sobra akong na-hook sa usaping ito — lalo na kapag napapansin kung paano nagkakagulo ang mga termino sa internet. Personal kong siniyasat 'to dati dahil curious ako kung may nobela talaga na pinamagatang 'Kisapmata'. Sa mga pinagkunan ko, wala akong nakitang opisyal na paglathala ng isang kilalang nobelang may mismong titulong 'Kisapmata'. Ang mas kilala talagang reference ay ang pelikulang 'Kisapmata' na inilabas noong 1981 at idinirek ni Mike de Leon, na madalas ikinakabit sa totoong pangyayaring nagsilbing inspirasyon para sa kwento. Bilang isang taong mahilig sa retro Filipino cinema at literature, madalas kong makita na kapag tumatagal ang isang pelikula sa memorya ng bayan, nagkakaroon ng maling kredito—ang ilan ay nag-aakala na ang pelikula ay adaptasyon ng nobela kahit orihinal itong screenplay o hango sa balita. Kaya ang payo ko: kung ang tinutukoy mo ay ang sikat na kwento tungkol sa mapaniil na ama at pamilya na naging pelikula noong 1981, iyon ang taon na dapat tandaan. Pero kung may iba kang nakikitang librong may parehong pamagat na inilathala, malamang ito ay isang lokalized na nobela o maliit na publikasyon na hindi ganoon kalaganap, at maaaring mahirap hanapin sa pangkalahatang talaan. Sa huli, nakakatuwa pa ring mag-trace ng pinagmulan—parang detective work para sa fan na tulad ko—at talagang nagbubukas ito ng maraming mas malalim na usapan tungkol sa adaptasyon at pinagmulang kuwentong Pilipino.