นักสะสมอยากทราบว่า โดจินคืออะไร มีมูลค่าและซื้อที่ไหน

โดจินโดยสรุปคือการเผยแพร่ผลงานด้วยตัวเองจากกลุ่มหรือบุคคล ไม่จำเป็นต้องเป็นผลงานที่มีลิขสิทธิ์ต้นฉบับ แต่บ่อยครั้งจะหยิบตัวละครจากซีรีส์ใหญ่ ๆ มาทำเรื่องราวขยาย เช่นงานแฟนฟิคหรืออาร์ตบุ๊คที่เกี่ยวกับ 'One Piece' การประเมินมูลค่ามองที่ความหายาก ความต้องการของตลาด และสถานะของผู้ทำ เช่นครีเอเตอร์ที่เป็นที่รู้จักจะดันราคาขึ้น

ถ้าจะซื้อโดยตรง สามช่องทางหลักคือไปร่วมงานขายตามอีเวนต์ ซื้อจากร้านมือสองในญี่ปุ่น หรือใช้บริการตัวแทนซื้อจาก Yahoo Auctions และร้านเฉพาะ เช่น Surugaya กับ Mandarake เว็บไซต์อย่าง eBay, Mercari ญี่ปุ่น หรือ BOOTH ก็เป็นที่นิยม อย่างไรก็ดีควรระวังของปลอมและรีปริ้นท์ที่ทำออกมาใหม่ โดยเฉพาะเล่มที่มีราคาสูง การตรวจสอบภาพหน้าปก ตัวเลขพิมพ์ และคำอธิบายสภาพจึงสำคัญมากก่อนกดซื้อ

มองในเชิงตลาด โดจินเป็นสินค้าที่มีอุปทานจำกัดซึ่งทำให้มูลค่าอาจผันผวนสูง เช่นงานที่เกี่ยวกับซีรีส์คลาสสิกอย่าง 'neon genesis evangelion' เมื่อเล่มใดเป็นของวงที่มีชื่อเสียงและถูกยกเลิกการพิมพ์ ราคาจะพุ่งได้รวดเร็ว อีกปัจจัยคือสภาพการเก็บรักษา: เล่มที่ยังห่อพลาสติกโหลงสภาพสมบูรณ์จะมีค่ากว่าเล่มเปิดอ่านบ่อย ๆ

แหล่งซื้อที่นักสะสมมืออาชีพใช้บ่อยคือร้านมือสองในญี่ปุ่นอย่าง Mandarake หรือร้านออนไลน์ที่ตรวจสอบได้ และการประมูลผ่าน Yahoo Japan โดยนักสะสมมักใช้ตัวแทนซื้อเพื่อจัดการเรื่องภาษาและการจัดส่ง ความระมัดระวังที่ควรมีคือการแยกแยะระหว่างพิมพ์ครั้งแรกกับรีปริ้นท์ และเช็กว่ามีหน้าพิเศษหรือการเซ็นหรือไม่ เพราะสิ่งเหล่านี้เป็นตัวกำหนดความหายากอย่างแท้จริง

จากมุมคนที่ชอบไปงานคอนฯ โดจินคือสเปเชียลไอเท็มที่หาได้ยากและสนุกที่จะตามหา การไปที่งานเช่น Comiket หรืองานท้องถิ่นทำให้เราได้พูดคุยกับคนทำงานโดยตรงและได้เล่มพิเศษที่ไม่มีขายทางออนไลน์ บางครั้งเจอคอนเซ็ปต์ฮา ๆ ของ 'My Hero Academia' ที่ทำออกมาเป็นมุขในชุมชน แค่ได้อ่านแล้วหัวเราะก็มีความสุขแล้ว

ถ้าจะซื้อ ควรพกเงินสด เผื่อค่าจัดส่ง และขอเปิดดูหน้าก่อนชำระ บางคนจะตรวจความเรียบร้อยของเล่ม เช่นการเย็บ ปก และกระดาษ ถ้าไม่สะดวกไปร้านจริง บริการตัวแทนซื้อจากญี่ปุ่นช่วยได้มาก แต่ก็ต้องคำนวณค่านายหน้าและภาษีนำเข้า ความพอใจในการได้ของที่ตรงใจยังคงเป็นเหตุผลหลักที่ทำให้การสะสมโดจินสนุกและมีคุณค่าในแบบของมัน

พอพูดถึงโดจิน ผมชอบคิดว่ามันเหมือนตลาดศิลปะแบบขนาดเล็กที่ผู้สร้างได้ทดลองไอเดียโดยไม่ต้องยึดติดกับการค้า การ์ตูนหรือเกมบางเรื่องมีวัฒนธรรมโดจินที่แข็งแรงมาก ทำให้คอมมูนิตี้สร้างผลงานต่อยอด เช่นบางวงการที่เคยเห็นการเติบโตจากผลงานอินดี้กลายเป็นการ์ตูนหรือเกมจริง ๆ อย่างกรณีที่กลุ่มผู้พัฒนาหนึ่งกลายมาเป็นทีมใหญ่หลังจากงานโดจินแรก ๆ เริ่มได้รับความสนใจ เช่นการพัฒนาผลงานต้นฉบับที่ต่อมากลายเป็นชื่อดังอย่าง 'Tsukihime' ซึ่งมีจุดเริ่มต้นแบบอิสระ

การประเมินมูลค่าโดจินส่วนหนึ่งเป็นเรื่องอารมณ์ แต่ก็มีมาตรวัดชัดเจน เช่นการพิมพ์ครั้งเดียว เทปหรือหน้าพิเศษที่ไม่ถูกทำซ้ำ และสถานะของครีเอเตอร์ ถ้าต้องการเริ่มสะสม แนะนำให้เริ่มจากครีเอเตอร์เล็ก ๆ ที่ชอบแล้วรักษาสภาพให้ดี จะเห็นความเปลี่ยนแปลงของราคาเมื่อคนเริ่มตามมากขึ้น การเก็บบันทึกที่มาของแต่ละเล่มไว้ตามวันที่ซื้อหรืออ้างอิงจากงานที่วางขายช่วยให้ตามรอยและประเมินมูลค่าได้แม่นยำขึ้น

การสะสมโดจินเปิดโลกให้เราเห็นว่าชุมชนแฟนคลับมีพลังในการสร้างงานเองได้อย่างไร

เราเห็นโดจิน (doujinshi) เป็นผลงานที่ผู้สร้างหรือกลุ่มคนในวงการทำออกมาเอง ไม่ว่าจะเป็นมังงะ นิยาย สตอรีบอร์ด หรืออาร์ตบุ๊ก โดยมักอ้างอิงตัวละครจากซีรีส์ดังแล้วตีความใหม่ เช่นงานแฟนอาร์ตหรือเรื่องขยายความของตัวละคร บางครั้งก็เป็นงานต้นฉบับที่ไม่เกี่ยวกับลิขสิทธิ์เลย งานเหล่านี้มักวางขายที่งานอีเวนต์อย่าง Comiket หรือผ่านร้านออนไลน์เฉพาะทาง

มูลค่าของโดจินขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย: จำนวนพิมพ์ครั้งแรก (first print) ความนิยมของครีเอเตอร์ ความหายาก (เช่นมีแค่ 20 เล่ม) สภาพเล่ม และถ้ามีลายเซ็นหรือสติกเกอร์พิเศษ ราคาจึงอาจตั้งแต่หลักร้อยบาทสำหรับเล่มธรรมดา ไปจนถึงหลักหมื่นหรือแสนบาทสำหรับเล่มหายากจริง ๆ วิธีหาซื้อโดยตรงที่น่าเชื่อถือคือร้านมือสองในญี่ปุ่นอย่าง Mandarake, ร้านจำหน่ายดิจิทัลและของใหม่อย่าง BOOTH, หรือประมูลใน Yahoo Japan ผ่านบริการพ็อกซี่ที่ช่วยชิปของมาส่งนอกประเทศ

เมื่อสะสม เราจะให้ความสำคัญกับสภาพ (เช่นไม่ขาด ไม่เปื้อน) และตรวจดูว่ามีโฆษณาหรือหน้าพิเศษที่ทำให้เป็น 'first edition' ไหม นอกจากนี้ควรเข้าใจกฎท้องถิ่นเรื่องเนื้อหาเพราะบางประเทศอาจจำกัดการนำเข้าบางประเภท ถ้าคิดจะลงทุน ควรติดตามครีเอเตอร์คนโปรดและเหตุการณ์สำคัญที่มักทำให้ราคาพุ่งขึ้นในภายหลัง — นี่แหละเสน่ห์ของการตามหาเล่มหายากแบบที่ใจเต้นทุกครั้งเมื่อเจอเล่มที่ตามหา