สุดารัตน์ คูกิมิยะ ให้สัมภาษณ์เรื่องการพากย์กับสื่อไหน?

มีงานประเภทหนึ่งที่ฉันมองว่านักสร้างสรรค์อย่างพันศักดิ์มักปรากฏตัวบ่อย นั่นคือเทศกาลหรือคอนเวนชันที่รวบรวมคนรักงานภาพ เสียง และเรื่องเล่าเข้าด้วยกัน ฉันเป็นแฟนรุ่นเก๋าที่ชอบแอบสังเกตหลังเวที งานอย่าง 'Thailand Comic Con' หรือเทศกาลที่เน้นการพบปะคนทำงานสร้างสรรค์มักมีทั้งเสวนา พูดคุย และเวิร์กช็อป ซึ่งเป็นจุดที่ผู้ฟังได้เจอตัวจริงของคนทำงานมากกว่าการโพสต์ในโซเชียล ในบางครั้งยังมีบูธสำนักพิมพ์หรือค่ายที่เขาอาจไปร่วมเซ็นหรือพูดคุยกับแฟน ๆ อีกมุมคือมหกรรมศิลปวัฒนธรรมหรือเทศกาลภาพยนตร์ที่มีส่วนจัดเวทีเสวนาเกี่ยวกับการสร้างสรรค์เสียงและดนตรี งานแบบนี้บรรยากาศจะเป็นทางการแต่เป็นกันเอง เหมาะแก่การพูดคุยเชิงงานที่ลึกกว่าแค่แฟนมีตติ้ง พอได้ฟังเขาพูดในวงเล็ก ๆ แล้ว มุมมองการทำงานและแรงบันดาลใจจะชัดขึ้นกว่าการอ่านแคปชั่นเพียงอย่างเดียว

ชื่อมินตรา อินทรารัตน์ปรากฏเป็นครั้งคราวในแวดวงที่หลากหลาย แต่รายละเอียดเชิงประวัติยังไม่ถูกเผยแพร่อย่างกว้างขวาง ทำให้การสรุปเป็นข้อเท็จจริงแน่นอนค่อนข้างท้าทาย ผมมองว่าจุดเริ่มที่ดีคือแยกสิ่งที่เราพบได้ชัดเจนกับสิ่งที่ยังคลุมเครือ: ข้อมูลเชิงชีวประวัติพื้นฐานบางอย่าง เช่น ปีเกิดหรือการศึกษา มักไม่ปรากฏในแหล่งสาธารณะที่เข้าถึงได้ง่าย ขณะเดียวกันชื่อของเธออาจเชื่อมโยงกับผลงานด้านการเขียน บทความเชิงวิชาการ หรือผลงานเชิงสร้างสรรค์ที่ตีพิมพ์ในวารสารท้องถิ่นและสำนักพิมพ์อิสระ นั่นทำให้สิ่งที่ถือเป็นผลงานสำคัญมักเป็นชิ้นงานที่ปรากฏในรูปแบบสิ่งพิมพ์หรือการบันทึกการบรรยาย ในมุมมองของแฟนงานวรรณกรรมอย่างฉัน สิ่งที่น่าสนใจคือวิธีที่ชื่อนี้กลับไปปรากฏในบริบทหลากหลาย: บทความเชิงวิเคราะห์ บทสัมภาษณ์สั้น ๆ หรืองานร่วมโปรเจกต์กับคนอื่น ๆ แม้จะยังไม่เจอรายการผลงานเด่นชัดเป็นเล่มเดียว แต่การพบชื่อในหลายพื้นที่บอกว่ามีการเคลื่อนไหวทางความคิดหรือการสร้างสรรค์ ซึ่งด้วยความคาดหวังแบบนั้น ผมก็อยากเห็นการรวบรวมผลงานอย่างเป็นทางการจากแหล่งที่น่าเชื่อถือในอนาคต

การเขียนแฟนฟิคของตัวละครอย่าง 'มินตรา อินทรารัตน์' มักจะสร้างคำถามเรื่องสิทธิ์ที่ต้องแยกแยะให้ชัดเจนในใจฉันก่อนลงมือจริง ในมุมมองพื้นฐาน ฉันมองว่าแทบทุกตัวละครจากงานที่ยังมีลิขสิทธิ์ถือเป็นผลงานดัดแปลงตามกฎหมายลิขสิทธิ์ นั่นแปลว่าเขียนแฟนฟิคได้ในแง่ของการสร้างสรรค์ส่วนตัวและแบ่งปันแบบไม่หวังผลกำไรมักจะถูกมองว่าเป็นความยอมรับโดยปริยายจากชุมชน แต่ถ้าจะนำไปขาย ทำเป็นสินค้า หรือใช้เพื่อหารายได้ ก็จำเป็นต้องขออนุญาตเจ้าของสิทธิ์โดยตรงเสมอ ฉันเองมักจะนึกถึงกรณีแฟนฟิคของ 'Harry Potter' ที่ชุมชนทำงานร่วมกันมานาน แม้จะมีแฟนฟิคที่เข้มข้นและหลากหลาย แต่เมื่อถึงจุดที่มีการค้าเชิงพาณิชย์ เจ้าของผลงานและกฎหมายก็จะเข้ามาเกี่ยวข้องได้ทันที อีกประเด็นที่ฉันให้ความสำคัญคือความเคารพต่อผู้สร้างต้นฉบับและการไม่บิดเบือนตัวละครจนเป็นการใส่ความหรือทำให้ชื่อเสียงเสียหาย เช่น การเอาตัวละครไปใช้ในเนื้อหาที่ละเมิดกฎหมายหรือศีลธรรม อาจก่อปัญหาได้ทั้งทางกฎหมายและทางชุมชน ดังนั้นก่อนเผยแพร่ ฉันมักเลือกช่องทางที่มีกฎชัดเจนและระบุไว้ว่าอนุญาตให้โพสต์แฟนฟิคแบบไม่หวังผลประโยชน์ ทั้งนี้ถ้าเจ้าของผลงานระบุชัดเจนว่าห้าม ก็ต้องเคารพตามนั้น ประสบการณ์ส่วนตัวสอนว่าความโปร่งใสและความเคารพเป็นสิ่งที่ทำให้การสร้างแฟนฟิคยังคงเป็นเรื่องสนุกสำหรับทุกคน

เอาจริงๆ ฉันชอบคุยเรื่องว่าผลงานของพันศักดิ์ วิญญรัตน์ถูกนำไปดัดแปลงเป็นอะไรบ้าง เพราะมันสะท้อนว่าเรื่องต้นฉบับถูกอ่านและตีความอย่างไรในสื่ออื่น ๆ ฉันเห็นว่าผลงานของเขามักถูกแปลงเป็นละครโทรทัศน์และภาพยนตร์ ซึ่งสิ่งที่น่าสนใจคือทีมดัดแปลงมักเลือกจับประเด็นความสัมพันธ์ระหว่างตัวละครมาเป็นแกนหลัก แล้วขยายฉากอารมณ์ให้ใหญ่ขึ้นเพื่อให้เข้ากับจังหวะของจอภาพ รายละเอียดบางอย่างจากนิยายต้นฉบับอาจถูกย่อหรือสลับตำแหน่ง เพื่อรักษาจังหวะของเรื่องให้คนดูตามทัน การดัดแปลงอีกรูปแบบที่ฉันเจอบ่อยคือเวอร์ชันละครเวทีหรือการแสดงสด ซึ่งให้ความรู้สึกต่างไปเพราะเน้นบทสนทนาและการแสดงอารมณ์แบบใกล้ชิดมากขึ้น การย่อเรื่องเพื่อขึ้นเวทีทำให้บางฉากที่อยู่ในนิยายถูกตีความใหม่จนมีมิติพิเศษ ฉันชอบเวลาที่ทีมสร้างใช้วิธีนี้เพราะมันเผยแง่มุมตัวละครที่บางครั้งอ่านแล้วผ่านไปง่าย ๆ เท่านั้นเอง

ราคาถูกสุดมักจะไม่เหมือนกันตลอดเวลา เพราะมันขึ้นกับโปรโมชันและสภาพสินค้าเป็นหลัก เวลาที่ฉันตามล่าหนังสือของ 'พันศักดิ์ วิญญรัตน์' เล่มที่เป็นฉบับพิมพ์ครั้งแรก มักจะเริ่มจากร้านหนังสือออนไลน์ใหญ่ ๆ ก่อน เช่น ร้านนายอินทร์, SE-ED, B2S แล้วค่อยเปรียบเทียบกับร้านบนแพลตฟอร์มอย่าง Shopee และ Lazada เพราะบางครั้งร้านเล็กในมาร์เก็ตเพลสจะกดราคาแข่งและใส่คูปองได้อีกชั้นหนึ่ง เทคนิคที่ใช้ประจำคือเช็กโปรโมชันช่วงเทศกาล (9.9, 10.10, 11.11, 12.12) กับสิทธิ์สมาชิกหรือบัตรเครดิตที่ให้ส่วนลดเพิ่ม รวมถึงคำนวณค่าจัดส่งให้เรียบร้อย เพราะบางทีราคาหนังสือถูกแต่ค่าขนส่งฉุดให้แพงขึ้น ฉันชอบเก็บภาพเปรียบเทียบราคาไว้สั้น ๆ ก่อนตัดสินใจ และถ้าต้องการเก็บสะสมก็ยอมจ่ายเพิ่มเพื่อได้สภาพสมบูรณ์กว่า

บอกตามตรงว่าการตามหาผลงานของ 'วร เจต น์ ภาคี รัตน์' น่าจะต้องใช้ความมุ่งมั่นหน่อย เพราะชื่อยังไม่เป็นที่แพร่หลายในแวดวงวรรณกรรมกระแสหลัก ฉันมักเริ่มจากการเช็กฐานข้อมูลใหญ่ ๆ อย่าง 'ห้องสมุดแห่งชาติ' หรือฐานข้อมูล ISBN ของไทยเป็นหลัก แล้วตามต่อด้วยหน้าผู้แต่งของสำนักพิมพ์ต่าง ๆ เพราะบางครั้งผู้เขียนอาจออกหนังสือกับสำนักพิมพ์เล็ก ๆ หรือวางขายแบบอิสระ ประสบการณ์ของฉันบอกว่าอีกช่องทางที่ได้ผลคือติดตามกลุ่มนักอ่านในเฟซบุ๊กหรือกลุ่มในพันทิปที่คุยกันเรื่องนิยายไทย บทสนทนาในกลุ่มมักมีคนชี้แหล่งที่พิมพ์ครั้งแรกหรือฉบับรีปริ้นท์ ซึ่งช่วยให้รวบรวมชื่อเรื่องได้ง่ายขึ้น หากไม่ได้ผล ก็ลองมองหางานนิยายที่ตีพิมพ์เป็นตอนในนิตยสารหรือแพลตฟอร์มอีบุ๊กเพราะผู้เขียนบางคนเริ่มจากตรงนั้น ท้ายสุด ความพยายามสะสมชิ้นงานจากหลายแหล่งจะให้ภาพรวมที่ชัดเจนขึ้น และการค้นพบเล่มหายากสักเล่มมันให้ความรู้สึกคุ้มค่าอย่างไม่น่าเชื่อ

บอกไว้ก่อนเลยว่าชื่อของเขายังคงติดหูในหมู่คนดูละครเวทีที่ชอบเรื่องเล่าเข้มข้นและตัวละครมีมิติ ผลงานเด่นด้านบทละครของ วร เจต น์ ภาคี รัตน์ โดยภาพรวมมักจะเป็นงานที่ท้าทายโครงสร้างดั้งเดิม และหยิบปัญหาสังคมที่ละเอียดอ่อนไปวางบนเวทีอย่างตรงไปตรงมา ผลงานชิ้นสำคัญที่คนพูดถึงคือบทละครที่เน้นความสัมพันธ์ระหว่างคนในครอบครัวและพลวัตชุมชน ซึ่งเขาเขียนตัวละครให้มีทั้งความตลกร้ายและความเวทนาในเวลาเดียวกัน ทำให้ผู้ชมหัวเราะได้ในขณะที่ต้องกลับมาคิดต่อ สิ่งที่ผมชอบเป็นการส่วนตัวคือภาษาวลีในบทของเขาที่คมและเศษเสี้ยวของคำพูดธรรมดาทำงานเป็นสัญลักษณ์ ผลงานเหล่านี้มักถูกนำมาจัดแสดงซ้ำหรือปรับเวอร์ชันโดยกลุ่มละครอิสระ เพราะบทเขาให้พื้นที่นักแสดงได้เล่นจิตวิทยาตัวละครลึกๆ จนเกิดการตีความใหม่ทุกครั้งที่ขึ้นเวที

น่าจะมีสัก 4-5 เล่มที่ฉันจับต้องได้ตามร้านหนังสือใหญ่ๆ แต่ถ้านับรวมงานรวมเรื่องสั้นและงานแปลด้วยก็อาจพุ่งไปถึง 8 เล่มเลยนะ จำได้แม่นๆ เล่ม 'ความรักครั้งสุดท้ายของคลารา' ที่แตกยอดขายดีจนต้องพิมพ์ซ้ำ ส่วน 'ทางเดินแห่งความทรงจำ' ก็เป็นอีกเล่มที่มักเห็นอยู่ในรายการแนะนำของนักอ่านสายลึก ไม่นับงานเก่าๆ อย่าง 'เรือนหอสีชมพู' ที่หาอ่านยากแล้วในท้องตลาด ถ้าใครตามเก็บผลงานเธอให้ครบคงต้องไล่เช็กทั้งงานหลักและงานรอง บางเล่มพิมพ์จำกัดแค่ครั้งเดียวด้วยซ้ำ