Kabanata 3

“Lanong, huwag ka nang lumayo sapagkat tayo ay aalis na rin maya-maya,”saad ng ina ni Joeliano habang binibihisan nito ang kaniyang nakababatang kapatid na si Joselito. “Ina, nasa Laguna po ba ang aking kapatid na si ate Polonya?”tanong niya na agad rin na tinanguan ng ina.

“kung gayon nasasabik na akong magbalik sa ating bayan,”turan pa niya at isinuot niya ang kaniyang sumbrero. “Mamamasyal po ako sa bukirin ni Heneral Edilberto”daggdag pa niya at saka siya naglakad paalis. Naglakad-lakad siya hanggang sa marating niya ang bukirin. Tahimik na ang buong kapaligiran at tanging ang tunog lamang mga kuliglig ang bumabasag sa katahimikan.

“Talaga ngang magkawangis tayo,”napatingala siya sa ikalawang palapag ng isang bahay na nakatayo malapit sa bukirin. “May binibini sa tahanan na ito?tanong niya sa sarili habang nakatingala pa rin sa saradong bintana sa ikalawang palapag. Dahil sa kaniyang kuryosidad ay naupoo siya roon at hinintay ang pagbukas ng nag-iisang bintana sa tahanan na iyon. 

Lumipas ang ilang minuto ay tiila naiinip na siya at naalala niya ang biniin sa kaniya ng kaniyang inna. Aalis na lamang sana siya nang biglang bumukas ng dahan-dahan ang bintana at hindi niya napigilan ang kaniyang sarili na mamangha dahil sa kaniyang nakita. Isang napakaputing batang bbabae at ibang-iba kung ikukumpara sa karaniwang mga bata. Napakaputla ng balat nito na tila ba nagniningning na bituin. 

Napansin niya ang isang maliit na bulaklak na nakalagay sa taas ng tenga nito na katulad rin nito, isang puting bulaklak na kung tawagin ay sampaguita. Tila napako ang kaniyyang paningin sa batang babae hindi na niya magawang alisin ang kaniyang mga mata roon. “ Sana isang araw ay makalabbas rin ako makapaglaro tulad ng ibang mga bata.”usal ng batang babae at makikita sa asul na mata nito ang kalungkutan. Ilang sandali pa ay muli na nitong sinarado ang bintana kasabay ng marahan na pag-ihip ng hangin. Natuon ang atensyon ni Joelianoo sa bulaklak na nalaglag mula sa tenga ng batang babae.

“Pakiusap Ginoo, huwag mo akoong  lilingunin at hayaan mo akong maka-alis,”turan ng dalaga. napako naman sii Joeliano sa kaniyang kinatatayuan. “kung iyong mamarapatin, nais kong masilayan ang iyong mukha,”nag-aalinlangan na sabi niya. Ngunit wala na siyang narinig na tugon kay Miina at ang tanging narinig niya na lamang ay ang pagtakbo nito papalayo sa kaniya .

“Arrestalos!”(Arrest them!)

Napabangon si Mina mula sa kaniyang pagkakahiga nang marinig niya ang napakalakas na pagkalabog na nagmula sa labas ng kanilang bahay. Tumakbo siya papunta sa pinto ng kaniyang silid  upang alamin ang nangyayari. Ngunit natigilan siya nang marrinig ang bpses ng ama. “ Kaming mag-asawa lamangg ang nakatira rito at walanang iba pa,”boses ng kaniyangg ama. Hindi pinakinggan ng mga guardia civil ang sinabi ni Marccelo dahil nagpatuloy pa rin itong naghhalughog sa buong bahay.

Nang makuntento na ang mga ito ay hindi na sila nagdalawang-isip pang dakipin ang mag-asawa.

“Kuya Lanong, akala ko ay nag-iba na ang iyong hilig sa mga bulaklak ngunit nagkamali ako sapagkat sampaguita pa rin ang iyong nais,”ani Joselito habang pinagmamasdan ang mga obra ng kaniyang kapatid . “Oo , Jose. Ngunit nahiligan ko lamang ang bulaklak na ito nang ddahil sa isangg binibini,”tugon ng binata. 

“Tila pamilyar sa akin ang balabal na ito,”Nilingon ni Joeliano ang kaniyang kapatid at nakita niya itong hawak ang balabal na pagmamay-ari ni Mina. “Magpapahangin ako sa labas, nais mo bang sumama?”sabi ng binata at saka niya isinara ang kuwardernong hawak niya at saka niya nilapitan ang kapatid at kinuha niya sa kamay nito ang puting balabal. Tumango na lamang si Joselito at nauna na itong naglakad palabas ng silid. Ngumiti ng bahagya ang binata at saka niya isinuot ang kaniyang sumbrero at sinundan na niya ang kaniyang kapatid.

“Maari mo bang sabihin sa akin kung saan mo huling nakita ang ballabal na ito?”usal ng binata sa kaniyang  kapatid,  kasaluukuyan nilang tinatahak ang daan ng pamilihan. Marami rin ang napapalingon sa kanila at nagbubulong-bulungan ukol sa kanila.

“Hindi ko maaring sabihin sapagkat kakaiba ang babaeng iyon,”tugon ng binatilyo habang iginagala ang kaniyang paningin sa pamilihan. Napalingon na lamang Joeliano sa kapatid dahil kahit na iyon lang ang sinabi nito ay nagkaroon rin siya ng ideyya tungkol sa tinutukoy nitong babae.

“Usap-usapan sa plaza na mayroon na namang nadakip na dalawang pinaghihinalaang kaanib ng mga rebelde. Alam mo ba kung sino ang dalawang taong iyon? Sina Marcelo at Flordelisa ang isa sa mga tauhan ni Heneral Edilberto sa kaniyang bukirin,” Napalingon ang magkapatid sa dalawang ale na nag-uuplaza”“At ang usap-usapan pa ay nakatakda na silang bitayin agad ngayon sa plaza”dagdag pa nito. 

Kumunot ang noo ng binata at saka niya hinarap ang kaniyang kapatid. “Bumalik ka na sa mansyon at maggtutungo ako sa plaza,”mabilis na sabi ni Joeliano at saka niya tinapik ang balikat ng kapatid.

Nagpapabalik-balik si Mina sa paglalakad dahil hindi siya mapalagay, nais niyang alamin ang nangyayari at kung bakit dinakip ng mga guardia civil ang kaniyang mga magulang. Mataas ang sikat ng araw dahil patanghali na. Nagdadalawang isip siyang lumabas dahil nakasisiguro siyang magugulat ang lahat sa oras na makita siya ng mga ito.

kaya'yaa’

“Papatawan ng kamatayan ang mag-asawang Cortez dahil sila ay inakusahang umanib sa isang samahan na may pagnanais na pabagsakin ang mga kasalukuyang namumuno sa ating lugar.”Nanlaki ang mata ni Mina nang marinig ang sinabing iyon ng isang lalaki. Hindi siya makapaniwala sa kaniyang mga narinig. Mamamatay ang kaniyang magulang dahil sa akusang wala namang katotohanan?

Napakaraming tao ang nakapalibot sa entablo kung saan naroroon ang mga nakaluhod na apat na tao, may balot na sako ang mga ulo nito habang nakatali ang mga kamay sa likod. Pinakalma ni Joeliano ang kabayong kaniyang sinakyan na nakaagaw pansin sa ilang taong naroon. 

“Ipinag-uutos ni Heneral Edilberto na patawan ng kamatayan ang mga taong ito dahil sa paglalakas loob nilang pasukin ang mansyon ng Hneral. Bukod pa roon ay nagkalat ang mga rebelde sa lugar na ito kung kaya't posible ring kaanib sila ng samahan na iyon,”sabi ng isang guardia civil habang inililibot ang paningin sa mga taong nais masaksi. Wala nang sinayang na oras ang mga guardia civil at sabay-sabay na itinutok ng mga ito kanilang mabahabang baril sa apat na taong bibitayin sa pamamagitan ng baril sa mga ito.

Sa mga oras iyon ay tanging pagdarasal na lamang ang tanging ginagawa ni Flordelisa, hindi para sa kanilang mga buhay kung hindi para sa kaniyang anak. Sa kahahantungan ng buhay niila sa oras na mawala na siya sa mundo. Nakabibinging ingay ang nangibabaw sa buong plaza nang sabay-sabay na pumutok ag mga baril ng mga guardia civil, kasabay rin nang pag bagsak ng apat na magsasaka kasama ang mag-asawang Cortez .

“Ina!”

Sabay-sabay ang paglingon ng lahat sa pinanggalingan ng boses. Nagkaroon ng malakas na bulong-bulungan nang makita nila ang hitsura ng dalaga na kasalukuyang lumuluha habang dahan-dahan na naglalakad palapit entablo kung nasaan ang mga walang buhay na magsasaka. Tirik na tirik ang araw sa kalangitan nang biglang bumagsak ang napakalakas na ulan Agad namang nahawi ang napakaraming tao sa plaza maliban kay Joeliano na hindi makapaniwala sa kaniyang nakikita. 

Humahagulgol na niyakap ni Mina ang katawan ng kaniyang ina na sa mga oras na iyon ay wala nang buhay. Naglakad si Joeliano palapiit sa direksyon ng dalaga, rinig na rinig niya ang paghikbi nito habang nakasubsob ang muha sa katawan ng ina nito.mabilis niyang ipinagpag ang balabal na tulad nila ay basa na rrin dulot nang makalas na ulan. Tiila tumigil ang pag-ikot ng oras nang makita niya ang asul na mga mata ng dalaga. Ganito rin ang kaniyang naramdaman nang una niyang makita ang babaeng lubos niyang tinatani. 

“I-Ikaw?”usal ni Mina habang nakatitig sa mata ng binata. Mugto ang kaniyang mata at bakas ang matinding kalungkutan na kasalukuyan niyang nararamdaman.

“Tunay nga ang kumakalat na balita sa buong bayan,” panimula ni Heneral Edilberto habang pinagmamasdan ang dalaga na ngayon ay basang-basang ng ulan at nakaluhod sa harapan niya, nakayuko ito at hindi niya tinaapunan ng tingin ang Heneral.

“Nakakamangha ang ginawa nang mag-asawang  iyon sapagkat nagawa nilang magtago ng isang napakagandang bulaklak sa  kanilang maliit na tirahan,” patuloy na nito at tila nagbago na rin ang mga tingin nito sa dalaga na para bang mayroon nang pagnanasa. Pinakawalan nito ang usok  na nagmula sa hinihithit nitong tobacco. Sarado ang mga bintana sa silid kung kaya`t nag paikot-ikot lamang ang usok sa loob.

“Napakaganda mo kahit na kakaiba ang iyong hitsura, anong pangalan mo?”

Nanatili lamang na sarado ang bibig ni Mina habang pinagmamasdan ang sahig na kahoy. Hindi niya maiwasan na matakot at kabahan lalo pa nang biglang tumayo ang Heneral at naglakad palapit sa kaniyang direksyon.  “ Batid mo ba kung ano ang kahahantungan ng iyong buhay,?” sandaling tumahimik ang buong paligid habang malagkit na pinagmamasdan ang dalaga.

“Pakasalan mo ako kung ayaw mong sumunod sa iyong mga magulang,” bahagyang nanlaki ang mata ni Mina nang marinig iyon at unti-unti niyang inangat ang kaniyang tingin. Malinaw niyang napagmasdan ang hitsura ng Heneral. Makapal ang kilay nito at matangos ang ilong at halata ng may dugo ng kastila.

“Siguro naman ay batid mong napakadali ko lamang na magagawa iyon dahil anak ka ng mga binitay na rebelde” ngiti  pa nang Heneral at ang mas lalo pa nitong ikinautuwa ay ang pakikipaglaaban ng tingin sa kaniya ng dalaga.

“Kailan ma’y hindi naging rebelde ang aking ama at ina, inakusahan lamang sila at hindi nilitis ng sa hukuman! Mali ang ginawa ninyo, pumatay kayo ng mga taong inosente!” saad ni Mina habang matalim na tinititigan ang Heneral.

Kapwa sila napalingon sa pinto ng silid nang malakas iyong bumukas kasabay ng papasok ng isang lalaking may maitim at makapal na bigote at nakasuot rin ito ng isang uniporme na kulay abo, kapansin-pansin rin ang mga medalya nito sa suot nitong uniporme.

Napaayos nang tinding ang Heneral at mabilis niya pang sinulyapan ulit ang dalaga at saka ito naglakad palapit sa kararating lamang na Gobernador. Agad na nadako ang paningin nito  kay Mina na kasalukuyan pa rin nakaluhod at muling I binalik ang paningin sa Heneral. “Naulinagan ko na may pinatawas ka ng kamatayan at isa ito sa iyong mga magsasaka,” panimula ng Gobernador.

“Siyang tunay Gobernador, ang mga magsasakang ito ay pinaghihinalahang mga tulisan kaya’t minabuti ko na silang ipapatay,” tugon ng Heneral.

“Ipinapatay mo nang walang pahintulot mula sa akin o ng hukuman?” Itinuro ng Gobernador ang mga medalya sa ka suotan ng Heneral.

“Heneral, nakikita mo ba ang mga medalya ng nakapalamuti sa iyong uniporme, hindi nararapat ang sa iyo ang mga ‘yan” seryosong dagdag nito at saka itinuon ang atensyon kay Mina.

“Halika hija,” Tumalikod na si Gobernador Vicente at akmang maglalakad na palabas nang muling magsalita ang Heneral.

“Ang dalagang iyan ay isa ring rebelde kaya’t hindi mo siya maaaring dalhin,” giit nito. Naglakad na si Mina palapit kay Gobernador Vicente.

“Wala kang patunay, Heneral,” ipinagpatuloy na nito ang paglalakad. Naiyukom na lamang ni Heneral Edilberto ang kaniyang kamao dahil sa pagkainis sa Gobernador. Dahil noon pa man ay galit na sila sa isa’t-isa.

Habang papalabas sila ng mansyon ay hindi maiwasang mapatingin kay Mina ang lahat ng mga katulong at manggagawa. May dalawang kalesa ang naghihintay sa labas at sa isang kalesa sumakay si Gobernador Vicente at pinasa kay naman sa kabila si Mina.

Maluha-luha si Mina habang naglalakad pasakay sa kalesa. Hawak siya sa magkabilang braso at pinauna siyang pinapasok. Tumingin siya sa bintana at para bang tumalon ang kaniyang puso nang makita si Joeliano, nakatayo ito habang nakatitig  sa kalesang sinasakyan niya. Basa ang kasuotan nito dahil ito rin ang suot nito noong magkita sila sa plaza.

Napaiwas na lamang siya ng tingin nang magsimulang tumakbo ang kalesa papalayo. Hindi pa man sila tuluyang nagkakakilala ay malalayo na agad siya sa lalaking umpisa na niyang nagugustuhan.