Paano Ipinapakita Ng Mga Librong Pambata Ang Pagmamahal Sa Bansa?

Alam ko ang kilig na dulot ng mga lumang kuwentong bayan — para sa akin, ang pugot at ang manananggal ay parang magkapatid na naglalaro ng taguan sa gabi, pero may malalaking pinagkaiba. Sa mga bersyon na paborito kong pakinggan sa probinsya, ang pugot ay literal na nilalang na nawalan o walang ulo — karaniwang inilalarawan bilang bangkay o espiritu na umiikot nang walang ulo, minsan lumalabas sa madidilim na kalsada o sa tabing-kampo. Hindi siya gumagamit ng pakpak; ang teror niya ay nasa itsura at pagbabanta, hindi sa komplikadong pamamaraan ng pangangaso. Sa ilang kwento, ang pugot ay maaantig o maiiwang-liwanag lamang, pero nakakakilabot dahil walang mukha ang tinitingnan mo. Samantala, ang manananggal naman ay may mas detalyadong mitolohiya: ito ay isang uri ng aswang na naghihiwalay ng kanyang itaas na katawan mula sa ibaba at lumilipad tuwing gabi gamit ang pakpak. Karaniwan siyang iniuugnay sa pag-atake sa mga buntis dahil sa sinasabing pag-aagaw ng sanggol gamit ang matulis na dila o proboscis. May ritual na simple lang — like paglalagay ng asin, bawang, o abo — na makakapigil sa kanya; kung manananggal ang nakahiwalay na bahagi ng katawan, lalaban sa pamamagitan ng paglalagay ng mga panakot o paglalagay ng mga bagay sa natitirang balikat para hindi siya makabalik. Sa madaling sabi: pugot = headless na espiritu o nilalang na mas nagpapa-nerbiyos sa visual at suspense; manananggal = aswang na nagkakahiwalay ng katawan at may malinaw na modus operandi (pangunguha ng sanggol, paglipad). Pareho silang gumagamit ng takot bilang aral o babala sa komunidad, pero magkaiba ang paraan at simbolismo nila — isa more like creepy presence, isa naman parang predator na may partikular na kahinaan at rutin. Sa gabi ng kuwentuhan, laging mas nag-iinit ang usapan kapag pinaghahalo mo ang dalawang ito.

Minsan, mahirap isipin na ang isang simpleng bagay tulad ng kawayan ay nagdadala ng napakalalim na simbolismo at mga kwento. Sa Pilipinas, may alamat ng kawayan na nagkukuwento tungkol sa pagkakaroon ng pag-ibig at sakripisyo, kung saan ang mga tao ay natututo ng mahalagang aral mula sa kalikasan. Sa ibang bahagi ng mundo, mayroon ding mga kwento na maaaring ikumpara dito. Halimbawa, sa Japan, mayroong alamat tungkol sa 'Kappa', isang mahiwagang nilalang na tadhana sa mga ilog. Isa itong kwentong folklore kung saan ang mga tao ay nagiging maingat sa kanilang mga aksyon sa kalikasan, na maaaring makapinsala sa mga espasyong iyon. Dito, makikita ang pagkakatulad na isang kwento sa likod ng mga nilikha ng kalikasan na nagtuturo ng mga leksyon sa buhay. Dalhin natin ang alamat ng mga puno ng mangga sa India. Isinasaad sa kwentong ito na ang mga puno ng mangga ay nagdadala ng yaman at kasaganaan sa mga tao. Para sa kanilang mga bayan, ang mga puno ay hindi lamang kayamanan kundi simbolo ng kasaganaan at pamilya. Habang ang mga tao sa India ay nag-aaruga sa kanilang mga puno, naiintindihan nila na may koneksyon sila sa kanilang kalikasan at sa kanilang mga ninuno. Kaya sa maraming aspeto, ang alamat ng kawayan sa Pilipinas at ang alamat ng puno ng mangga sa India ay nagdadala rin ng mga temang pamilya, pagmamahal, at pagpapahalaga sa kalikasan. Sa huli, ang alamat ng kawayan, sa kabila ng kung saan ito nanggaling, ay tila lumilitaw sa iba't ibang kultura, patunay na ang mga kwentong ito ay hindi lamang nakaugat sa isang kultura kundi hinuhubog ang ating unawain tungkol sa mundo. Ang mga kwentong ito ay nagbibigay-diin sa ating relasyon sa kalikasan at nagpapaalala na ito'y dapat pangalagaan at pahalagahan.

Pagsusuri ng mga kwentong mitolohiya ng iba't ibang bansa ay tila isang paglalakbay sa napakalawak na uniberso ng kulturang tao. Ang mga mitolohiya ay hindi lamang mga kwento; mga salamin ito ng mga paniniwala, tradisyon, at mga aral na nakaugat sa kasaysayan ng mga tao sa loob ng siglo. Halimbawa, sa mga kwento ng mitolohiya ng Greece, makikita ang mga pangunahing diyos tulad nina Zeus at Athena, na kumakatawan sa mga aspeto ng buhay at kalikasan. Ang kanilang mga kwento ay puno ng drama, pag-ibig, at digmaan, na sumasalamin sa humanismo ng mga Griyego at ang kanilang pagnanais na maunawaan ang masalimuot na kalikasan ng tao. Sa kabilang banda, ang mga kwentong mitolohiya mula sa Asya, gaya ng mga alamat mula sa 'Ramayana' at 'Mahabharata' sa India, ay kumakatawan sa mas espiritwal na pananaw at iba't ibang mga moral na aral. Ang mga ito ay naglalaman ng malalim na simbolismo at mga leksyon na hindi lamang para sa mga tao ng kanilang panahon kundi pati na rin sa mga susunod na henerasyon. Sa mga mitolohiya ng mga katutubong tao, gaya ng mga kwento mula sa mga Araw ng mga Indian, makikita naman ang kanilang koneksyon sa kalikasan at ang halaga ng pagbibigay-halaga sa balanse ng buhay. Minsan, naguguluhan ako sa kung ano ang nag-uugnay sa lahat ng ito. Bakit ang mga tao mula sa magkakaibang bahagi ng mundo ay nagkuwento patungkol sa mga diyos, titans, o likha? Maaari bang ang hinanakit, pagkabasag, o pag-asa ng tao ang tunay na nag-uugnay sa kanila? Ang mga mitolohiya, sa aking pananaw, ay talagang isang masalimuot na sining na gumagamit ng simbolismo at katatawanan upang iugnay ang mga tao sa kanilang sarili at sa kanilang paligid. Kaya't sa tuwing nagbabasa ako ng iba't ibang mitolohiya mula sa iba’t ibang bansa, para akong naglalakbay sa isang mundong puno ng kahulugan at karunungan, isang mundo kung saan ang nakaraan at kasalukuyan ay patuloy na nag-uusap.

Bawat isa sa atin ay may kanya-kanyang paraan ng pagpapakita ng pagmamahal sa kapwa, at napakaraming talata sa Bibliya na nagbibigay ng inspirasyon. Isang magandang halimbawa ay ang '1 Juan 4:7' na nagsasabing, 'Mahalaga, mga minamahal, tayo'y magmahalan, sapagkat ang pag-ibig ay mula sa Diyos.' Ang pagkakaroon ng pagmamahal sa isa't isa ay hindi lamang isang magandang ideya kundi isang utos na dapat nating isapuso. Minsan, nahahanap ko ang sarili kong nag-iisip kung paano ko maisasabuhay ang talatang ito sa mga simpleng paraan, gaya ng pakikinig sa kaibigan o pagtulong sa isang taong nangangailangan. Pagkatapos, mayroong 'Mateo 22:39' na nagsasaad, 'Ibigin mo ang iyong kapwa gaya ng iyong sarili.' Sa mga panahon ng kaguluhan at pagkabalisa, ang talatang ito ay nagsisilbing liwanag na nagtuturo sa akin na ang pagmamahal sa aking sarili ay dapat umabot sa pagmamahal din sa iba. Naisip ko, paano nga ba natin maipapakita ang ganitong pagmamahal? Minsan, ang isang simpleng ngiti o isang salitang nakakaangat ng loob ay nakakapagpabago na ng araw ng iba. Marami pang talata tulad ng 'Roma 13:10', '1 Corinto 13:4-7', at 'Juan 15:12' na nagtuturo sa atin tungkol sa tunay na kahulugan ng pagmamahal. Napansin ko na habang patuloy kong binabasa ang Bibliya, lalo kong nauunawaan na ang pagmamahal ay dapat na walang kapantay—walang kondisyon, walang inaasahang kapalit. Ang pag-aaral sa mga iyon ay nagpalalim sa aking pag-unawa sa mga relasyon at sa pagkakaisa sa ating lipunan.

Ang mga kapatid ni Jose Rizal ay ang mga hindi kapani-paniwalang tagasuporta at inspirasyon sa kanyang mga pagsusumikap. Ang kanilang mga kontribusyon sa bansa ay talagang kahanga-hanga at nagbigay ng mahalagang suporta sa laban para sa kalayaan. Halimbawa, ang panganay na kapatid na si Olimpya Rizal ay naging kasangkapan sa paghuhubog ng kaisipan ni Rizal sa mga isyu ng pagbabagong panlipunan. Ang mga usaping pilosopikal na kanilang pinagdaraanan ay naging mahigpit na pundasyon ng kanyang mga akda tulad ng 'Noli Me Tangere' at 'El Filibusterismo'. Isa sa mga highlight ng kanilang relasyon ay ang kanilang pagsusulatan na puno ng mga ideya at opinyon na patungkol sa mga pangyayari sa kanilang paligid. Samantala, sina Maria at Concepcion Rizal naman ay naging matatag na tagapagtanggol ng kanilang kapatid. Sinasalamin ng kanilang dedikasyon ang sama-samang pagkilos ng pamilya sa pagtutok sa mga isyung panlipunan at pangkalinangan. Ang kanilang mga kontribusyon ay hindi lamang tungkol sa mga bagay na materyal kundi pati na rin sa emosyonal na suporta. Sa kabila ng lahat ng paghihirap kay Rizal, hindi sila kailanman sumuko. Saksi tayo kung paano ang kanilang mga pagsusumikap, malawak na sakripisyo, at pag-ibig sa kanilang pamilya ay nagbigay ng malaking inspirasyon kay Rizal upang ipaglaban ang mga prinsipyong kanyang pinaniniwalaan. Ito ay nagpapakita na ang mga kapatid ni Rizal ay hindi lamang mga tagasuporta kundi mga aktibong kalahok sa kanilang misyon para sa isang makatarungan at malayang bansa.

Bagong gising ako nang makitang bukas ang ilaw sa sala. Ang aking Nanay, sa isang mahinahong isip, ay tila abala sa pagbabasa ng kanyang paboritong manga. Ito'y isang kaakit-akit na tanawin, dahil ang bawat pahina na kanyang binabaliktad ay punung-puno ng kasiyahan at tuwa. Nakita ko ang kanyang mga mata, kumikislap sa tuwa sa mga kwento ng mga bayani at mga pakikipagsapalaran. Ipinakita niya ang kanyang pagmamahal hindi lamang sa pamamagitan ng oras na inilaan niya sa pagbabasa kundi maging sa mga kuwento ng mga karakter na tila naging bahagi na ng kanyang buhay. Naniniwala ako na ang mga sikat na serye tulad ng 'Naruto' at 'One Piece' ang naging tulay upang pag-usapan namin ang mga tema ng pagkakaibigan, sakripisyo, at pag-asa. Minsan, nag-uusap kami tungkol sa mga paborito niyang mga bahagi at sinasabi niyang ang bawat kwento ay may natutunan na magagamit sa totoong buhay. Naisip ko, hindi lang siya basta nagbabasa; siya ay nakikinig sa mga kwento na nagbibigay inspirasyon. Alam niyang ang bawat manga ay mayroong sariling mensahe na maaaring maging sulong sa mga hamon sa buhay. Lagi siyang nagdadala ng mga kopya ng manga sa bahay, anuman ang tema, at lagi niyang pinapadalas ang mga ito sa akin: isang paraan upang ipakita ang kanyang pagmamahal na parang sinasabi niyang, 'Tingnan mo ito, anak! May mga aral dito!' Minsan, nakakarinig ako ng tawanan mula sa kanyang kwarto habang nagbabasa siya, at natutuwa akong makita siya na ganung kasaya. Ang simpleng pagkakaroon ng mga manga sa aming tahanan ay tunay na simbolo ng kanyang pagmamahal at suporta sa akin na matutong magpahalaga sa sining at kwento. Sa mga pagkakataong ito, naiisip ko kung gaano kahalaga ang mga ganitong simpleng bagay. Hindi lang ito tungkol sa mga kuwento o malinaw na ilustrasyon; ito'y tungkol sa koneksyon at pagmamahalan na namamagitan sa minamahal na sining. Hanggang ngayon, tuwing nakakakita ako ng manga, naaalala ko ang mga sandaling iyon kasama siya. Ang bawat pahina ay tila isang paalala na kahit gaano kahirap ang buhay, may mga kwento at mga aral na makakatulong sa atin.

Tunay na ang pagmamahal sa isang ama ay katulad ng isang tula na puno ng damdamin at talino. Sa bawat salin ng ating kwento, masusumpungan natin ang mga salitang nagbibigay-hulugan at damdamin. Ang pagsulat ng tula para sa aking ama ay nagsisilbing isang pagmumuni-muni sa mga aral na kanyang naituro at sa mga sandaling ipinakita niya ang kanyang pagmamahal. Ang pagkakaroon ng mga linya na naglalarawan sa kanyang mga sakripisyo, mga paglalakbay, at mga simpleng galak na ibinigay niya sa amin ay nagbibigay-diin na ang saya at hirap ay parte ng kanyang paglalakbay bilang isang ama. Sa pagtutok sa kanyang mga katangian, mga pangarap, at mga alaala, ang tula ay nagiging isang bagay na madaling tanggapin at ipagmalaki. Gayundin, kapag inawit ko ang mga salitang ito, nararamdaman ko ang pagbibigay halaga sa kanyang mga pagsisikap, at nakikita ko ang kanyang ngiti sa bawat pangungusap na lumalabas mula sa aking puso. Isang karanasan rin ang gumawa ng tula para sa kanya na nagsasabing siya ang aking bayani. Hindi lamang siya isang ama; siya rin ang aking guro at kaibigan. Sa tula, maaaring isama ang mga simpleng kwento kung paano niya ako tinulungan sa mga pagsubok, mga panahon na siya ang aking takbuhan sa saya at lungkot. Ang kanyang mga payo at kanyang dedikasyon ay mga piraso ng obra na isinasalin mula sa aking isip at puso patungo sa papel. Sa bawat taludtod, naaalala ko siya at ang mga bagay na nagtaguyod sa akin sa aking buhay. Ang tula ay hindi lamang isang pagpapahayag ng pagmamahal kundi isang buhay na patotoo sa aming ugnayan, isang alaala na mananatili sa akin habang buhay ako.

Hindi ko matutuklasan ang mga pangalan ng mga animator sa ating bayan, ngunit napakalalim ng ating kultura sa sining. May mga kilalang pangalan sa industriya ng anime at animation na talagang nagdala sa atin ng mataas na kalidad at mapanlikhang mga proyekto. Halimbawa, ang mga animator tulad nina Noel C. S. e at Rodel L. L could not go unnoticed dahil sa kanilang mga sulyap sa mga proyekto na naiangat ang ating mga lokal na sinusubaybayan sa pandaigdigang entablado. Ang nakaka-captivate sa kanilang trabaho ay ang kanilang husay sa storytelling at kung paano nila napapahayag ang ating mga kwentong bayan at kultura sa mga visual na anyo. Napakalakas ng simbolismo at damdamin na nakapaloob sa kanilang mga gawa. Maaari din nating pag-usapan ang mga proyekto ng ilang indie animator na naglipana sa social media, na nag-aambag ng sariwang ideya sa mundo ng animation. Sila ang mga bagong-bagong mukha na nagbibigay ng buhay sa mga dating kwentos na niyayakap din ng kabataang henerasyon. Saksi ako sa pag-usbong ng mga ganitong talento na aktibong nakikibahagi at lumalabas mula sa mga lokal na paaralan. Sobrang nakaka-inspire makita yung mga gawang sariling atin na nagiging pandaigdigang tagumpay, na nagtataguyod ng ating natatanging kultura. Sa kabuuan, ang mga animator na ito ay hindi lamang nagtatrabaho upang maipakita ang kanilang talento kundi isinasabuhay din ang ating mga kwento. Sobrang saya kapag nakikita mo ang mga kwento ng ating bayan sa screen gamit ang galing ng mga lokal na animator.