Paano Ko Ibebenta Ang Lumang Komiks Tagalog Para Kumita Nang Malaki?

Sa panahon ngayon, madalas akong nahuhumaling sa mga kwentong puno ng kakaibang salita at mga hamon. Kaya naman, naghanap ako ng mga aralin sa mga bugtong sa Tagalog na magandang ipakita sa mga bata. Isang magandang mapagkukunan ay ang mga lokal na aklatan na kadalasang may koleksyon ng mga librong pambata. May mga partikular na libro na nakatuon mismo sa mga bugtong, na tiyak na makakatuwang sa mga kabataan habang sila'y naglalaro at natututo. Kung nagnanais kang magsimulang magsalita sa mga bata tungkol dito, maaari rin silang makahanap ng mga blog o websites na nag-aalok ng mga koleksyon ng mahihirap na bugtong, na masaya ring talakayin sa pamilya o mga kaibigan. Bilang karagdagan sa mga aklatan, may mga espesyal na Facebook groups at online forums kung saan ang mga magulang at guro ay nagbabahagi ng mga bugtong. Ang mga ito ay madalas na naglalaman ng iba't ibang antas ng hirap, kaya madaling makahanap ng akma para sa mga bata. Pero, kilig ako at nasisiyahan din ako kung saan ang mga bata ay may pagkakataon na bumuo ng kanilang sariling mga bugtong. Napakarami ng kasiyahan ang lumalabas mula sa simpleng interaksyong ito, hindi lamang nakakasama sila sa larangan ng kaisipan kundi nagkakaroon din sila ng masayang bahagi ng kanilang pagkabata. Dagdag pa rito, may mga website sa online mga laro at mobile apps na nag-aalok ng mga bugtong na puno ng kasiyahan. Madalas ang mga ito ay sadyang idinisenyo para sa mga bata upang mas maging masaya at mas nakakaengganyo ang kanilang karanasan habang sila ay nag-aaral. Halimbawa, sa mga educational apps, maaari silang maglaro habang nakakakuha ng mga puntos o premyo sa pagsagot sa tamang sagot. Tila isang mas mataas na patunayan na sinseridad sa pag-adopt ng mga nakaaaliw na paraan ng pagkatuto at pagtuturo na lumikha ng namumuong kasanayan at katatagan sapagkat nagiging masaya ito para sa susunod na henerasyon. Kaya, puwede ring tingnan ang mga makulay na mga activity sheets sa mga site kung saan ang mga bata ay maaaring magsanay at mag-enjoy. Sa madaling salita, maraming pwedeng pagpilian at umunlad sa buhay. Sabi nga, sa bawat bugtong na nalulutas, parang nagkakaroon tayo ng bagong kaalaman at karanasan. Ang mga mahihirap na bugtong ay hindi lang basta hirap, kundi ito rin ay nagiging daan sa mas marami pang kasiyahan at kaalaman.

Ang mga pangunahing tema sa epikong Tagalog ay tila umaabot sa mas malalim na katanungan tungkol sa pagkakakilanlan, kagitingan, at mga pagsubok. Minsan, ang mga epiko tulad ng 'Biag ni Lam-ang' ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pamilya at katapatan. Sa kwentong ito, makikita natin si Lam-ang na naglalakbay upang hanapin ang kanyang ama at ipagtanggol ang kanyang bayan. Ang paglalakbay nito ay hindi lamang pisikal kundi pati na rin espiritwal, kahit na umatras siya sa bawat pagsubok, puno ng katatagan at tapang. Ipinapakita nito ang halaga ng pagkakaroon ng layunin at ang paghahanap sa sarili sa kabila ng mga hamon. Kadalasang nauugnay ang mga tunggalian sa mga tema ng giyera at kapayapaan. Ang pagdapo sa digmaan at pagprotekta sa pamilya ay pangunahing paksang naiimpluwensyahan ng mga epiko, kung saan ang mga bayani ay lumalaban para sa kanilang mga pinahahalagahan. Sa katulad na pag-imahen, ang 'Hudhud' ay naglalaman ng mga kwento tungkol sa pakikidigma ng mga ninuno para sa kanilang karangalan at lupa. Ipinapakita itong mayroon tayong koneksyon sa ating nakaraan, at kung paano ang mga sakripisyo ng ating mga ninuno ay naghubog sa ating kasalukuyang pagkatao. Sa kabuuan, ang mga tema ng pag-ibig, paghahanap ng katotohanan, at pagprotekta sa bayan ay tila isa ring paalala sa atin na ang pagsubok at sakripisyo ay bahagi ng pagbuo ng ating pagkatao. Ang mga epiko ay hindi lamang kwento, kundi mga salamin na nagpapakita sa atin ng mga leksyon na magagamit sa pang-araw-araw na buhay. Isa itong masayang paglalakbay sa pag-unawa sa ating kultura at pagkakakilanlan bilang mga Pilipino.

Isang magandang ideya ang pagtalakay sa mga kilalang tagalikha ng komiks sa Pilipinas, lalo na ang mga namutawi sa Tagalog na komiks. Hindi maikakaila na isa sa mga pinaka-maimpluwensyang pangalan ay si Francisco V. Coching. Ang kanyang mga obra ay puno ng makulay na kwento at kahusayan sa sining, na nagbigay inspirasyon sa maraming manunulat at artist sa industriya. Napakahalaga ng kanyang kontribusyon, lalo na ang kanyang mga komiks tulad ng 'Hawak kamay' at ang kanyang mahusay na pagsasalin kay 'Zaturnnah'. Ang kakayahan ni Coching na lumikha ng mga makabagbag-damdaming kwento at karakter ay nagbigay sa kanya ng paboritong puwesto sa puso ng mga Pilipinong mambabasa. Isa pang tagalikha na dapat banggitin ay si Lino Anrico. Kilala si Anrico sa kanyang likha ng 'Rizal sa Digmaan', isang makasaysayang komiks na nagbibigay ng matinding pag-unawa sa buhay ni José Rizal sa pamamagitan ng sining ng komiks. Ang kanyang istilo ay madalas na nagtatampok ng visual storytelling na nag-uugnay sa mga tao sa ating kasaysayan, habang pinag-iisipan ang mga pananaw at kultura ng mga Pilipino. Sa totoo lang, ang kanyang mga akda ay nagbigay-diin sa halaga ng pagkakakilanlan at pag-alam sa ating sariling pinagmulan, na dapat ipagmalaki ng bawat Pilipino. Huwag din nating kalimutan si Carlo Vergara, ang likha ng paborito kong komiks na 'Zaturnnah'. Ang kwento ng isang drag queen na nagiging superheroe ay isang makabagbag-damdaming pagninilay sa LGBTQ+ na pananaw at pag-ibig. Si Vergara ay hindi lamang isang mahusay na artist kundi nakakaengganyo rin siyang manunulat, na naglalabas ng mga mensahe ng empowerment at pagtanggap. Nakakatuwa ang kanyang mga kuwento, at talagang nakakaramdam ako ng koneksyon sa mga karakter. Huwag kalimutan na ang kanyang komiks ay umabot din sa entablado at nagsimula ng mga talakayan tungkol sa pagkakaiba-iba sa ating lipunan. Kaya naman, sa malawak na mundo ng Pilipinong komiks, makikita natin ang tatlong tanyag na tagalikha na nag-ambag ng kanilang genius at sining. Sila ang mga alaala at simbolo ng ating kasaysayan at identidad. Parang ang kanilang mga kwento ay nagbibigay-liwanag sa mga bagay na madalas nating nalilimutan o hindi pinapansin. Mahalaga talaga na patuloy natin silang suportahan at ipagpatuloy ang paglinang ng ating sariling sining.

Sa umpisa pa lang, ang pag-aaral sa malalalim na salitang Tagalog ay masaya at puno ng hamon. Isipin mo ang mga salita tulad ng 'salinlahi' at 'tuwal' – hindi lang sila basta mga salitang makikita sa diksyunaryo, kundi mga salitang naglalaman ng tadhana, kultura, at emosyon. Halimbawa, kung sasabihin mong 'ang ating salinlahi ay dapat magtaguyod ng malasakit sa kalikasan', naisasama mo ang diwa ng pagkakaisa at pananaw sa hinaharap. Ang mga ganitong salita ay nagdaragdag ng lalim at halaga sa mga talakayan, hindi ba? Huwag kalimutan na sa simpleng pag-uusap o pagsusulat, ang mga salitang ito ay nagdadala ng purong damdamin at ideya na hindi kayang ipahayag ng mga karaniwang termino. Isa pang magandang halimbawa ay ang paggamit ng 'tahas' na nangangahulugang tuwiran o walang paliguy-ligoy. Sa isang usapan, puwede mong sabihin na 'ang kanyang adbokasiya ay tahas na naglalayong maprotektahan ang mga karapatan ng mga manggagawa'. Ang pahayag na ito ay nagbibigay daan para sa mas matibay na diskurso tungkol sa mga isyu ng lipunan. Kaya’t ang mga malalalim na salita ay hindi lamang nagpapaganda ng ating wika kundi nagbubukas rin ng mas malalim na pag-unawa sa ating paligid.

Bilang isang masugid na mambabasa, ang paghahanap ng mga bagong nobelang Tagalog online ay parang isang paglalakbay sa isang mundo ng mga kwento at karakter na tunay na nakakaakit. Maraming mga platform ang lumalabas na nakatutok sa local literature. Isang mahusay na halimbawa ay ang ‘Wattpad,’ kung saan ang mga baguhang manunulat ay nagbabahagi ng kanilang mga kwento. Ang komunidad dito ay masigla, at marami sa mga kwento ay nasa wika natin. Bukod dito, ang ‘Story Philippines’ ay isang platform na nakatuon sa mga kwentong naisulat sa Filipino, nagtatampok ng iba’t ibang genre mula sa romance hanggang horror. Sa mga social media, magandang maghanap sa Facebook ng mga grupo na nakatuon sa mga Tagalog na nobela. Karaniwang nagbabahagi ang mga miyembro ng mga rekomendasyon at link sa mga bagong nobela. Tandaan, ang Instagram ay may mga hashtag gaya ng #TagalogNovelParaSayo, kung saan madalas nagpo-post ang mga manunulat at mambabasa tungkol sa kanilang mga paborito. Ang mabisang diskarte ko ay palaging magtanong sa mga grupo, dahil ang mga tao ay masigasig na naglalathala ng kanilang mga natuklasan at ito ay isang magandang paraan upang makuha ang mga hottest titles.

Sa mundo ng mga nobelang Tagalog, tumatayo ang mga pangalan ng mga manunulat na hindi lang umangat dahil sa kanilang mga kwento kundi pati sa pagbibigay ng tinig sa puso ng mga Pilipino. Napakahalaga ng kontribusyon ni Jose Rizal, hindi lamang siya isang pambansang bayani kundi isa ring sikat na manunulat na ang mga akdang tulad ng 'Noli Me Tangere' at 'El Filibusterismo' ay hindi kailanman nalilimutan. Ang mga ito ay lumalarawan sa mga karanasan ng mga Pilipino sa ilalim ng kolonyal na pamamahala at nagsisilbing inspirasyon para sa mga susunod na henerasyon. Isa pang mahalagang pangalan ay si Lualhati Bautista, na nagbigay-diin sa mga temang feminismo at social justice sa kanyang mga nobela tulad ng 'Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?' na isinulat niya noong dekada '80. Ang kanyang mga kwento ay puno ng emosyon at pagmumuni-muni sa mga usaping panlipunan na mahigpit na nakakabit sa ating kultura. Huwag kalimutan si Carlos Palanca, na kilala sa kanyang mga kwentong nagbibigay ng mas malalim na pag-unawa sa psyche ng mga Pilipino sa kanyang mga akda tulad ng 'Tatlong Kwento ng Kalayaan'. Ang pagdaliri niya sa mga isyung politikal, pati na rin ang mga nuances ng buhay araw-araw, ay nagbibigay liwanag sa mga saloobin ng maraming tao. Ang mga ito ay mga kwentong hindi lang basta nakakaaliw, kundi nagbibigay rin sa atin ng mga aral na natatakam tayong alalahanin. Ang bawat isa sa kanila ay bilangin ang kan kanilang damdamin, at ang kanilang mga salita ay sumasalamin sa ating kabuhayan bilang mga Pilipino.

Sa aking pag-iisip, ang mga nobelang Tagalog ay may napakalaking potensyal na maging popular sa ibang bansa. Alam mo, sa kasalukuyan, pumapansin na ang maraming tao sa iba’t ibang kultura sa mga kuwentong nagbibigay buhay sa mga lokal na karanasan. Ang mga Pilipino ay mayaman sa kultura at tradisyon, na tiyak na kaakit-akit sa mga mambabasa sa ibang panig ng mundo. Sa mga kwentong puno ng diwa, mula sa mga kwento ng pag-ibig hanggang sa mga kwentong may kababalaghan, naapahanap ng mga mambabasa ang koneksyon sa mga tauhan at mga pangyayari. Isipin mo ito: may mga manunulat na gaya nina Lualhati Bautista at Bob Ong. Ang mga akda nila, kahit sa simpleng konteksto, ay nagbibigay ng malalim na mensahe, na maaari ring isalin sa iba’t ibang wika. Kung magbibigay ng sapat na promosyon at suporta sa mga ito, maaaring makilala ang mga nobelang Tagalog sa pandaigdigang merkado. Marahil kailangan lang natin ng mas malawak na platform para ipakalat ang mga akdang ito, mula sa mga internasyonal na book fair hanggang sa mga literary translations. Sa panahon ngayon, bumibisita ang mga tao sa mga webtoons at mga graphic novels. Kung ma-integrate ang mga tradisyonal na kwento sa mga makabagong anyo gaya ng manga at manhwa, tiyak na madudurog ang mga nakagawian na palaging naiisip na ang mga nobelang ito ay lokal lamang. Kung madalas na lumalabas ang mga kwento mula sa ating mga bayan sa mga online platforms, siguradong magkakaroon tayo ng mas malawak na pakinabang na makilala sa ibang mga bansa, kaya nilalampasan natin ang mga hangganan ng ating lokal na literatura. Mahalaga ring isaalang-alang ang mga pagsasalin at adaptations sa iba't ibang anyo. Maraming mga diwa at halaga sa ating mga kwento na maaaring pumatok sa puso ng mga banyaga basta't maipasa ito sa masiglang paraan. Kaya naman, habang patuloy na sumisibol ang mga manunulat at artist, asahan mo na dadami ang pagkakataon para sa mga nobelang Tagalog na umarangkada sa pandaigdigang mga eksena.

Isang bagay na talagang nakakaintriga ay ang mga kwentong Tagalog na naging inspirasyon ng mga pelikula. Isipin mo, mayaman ang kulturang Pilipino sa mga alamat at kwento, at marami sa mga ito ay nagsilbing batayan ng mga mahuhusay na pelikula. Halimbawa, ang ‘Ang Alamat ng Buwan’ ay naging inspirasyon sa ilang mga independent films sa Pilipinas, kung saan sinubukan ng mga filmmaker na dalhin ang mga elemento ng myth at fantasy sa modernong konteksto. Ang pagsama ng mga lokal na diwata, like Maria Makiling, sa mga kwento ay nagbibigay ng isang sikat na backdrop na tunay ngang nag-aakit sa mga manonood. Marahil, ang mga kwentong ito ay nagtuturo sa atin ng mga leksyon at nagbibigay-hilig sa makabago at alternative na pananaw. Kaya naman, palaging may halaga ang ating mga kwento, hindi lamang sa literature kundi pati sa pelikula. Narito ang mga kwento na dapat nating ipagmalaki. Nagwagi ang kwentong 'Noli Me Tangere' at 'El Filibusterismo' ni Jose Rizal sa puso ng maraming filmmaker. Ang mga kwentong ito, na lumalarawan sa mga isyu ng kolonialismo at lipunan, ay mabilis na na-adapt sa modernong setting ng pelikula. Para sa akin, ang pagkakaroon ng cinematic adaptation bilang 'Huling Bakla sa Balat ng Lupa' ay isang sobrang makapangyarihang representasyon ng mga ideya ni Rizal sa kasalukuyan. Ang mga ganitong kwento ay nagpapaalala sa atin na ang mga problemang panlipunan ay nananatiling makabuluhan hanggang ngayon. Kung hindi man daglian, sigurado akong may magagandang resulta sa mga pelikulang nakabatay dito.