Saan Nagmula Ang Alamat Ng Lansones Sa Kulturang Pilipino?

Bumagabag sa isip ko ang alamat ng lansones tuwing naiisip ko kung paano ang mga simpleng bagay sa buhay ay nasa likod ng mga nakakagulat na kwento. Ayon sa alamat, nagmula ang lansones sa isang bayan sa tabi ng dagat kung saan may isang alta (noble) na magandang dalaga. Tiyak na maraming nakakaakit sa kanyang ganda, ngunit ang isa sa mga pinakapaborito niyang pinagkakaabalahan ay ang pag-aalaga sa kanyang mga mabulaklak na puno. Minsan, ipinakita niya ang mga bunga sa isang matandang mang-uukit, ngunit sa kanyang pag-uwi, laking gulat na lamang niya nang makita na ang lahat ng kanyang pinagmamalaki ay naubos! Umiyak ang dalaga, animo’y ito ang kanyang pinakamalungkot na araw. Kung kaya’t nagalit ang mga diwata sa tabi at nagdesisyon silang bigyan siya ng gantimpala.

Isang napaka-espesyal na kwento ang matatagpuan sa alamat ng lansones! Dito, ang bida ay si Lansones, isang batang magalang at walang kagalit na inilarawan bilang simbolo ng kayamanan at kasaganaan. Sa kanyang bayan, siya ay sikat sa kanyang kabaitan at pagpupunyagi. Naging sentro siya ng mga kwentong bumabalot sa mga nakatagong kayamanan ng kalikasan, at ang ating mga ninuno ay tunay na humanga sa kanya. Sa kanyang kwento, may lumalabas na interaksyon sa mga espiritu ng kalikasan na nagtuturo sa kanya kung paano alagaan at pahalagahan ang mga biyayang dulot ng lupa. Sa kanyang mga paglalakbay, marami rin siyang natutunan mula sa mga nakatatanda sa kanilang komunidad, na nagbigay-diin sa kahalagahan ng pamilya, pagkakaibigan, at responsibilidad. Isang bagay na tumatak sa akin ay ang simpleng aral na binitiwan ng kanyang mga karanasan, na ang tunay na kayamanan ay hindi nakikita sa materyal na bagay kundi sa magandang loob at pakikitungo ng tao sa kanyang kapwa. Isa pa sa mahahalagang karakter dito ay ang kanyang Lola, na ginagampanan ang papel ng matandang tagapayo. Siya ang nagbibigay ng karunungan at gumagabay kay Lansones sa kanyang mga desisyon. Ang kanilang mga pag-uusap ay puno ng mga aral na nakakaantig at nakakatulong sa paghubog ng kanyang pagkatao. Pinapakita nito na kahit sa mga simpleng kwento, may mga malalim na mensahe na dapat malaman ng bawat isa para sa kanilang sariling buhay. Tila ba ang bawat piraso ng kwento ay nakapag-ambag sa karunungan na natatanggap natin mula sa ating mga nakatatanda, isa itong gabay bilang mga susunod na henerasyon na namumuhay sa ating kalikasan. Ang alamat na ito ay hindi lamang tungkol kay Lansones, kundi isang pagsasalamin ng ating kultura at tradisyon. Dito, nakikita natin ang pagkakaroon ng koneksyon sa kalikasan at sa bawat isa sa atin bilang tao. Ang mga karakter ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagkakaisa, at ang kanilang sama-samang pagsisikap ay nagbubunga ng magagandang bagay na maaaring ipagmalaki ng isang bayan. Kaya't sa bawat sipol ng hangin at pagkislap ng dahon, ang kwento ng Lansones ay nagdadala ng mga alaala at aral na mahalaga sa ating mga puso.

Kapag nabanggit ang lansones, agad na pumapasok sa isip ko ang bayan ng Baler sa Aurora. Kilala ang lugar na ito hindi lang sa sarili nitong mga tanawin kundi dahil dito lumitaw ang kwento ng mula sa mga lansones. Sa mga nakaraang taon, naging patok ang mga lansones mula sa Baler na tila isang simbolo ng kasaysayan at kultura ng lugar. Ang kasaysayan ng lansones sa Baler ay puno ng mga alamat at kwento tungkol sa mga tao, mga tradisyon, at mga pagdiriwang. Minsan, nagkakaroon pa nga ng festival sa bayan kung saan ang mga tao ay nagtitipon-tipon upang ipakita ang kanilang pagmamahal sa nasabing prutas at ang kahalagahan nito sa kanilang komunidad. Isa pang sikat na lugar na may mga alamat tungkol sa lansones ay ang bayan ng Bacolod, sa Negros Occidental. Dito, ang mga tao ay masigasig na nagtatanim at nag-aalaga ng mga lansones, at ang prutas na ito ay naging mahalagang bahagi ng kanilang ekonomiya at kultura. Nagpatuloy ang mga kwento ng mga matandang tao sa komunidad, na nagpapahayag ng kanilang pagmamalaki sa mga lansones na talagang kahanga-hanga. Ang bawat lansones ay tila may kwento ng kanilang mga ninuno na nakapulupot sa kanilang mga ugat, at sa bawat kagat, nararamdaman ang yaman ng kanilang kasaysayan. Ngunit ang mga alamat ay hindi lamang nakatuon sa kasaysayan; ang mga ito rin ay puno ng mga aral at katangian ng bawat pook. Halimbawa, ang bayan ng San Carlos sa Negros Oriental ay mayroong mga lokal na bersyon ng mga kwento ng lansones. Ang mga tao sa bayan na ito ay nagtutulungan upang maitaguyod ang kanilang mga taniman, at pinapahalagahan nila ang kultura ng pagkakaisa sa pagbuo at pag-aalaga sa kanilang mga produkto. May mga kwento ring naglalarawan sa lansones bilang simbolo ng kasaganaan at mga pagsusumikap ng mga tao. Tunay na ang bawat rehiyon na may kwento tungkol sa lansones ay may kanya-kanyang pananaw na bumabalot dito. Maraming tao ang humahanga hindi lamang sa masarap na lasa ng lansones kundi pati na rin sa mga kwento at alamat na nakapaloob dito. Nagsisilbing paalala ang mga prutas na ito na kahit sa simpleng bagay, mayaman ang ating kultura at kasaysayan na nagbigay-daan sa mga tradisyon at paniniwala ng mga tao. Sa huli, ang mga lansones ay hindi lamang prutas, kundi simbolo ng mga kwento at alamat na bumabalot sa ating mga pook. Habang patuloy ang pag-ani ng mga lansones, patuloy ding nabubuhay ang mga kwento at katangian ng mga tao na nagbigay kulay at laman sa kulturang Pilipino.

Ang lansones, sa alamat na ito, ay tila simbolo ng kasaganaan at kaligayahan. Sa kwento, ipinakita ito bilang isang mahalagang prutas na nagdala ng yaman at kasiyahan sa mga tao sa paligid. Ang mga bunga nito ay hindi lamang masarap; simbolo rin ito ng mga biyayang dala ng masipag na pagsusumikap. Tila nag-uugnay ito sa ideya na ang mga mabubuting bagay sa buhay ay nagmumula sa pagtatanim ng tamang mga halaga at pagkilos, na parang ang bawat bunga ay isang gantimpala sa pare-parehong pagsisikap ng komunidad. Ang ganda! Ganun pa man, napansin ko rin na ang lansones ay may kaunting inis at ligaya. Sa isang bahagi ng alamat, nakikita natin na ang lansones ay pinalalaki at pinapangalagaan, na nagrerepresenta ng mga pakikibaka ng isang tao. Napakahalaga ng pag-aalaga sa ating mga pangarap at hangarin—sa bawat pulot ng lansones, may nakatagong kwento ng pagsisikap at sakripisyo. Kaya naman, sumasalamin ito hindi lang sa kasaganaan kundi pati na rin sa mga pagsubok na napapagdaraanan natin upang makamit ang kasaganaan. Isang bagay pa, na laging naiisip ko tuwing pinagmamasdan ko ang lansones, ay ang kanyang kulay na maputla hanggang dilaw. Ang kulay na ito ay siya ring simbolo ng pag-asa at bagong simula. Pagsibol ng bagong buhay na nagmumula sa isang simpleng buto. Kaya siguro itinuturing itong mahalaga sa ating tradisyon, sapagkat ang lansones ay hindi lamang isang prutas; ito ay pagpipinta ng kasaysayan at identidad. Ang mga tao ay nagdadala ng mga simbolikong aral mula sa prutas na ito—mga aral ng pag-asa, pagmamahal, at pagtitiwala sa bawat pagsubok.

Tulad ng maraming alamat, ang kwento ng lansones ay puno ng mahahalagang aral para sa mga bata. Sa panahon ng ating kabataan, ang mga ganitong kwento ay nagsisilbing tulay upang mas maunawaan ang mga kultura at tradisyon ng ating bayan. Ang alamat ng lansones ay hindi lang tungkol sa isang prutas; ito ay naglalarawan ng pagbibigay halaga sa mga bagay na mahalaga sa buhay, tulad ng pagtutulungan at pagmamahal sa kapwa. Kapag binasa ng mga bata ang kwento, natututo silang pahalagahan ang mga bagay na mas malalim kaysa sa kanilang pisikal na anyo. Mula sa pinagmulan ng lansones hangang sa mga aral na dulot ng kwento, nagiging mas makulay at masaya ang kanilang pag-unawa sa buhay. Sa iba’t ibang bersyon ng alamat, mayroon tayong mga natututunan tungkol sa mga sakripisyo at pagkakaisa. Isang magandang halimbawa ay ang pagninilay na ang lansones, na masarap at kaaya-ayang kainin, ay nagmula sa mga pagsisikap ng mga taong nag-alaga at nag-integrate ng mga aral mula sa kanilang mga karanasan. Kaya't ang mga bata ay nagkakaroon ng mas malalim na pag-unawa sa halaga ng kanilang pinagmulan, at sa mga tao sa paligid nila. Ipinakita nito sa kanila na ang ating mga pinagmulan ay may kanya-kanyang mga kwento na nagdadala ng mga leksyon. Isipin mo, matapos basahin ang alamat, na nag-uusap-usap ang mga bata tungkol sa mga tema ng pagmamahal at pagsasakripisyo. Ang mga ganitong pag-uusap ay nagbibigay-daan upang sila'y makabuo ng mas maliwanag na pagkakaunawaan sa kanilang mga personal na relasyon. Totoong nakaka-inspire kapag nakikita mong ang mga anak mo o ang mga bata sa paligid mo ay nagiging mas mapanuri sa mundo dahil sa kwentong kanilang narinig! Ang mga alamat ay hindi lamang mga kwento; ito ay mga kasangkapan na nagbibigay-linaw at nagbibigay ng kulay sa ating pagkatao at sa ating lipunan.

Sa bawat kwento ng mga alamat, may mga aral na mahuhugot na mahigpit na nakatali sa ating kultura at pagkatao. Ang alamat ng lansones ay hindi naiiba. Sa kwentong ito, natutunan natin kung gaano kahalaga ang pagkakaisa at pagtutulungan sa komunidad. Ipinapakita nito na ang pagsasama-sama upang makamit ang isang layunin ay mas epektibo kaysa sa pagkilos ng nag-iisa. Ngayon, maaaring isipin ng ilan na ito ay isang simpleng mensahe, ngunit sa konteksto ng mga komunidad sa Pilipinas, ito ay may malalim na kahulugan. Ang pagsasagawa ng mga tradisyon at pagtulong sa kalikasan ay nagsisilbing basehan ng mas masayang at mas makulay na buhay. Bilang isang tagahanga ng mga kuwentong ganito, nakakakilig na makita kung paano ang mga simpleng bagay, tulad ng isang prutas, ay nagdadala ng malalim na mensahe. Ang lansones mismo ay simbolo ng pagsasama at kasaganaan. Pagdating sa tunay na buhay, sumasalamin ito sa ating mga pinapahalagahan—ang pambansang pagkakakilanlan at ang paghahanap sa pagmamahal ng ating nakaraan. Minsan, ang mga simpleng prutas ay nagdadala ng mensahe ng pagkakaisa na hindi lang para sa sarili kundi para sa lahat sa komunidad. Nakakagulat na armas ito sa pakikipaglaban sa mga hamo ng buhay na nararanasan natin araw-araw.

Sa dami ng mga kwentong-buhay na umiikot sa paligid ng lansones, talagang hindi mapapansin na ang mga alamat nito ay tila tumutukoy sa ating pagkakakilanlan bilang mga Pilipino. Isa sa mga kwentong lumalabas ay ang tungkol sa isang magandang diyosa na nagngangalang Lanson na nagbigay ng lansones sa mga tao upang sila'y magkaroon ng matamis na bunga sa kanilang mga tahanan. Ipinapasa ito ng bawat henerasyon sa pamamagitan ng kanyang mga magulang na isinasalaysay sa mga bata habang sila'y naglalaro sa ilalim ng mga puno ng lansones. Ang proseso ng pagpapasa ng kwentong ito ay nagiging isang tradisyon na nagbibigay-diin sa kahalagahan ng mga lokal na produkto at nakapag-uugnay sa mga tao sa kanilang kultura. Sa bawat pag-ulit ng alamat ng lansones, naipadama ang pagmamalaki at pag-ibig natin sa ating mga ugat. Dahil sa mga kwentong ito, nagiging mas kapana-panabik ang bawat pagluluto ng lansones sa mga handaan. Ilang beses na ba akong nakakita ng mga tao na nagkukuwento tungkol sa sikat na 'sinigang na lansones'? Minsang inaasahan ng mga tao ang mga kasaysayan at alamat na naiwan ng kanilang mga ninuno habang nagkakasaluhan ng mga prutas. Oo, isang lunas na maaaring sa simpleng piraso ng lansones ay kumakatawan sa mas malalalim na koneksyon sa ating mga ninuno. Kaya't makikita mong ang bawat henerasyon ay may papel na ginagampanan sa pagpapasa at pagbuo ng mga kwentong nagsisilbing tala ng ating pagkaka-kakilanlan bilang Pilipino. Aaminin kong natutuwa ako tuwing maririnig ang mga bata na ikinukuwento ang alamat ng lansones sa kanilang mga kaibigan, dahil dito tuloy ang kontemporaryong henerasyon ay may kaalaman sa ating mga tradisyon at kultura na dapat ipagmalaki. Ito ay tila isang walang katapusang siklo ng kwentuhan at pagmamahal sa ating mga pinagmulang kultura.

Naku, tuwang-tuwa ako kapag napag-uusapan ang mga lumang alamat dahil puno ito ng buhay at alaala — at ang ‘Alamat ng Pinya’ ay isa sa mga paborito ko mula pa pagkabata. Madalas kong sinasabi sa sarili ko habang kinukwento muli sa mga pamangkin na wala itong iisang may-akda; bahagi ito ng oral tradition ng Pilipino. Ipinapasa-pasa ito nang pasalita mula sa magulang papunta sa anak, at bawat baryasyon may kaunting kakaibang detalye depende sa lugar o sa nagkukuwento. Minsan kapag inaalala ko ang unang beses na narinig ko ang kwento, naiisip ko kung paano nabuo ang mga elemento—ang batang tamad na hindi nagtatanong, ang bahay na puno ng mga mata ng pinya—isang simpleng paliwanag ng kababalaghan sa likas na katangian. Maraming manunulat at tagapag-compile ng mga kuwentong pambata ang nagsulat ng kani-kanilang bersyon para sa mga aklat-aralin at antolohiya, kaya makakakita ka ng iba't ibang paglalahad sa mga publikasyon. Sa madaling salita, hindi ito gawa ng isang kilalang tao kundi likha ng kolektibong imahinasyon ng mga komunidad, na pinagyaman sa pagdaan ng panahon. Bilang mambabahagi ng kwento, palagi kong ipinapahalagahan ang ambag ng mga tagapagtala na inilagay ito sa papel upang hindi mawala; pero ang puso ng ‘Alamat ng Pinya’ ay mananatiling nakabaon sa mga labi ng mga nagkukuwento. Iyan ang nagpapasigla sa akin — ang ideya na ang isang simpleng alamat ay maaaring maglarawan ng kulturang buhay at patuloy na napapasa sa susunod na henerasyon.