Sino Ang Sumulat Ng Florante At Laura At Kailan Ito Isinulat?

Palagi akong naaakit sa mga kwentong malalim ang damdamin, at 'yung 'Florante at Laura' ang nagbukas talaga ng pinto para sa akin sa makulay na panitikang Pilipino. Sinulat ito ni Francisco Balagtas (kilala rin bilang Francisco Baltazar). Isinulat niya ang obrang ito noong panahon ng kolonyalismong Espanyol—may halong personal na hinanakit at panlipunang pagninilay. Madalas ikinukwento na isinulat niya ito habang siya ay nasa gitna ng paghihirap dahil sa away sa pag-ibig at mga alitan, kaya puno ng matinding damdamin at alegorya ang teksto. Ang porma ng tula ay isang 'awit'—karaniwang may labing-dalawang pantig sa bawat taludtod at isinulat sa apat na taludturan bawat stanza—kaya may ritmong medyo musikal kapag binabasa nang malakas. Bilang isang mambabasa, ramdam ko kung paano ginamit ni Balagtas ang alamat, labanan, at pag-ibig para magsalamin ng mga suliranin ng kanyang panahon: kaharapan, katiwalian, at pagnanasang makamit ang katarungan. Hindi lang ito isang simpleng pag-ibigang epiko; puno ito ng simbolismo at pagmumulat sa kalagayang panlipunan noong ika-19 na siglo, at iyon ang dahilan kung bakit lagi ko itong inuulit-ulit basahin.

Nakakabighani talagang balikan ang klasikong piraso ng panitikang Pilipino na ito — ang tinatanong mo, ’sino ang sumulat ng ’Florante at Laura’ at anong taon inilathala’, ay may simpleng sagot pero masalimuot ang kwento sa likod niya. Ang may-akda ng ’Florante at Laura’ ay si Francisco Balagtas (madalas ding binabanggit bilang Francisco Baltazar), isang makatang ipinanganak noong 1788 at namatay noong 1862. Ang tulang epikong ito ay unang inilathala noong 1838, at mula noon ay naging isa sa pinakamahalagang akda sa panitikang Pilipino — hindi lang dahil sa husay ng wika kundi dahil sa lalim ng damdamin at temang panlipunan na tinatalakay nito. Mahalagang tandaan na hindi lang basta-basta tula ang ’Florante at Laura’; ito ay isang narratibong awit na puno ng alegorya, trahedya, pag-ibig, pagtataksil, at paghihiganti. May mga bahagi ng akda na binabaybay ang personal na karanasan ni Balagtas, lalo na ang kanyang paghihirap at pakikipagsapalaran sa ilalim ng katiwalian at pang-aapi noong panahon ng kolonyalismong Kastila. Dahil dito, madalas itong binabasa hindi lamang bilang isang kuwento ng pag-ibig nina Florante at Laura, kundi bilang isang matalim na komentaryo sa lipunan at kapangyarihan. Sa estilo, makikita mo ang husay sa pagpipili ng wikang Tagalog na may impluwensiya ng mga kastilang anyo ng tula sa estruktura, kaya nakakabit ang lirikal na ganda at epikong damdamin ng bawat saknong. Bilang isang tagahanga ng mga lumang nobela at tula, napakalaking bagay para sa akin ang papel ng ’Florante at Laura’ sa paghubog ng pambansang identidad at edukasyon ng mga Pilipino. Madalas itong itinuturo sa paaralan at pinag-uusapan sa maraming forum—hindi dahil kailangan lang itong basahin, kundi dahil marami kang matutuklasan sa bawat pag-revisit: ang mga implikasyon ng pag-ibig, katarungan, at paghihiganti; ang sining ng paglalarawan ng tauhan; at ang pagtitiis ng isang makata na hinarap ang mga hamon ng panahon. Nakakaantig din isipin na isang obra mula sa unang kalahati ng ika-19 na siglo ang nananatiling buhay sa mga diskusyon at saloobin ng mga mambabasa ngayon. Sa huli, tuwang-tuwa ako na nagtatanong ka tungkol dito dahil ang ganitong mga tanong ang nagpapanatili ng interes at nagbibigay-daan sa mga nasabing akda na manatiling relevant. Ang pagkakakilanlan ni Francisco Balagtas bilang may-akda at ang taong 1838 bilang petsa ng paglathala ng ’Florante at Laura’ ay parang isang maliit na susi papasok sa mas malalim na pag-unawa — at kapag binasa mo ulit ang tula, makikita mo ang maraming layer na naghihintay pang tuklasin.

Tuwang-tuwa talaga ako kapag napag-uusapan ang mga klasikong tula ng Pilipino, at ito ang tipo ng tanong na hindi nawawala sa mga usapan namin ng tropa ko sa online book club. Si Francisco Balagtas—na minsan kilala rin bilang Francisco Baltazar—ang sumulat ng 'Florante at Laura'. Ito ay isang kilalang tulang epiko/awit mula sa unang bahagi ng ika-19 na siglo (nalathala noong 1838), at madalas binabanggit ang konteksto ng kanyang pagkabilanggo bilang bahagi ng kasaysayan sa likod ng akda. Gustung-gusto ko ang mga edisyong may paliwanag dahil mas lumilinaw ang mga makalumang salita at mga pahiwatig ng panahón. Kung hahanap ka online, maganda simulan sa 'Wikisource' (Tagalog) dahil madalas nandoon ang buong teksto at may iba't ibang edisyon, at sa 'Internet Archive' o 'Google Books' makakakita ka ng mga lumang scan ng orihinal na pabalat at edisyon. Marami ring annotated na kopya sa mga university repositories at sa mga educational websites na libre. Masarap magbasa ng isa raw na edisyon at saka kumparsahin ang modernong ortograpiya para mas maintindihan ang lalim ng tula.

Hindi ko mapigilan ang ngiti tuwing naiisip ang kuwento ng 'Florante at Laura'—para sa akin ito ay parang klasikal na telenobela na nakaayos sa anyong tula. Sinulat ito ni Francisco Balagtas (kilala rin bilang Francisco Baltazar), isang makata noong ika-19 na siglo na naging tanyag dahil sa malalim at emosyonal na paglalatag ng tema ng pag-ibig, pagganti, at kawalang-katarungan. Ang akda mismo ay isinulat sa Tagalog at karaniwang inilarawan bilang isang 'awit'—isang porma ng tula na may labing-dalawang pantig sa bawat taludtod at may mahigpit na tugmaan—kaya ramdam mo talaga ang ritmo kapag binabasa mo sa orihinal nito. Habang sinulat ni Balagtas ang 'Florante at Laura' noong unang bahagi ng 1800s at nailathala noong 1838, lumaki ang interes ng mga mambabasa at iskolar na iangkop ito sa iba't ibang wika at panahon. Kung titingnan mo ang mga salin, makikita mong napakaraming pamamaraan: may mga literal na salin na sinusubukang ilipat ang bawat linya sa Ingles o Kastila, pero madalas nawawala ang melodiya; may mga poetikong salin na nagsisikap panatilihin ang orihinal na sukat at tugma, na mabigat gawin pero maganda kapag nagtagumpay; at may mga modernong salin na inilipat sa prosa para mas madaling maunawaan ng mga kabataan ngayon. Mayroon ding mga pagsasalin sa Kastila noong ika-19 at ika-20 siglo, at mga Ingles na bersyon sa mas huling panahon—kaya’t depende sa salin, iba-iba ang bigat ng damdamin at estilo. Bilang isang taong lumaki sa mga kwento at tula, nakita ko kung paano nagbibigay-buhay ang iba't ibang salin sa magkakaibang henerasyon: ang ilan ay tutok sa romantikong trahedya ng Florante at Laura, ang iba naman ay binibigyang-diin ang politikal na pangungusap tungkol sa katiwalian at panunupil sa panahon ng kolonyalismo. Kung ayaw mo ng matinding metapora pero interesado sa banghay at mensahe, subukan mong magbasa ng isang modernong prosa salin tapos balik ka sa orihinal—nakakatuwang makita kung paano nagbabago ang tono at kung ano ang nananatiling totoo sa puso ng kuwento. Sa huli, ang ganda ng 'Florante at Laura' ay hindi lang sa awit ni Balagtas kundi pati na rin sa buhay na binibigay sa kanya ng mga tagasalin,—at sa pakiramdam ng mga mambabasa na, kahit siglo na ang lumipas, umiikot pa rin sa pag-ibig at hustisya ang tema nito.

Tila ba sumisigaw sa puso ang dramatikong romansa ng 'Florante at Laura' tuwing nababalikan ko ang pangalan ni Francisco Balagtas—ang makata na itinuturing na puso ng makabagong panitikang Pilipino. Si Francisco Balagtas (kilala rin sa apelyidong Baltazar) ang sumulat ng 'Florante at Laura', na isinulat noong unang bahagi ng ika-19 na siglo bilang isang malalim at masalimuot na tula sa Tagalog. Marami ang nagsasabing isinulat niya ito habang dumaraan sa matinding pagsubok sa buhay, at may malinaw na ugnayan ang mga damdaming inilahad sa tula sa kanyang tunay na pag-ibig na si Maria Asuncion Rivera—kaya hindi nakakagulat na puno ng personal na hinanakit, pag-asa, at mapanuring panlipunang komentaryo ang teksto. Kahit puno ng klasikong istilo, ang mga tema tulad ng pag-ibig, pagtataksil, katarungan at kalupitan ng mga makapangyarihan ay nananatiling napaka-relatable hanggang ngayon, kaya naman dahilan ito kung bakit buhay pa rin ang obra sa kamalayan ng maraming Pilipino. Hindi rin nagtagal at marami ang nag-adapt ng 'Florante at Laura' sa iba't ibang anyo. Hindi lang siya isang binabasang tula sa paaralan—ginawa na itong dulang entablado, pelikula, palabas sa radyo, at mga telebisyon at film adaptation sa iba't ibang panahon; pati na rin mga komiks at graphic novel na nag-reimagine ng kwento para sa mas batang mambabasa. May mga theater groups at unibersidad na regular na nagtanghal ng mga bersyon na minsan ay modernized o sinamahan ng bagong biswal at musikal na elementos upang makaugnay sa kontemporaryong audience. Sa kabilang banda, maraming iskolar at tagasalin ang gumawa ng mga salin at adaptasyon sa Ingles at iba pang wika para maabot ang mas malawak na mambabasa. Sa pop culture naman, madalas itong tinutukoy o ginagawang inspirasyon sa mga modernong kuwento ng pagtataksil, paglaya, at rebolusyon—kaya makikita mo ang espiritu ng akda kahit sa mga bagay na hindi direktang nangangahulugang 'adaptation' pero malinaw ang impluwensiya. Bilang isang mambabasa na unang nakilala si Florante nang mag-aaral pa ako, masasabi kong kakaiba ang lakas ng salita ni Balagtas: agad kang nahuhulog sa emosyon, nakakabitin sa mga twist ng tadhana, at naiisip mong hindi lang ito isang lumang kwento kundi buhay na salamin ng lipunang pinagmulan nito. Natutuwa ako kapag napapanood o nababasa ko ang mga bagong interpretasyon—may ibinibigay silang sariwang pagtingin, ngunit ang core ng orihinal ay laging namamayani. Sa totoo lang, ang pinakamahalaga para sa akin ay kung paano pinapahalagahan ng bawat henerasyon ang tula—hindi lang bilang school text kundi bilang buhay na sining na nagbibigay-diin sa mga karanasan at damdamin ng mga tao sa anumang panahon.

Umaapaw ako sa paghanga tuwing naiisip ko kung sino ang likha ng 'Florante at Laura' — ito ay isinulat ni Francisco Balagtas (kilala rin bilang Francisco Baltazar, buong pangalan Francisco Balagtas y de la Cruz) noong unang bahagi ng ika-19 na siglo, at karaniwang sinasabing naisulat nito habang siya ay nakakulong. Madalas kong marinig sa mga klase at sa mga talakayan na ang taon ng pagkakasulat ay tinatayang nasa 1838, at kahit may mga detalye sa eksaktong kalagayan ng pagkakakulong na nagkakaiba-iba ang salaysay, iisa lang ang lumilitaw: ginawa ni Balagtas ang obra na ito sa gitna ng personal na paghihirap at emosyonal na sigalot, kaya ramdam talaga ang tindi ng damdamin at paghihimagsik sa bawat taludtod. Bakit nabibigyan ng napakalaking halaga ang 'Florante at Laura'? Una, pinamalas nito ang kakayahan ng wikang Tagalog na gumawa ng mataas na panitikan gamit ang tradisyunal na anyong pampanitikan — isinulat ito sa porma ng awit na nagpapakita ng masining na tugma at sukat. Sa simpleng salita, ipinakita ni Balagtas na ang sariling wika ng mga Pilipino ay may kakayahang maglahad ng malalim na damdamin, epikong pakikipagsapalaran, at masalimuot na moral na tanong, na noon ay karaniwang pinaniniwalaang domain ng Kastilang panitikan. Pangalawa, dahil sa temang umiikot sa pag-ibig, pagtataksil, katarungan, at kalupitan ng mga makapangyarihan, nagkaroon ang tula ng malakas na simbolismo—madalas itong itinuturing na naglalarawan ng mas malawak na pakikipaglaban laban sa pang-aapi at pang-aabuso, kaya naging inspirasyon ito sa maraming henerasyon ng mga Pilipinong naghangad ng pagbabago. Hindi lang ito paborito sa silid-aralan dahil sa kaniyang kwento; may impluwensya rin ito sa kulturang pampanitikan ng bansa. Dahil sa reputasyon ni Balagtas at sa taglay na kariktan ng kanyang tula, nabuo ang tinatawag na 'Balagtasan'—isang uri ng pagtatalo sa paraang patula na ipinangalan sa kanya bilang paggunita sa kanyang kontribusyon. Marami sa mga linyang mula sa 'Florante at Laura' ang naging bahagi ng kolektibong alaala ng mga estudyante at mambabasa—pati ang mga aral tungkol sa kabutihang panloob at paghamon sa kawalan ng katarungan ay paulit-ulit na ibinahagi at tinalakay hanggang ngayon. Bilang taong mahilig sa mga kuwento, natutuwa ako sa paraan kung paano nag-uugnay ang kasaysayan, personal na emosyon, at malikhaing wika sa isang tula na tumatatak. Nang una kong basahin ang 'Florante at Laura' bilang isang tinedyer, nakaantig sa akin ang dramatikong pagkukuwento at ang paraan ng paglalarawan kay Florante bilang simbolo ng katahimikan na nagiging mandirigma dahil sa pag-ibig at pagmamalupit; hanggang ngayon, tuwing naiisip ko ang akda, nararamdaman ko pa rin ang init ng damdamin at ang halaga ng paggamit ng sariling wika para magpahayag ng katotohanan.

Umagang iyon habang nagbabasa ako ng lumang kopya, biglang sumalubong ang mga linya ng 'Florante at Laura'—at muntik na akong maluha sa ganda ng pagkukwento. Sinulat ito ni Francisco Balagtas (kilala rin bilang Francisco Baltazar) noong unang bahagi ng ika-19 na siglo at unang nailathala noong 1838. Sa pinakasimple: umiikot ang epiko sa buhay ni Florante, isang magiting na lalaki mula sa kaharian ng Albania, at ang kanyang pag-ibig kay Laura, ang dalagang minahal niya. Dumadalo sa kwento ang malupit na pagtataksil mula kay Adolfo, mga digmaan, pagkakabilanggo at pagdurusa, at ang hindi inaasahang pagkakaibigan at pagliligtas mula kay Aladin na nagmumula sa ibang bansa. Sa isang bahagi ng akda, napapakinggan natin ang sariling salaysay ni Florante tungkol sa kanyang mga paghihirap at tagumpay, isang framing device na nagbibigay lalim sa damdamin at motibasyon ng mga tauhan. higit sa lahat, para sa akin ang 'Florante at Laura' ay hindi lang kuwento ng pag-ibig—ito ay salamin ng katarungan, pagtataksil, at pag-asa. Namamangha ako sa malikhaing paggamit ng wika ni Balagtas: magkakahalong damdamin at matatalinhagang linya na tila kumakanta pa rin kahit ilang siglo na ang lumipas. Naiisip ko lagi kung paano niya ginamit ang personal niyang karanasan para magpinta ng mas malawak na larawan ng lipunan—at iyon ang dahilan kung bakit paulit-ulit kong binabasa ang tula.

Tara, usap tayo tungkol sa isang obra na palaging nagpapalipas ng gabi sa isip ko kapag naiisip ang klasikal na panitikan ng Pilipinas: ang 'Florante at Laura'. Sinulat ito ni Francisco Balagtas (kilala rin bilang Francisco Baltazar) noong unang kalahati ng ika-19 na siglo — kadalasang inaangkin na naisulat habang siya’y nakakulong, isang yugto na malinaw na nag-impluwensya sa pagtibok ng damdamin at galaw ng mga tauhan sa tula. Ang anyo nito ay nasa anyong 'awit' na may mga taludtod na may mas mahabing pantig kumpara sa 'korido', kaya ramdam mo agad ang melodramang ritmo ng bawat saknong habang binabasa ang mga paghihirap, pag-ibig, at pakikidigma ng mga karakter. Napakaraming tema sa 'Florante at Laura' kaya masaya akong i-peel ito nang paunti-unti. Una, malinaw ang tema ng pag-ibig — hindi lang ang romantikong pag-ibig nina Florante at Laura kundi pati na rin ang sakripisyo, pagtitiwala, at pagtataksil (si Adolfo ang malinaw na representasyon ng selos at ambisyon). Kasama rin ang tema ng pagkakaibigan at pagkakaisa: tandaan mo si Aladin, isang Moro na naging kaibigan at tagapagligtas ni Florante — isang matalim na pahiwatig na tumatawid ang pagkatao at kabayanihan sa relihiyon at lahi. Malalim din ang usapin ng katarungan at pang-aapi; ginagamit ni Balagtas ang istorya bilang alegorya laban sa katiwalian at pang-aabuso ng kapangyarihan—isang pahiwatig na madaling maiugnay sa kolonyal na karanasan ng mga Pilipino noong panahon niya. Bukod dito, umiikot din ang naratibo sa mga temang tulad ng tadhana, kabayanihan, moralidad, at pakikipaglaban para sa kalayaan — parehong personal at pambansa. Bilang isang mambabasa na paulit-ulit na bumabalik sa tula, hinahangaan ko kung paano pinagsama ni Balagtas ang matinding emosyon at politikal na kaisipan sa isang makatang anyo. Ang wika niya ay malalim at makulay, puno ng arkaikong Tagalog na parang luma ngunit mahalagang salamin ng ating kasaysayan, at puno rin ng impluwensiyang Europeo—mga elemento ng chivalric romance at epikong Europeo na binigyan niya ng lokal na tinig. Makikita mo kung bakit tinuturo ito sa mga paaralan: hindi lang dahil sa halaga nito sa panitikang Filipino kundi dahil nagbibigay ito ng lente para pagnilayan ang pag-ibig, hustisya, at pagkakakilanlan. Sa tuwing binabalikan ko ang ilang taludtod, hindi nawawala ang pakiramdam ng pagkakaugnay — parang may luma ngunit pinalakas na boses na nagpapaalala na ang mga laban para sa dangal at katarungan ay hindi kailanman lipas.