ซีรีส์กรุงสยาม แตกต่างจากนิยายต้นฉบับตรงไหน?

หา 'กรุงสยาม' ออนไลน์หรือที่หน้าร้านไม่ยากเมื่อรู้จักช่องทางหลัก ๆ และวิธีตรวจสอบผู้ขาย เรามักเริ่มจากตลาดออนไลน์ระดับใหญ่เพราะสะดวกและมีตัวเลือกหลากหลาย อย่างเช่นแพลตฟอร์มที่คนไทยใช้กันเยอะจะมีร้านค้าหลักและร้านตัวแทนวางขายหลายเจ้า ทำให้เปรียบเทียบราคาและรีวิวได้ง่าย การสังเกตคะแนนผู้ขาย รีวิวการส่ง และรูปสินค้าแบบละเอียดช่วยลดความเสี่ยงว่าจะได้ของไม่ตรงปกหรือเป็นสินค้าลอกเลียนแบบ อีกทางที่เราแนะนำคือค้นหาเพจหรือเว็บไซต์ทางการของแบรนด์ 'กรุงสยาม' ถ้ามีจะเป็นแหล่งที่เชื่อถือได้ที่สุด เพราะมักระบุข้อมูลสต็อก วางจำหน่ายแบบออนไลน์ หรือแจ้งรายชื่อร้านที่เป็นตัวแทนจำหน่ายอย่างเป็นทางการ นอกจากนี้บริการสั่งซื้อผ่านแชทของเพจหรือ LINE Official ก็สะดวกสำหรับการสอบถามรายละเอียดสินค้าและการรับประกัน เมื่ออยากได้ของแท้และรุ่นพิเศษ การโทรไปถามหน้าร้านก่อนออกไปซื้อจะช่วยประหยัดเวลาและความผิดหวังได้ดี เรามองว่าเลือกช่องทางให้ตรงกับความสะดวกและความเสี่ยงที่รับได้จะทำให้กระบวนการซื้อสบายขึ้น และมักจบที่รอยยิ้มเวลาได้ของที่อยากได้จริง ๆ

จดหมายเหตุลาลูแบร์ถือเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ชิ้นสำคัญที่บันทึกภาพสังคมสยามในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช โดยเอกสารนี้เขียนโดยซีมง เดอ ลาลูแบร์ ราชทูตฝรั่งเศสที่เดินทางมาเจริญสัมพันธไมตรีกับสยามปี 2230 เนื้อหาส่วนใหญ่สะท้อนมุมมองของชาวยุโรปที่พบเห็นวัฒนธรรมไทยซึ่งแตกต่างอย่างสิ้นเชิง ตั้งแต่ระบบศักดินา การปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ไปจนถึงประเพณีการแต่งกายและวิถีชีวิตของสามัญชน ที่น่าสนใจคือเขาบันทึกสถาปัตยกรรมอยุธยาอย่างละเอียด รวมทั้งวัดพระศรีสรรเพชญ์ซึ่งถูกเปรียบว่า 'งดงามไม่แพ้มหาวิหารในยุโรป' ประเด็นที่มักถูกอ้างถึงคือการวิพากษ์ระบบไพร่ที่ลาลูแบร์มองว่าเป็น 'การกดขี่โดยรัฐ' แต่ในแง่กลับกัน เขาก็ชื่นชมความเจริญทางการค้าของสยาม โดยเฉพาะตลาดน้ำที่มีสินค้าจากทั่วโลกมาสนนราคากันอย่างคึกคัก ความขัดแย้งในมุมมองนี้เองที่ทำให้จดหมายเหตุฉบับเต็มมีความลุ่มลึกกว่าหนังสือท่องเที่ยวทั่วไป

บอกตรงๆ คำว่า 'ท่านขุนที่สวยที่สุดในสยาม' ฟังดูเหมือนฉายาที่แฟนๆ มอบให้ตัวละครแนวย้อนยุคมากกว่าจะเป็นชื่อตัวละครจากนิยายเล่มเดียวตายตัว ในฐานะคนที่ติดตามนิยายพีเรียดและแฟนฟิคมานาน ผมเห็นคำแบบนี้โผล่ในหลายบริบท—ทั้งนิยายแต่งออนไลน์ นิยายรัก-ประวัติศาสตร์ และงานแฟนเมดที่เอาตัวละครขุนนางมาขยี้มุมหล่อ เจ้าเสน่ห์ หรือแม้แต่การเติมความโรแมนติกให้ฉากในราชสำนัก ความน่าสนใจคือมันเป็นเทนต์ที่คนเขียนใช้เพื่อสร้างภาพลักษณ์: ท่านขุนมีความงามแบบผู้ดี มีมารยาทแฝงความลึก และมักจะมีปมในอดีตที่ทำให้แฟนอ่านหลงรัก ผมชอบมองมันเป็น 'อาร์คตัวละคร' มากกว่าจะมองเป็นตัวละครเดียว เพราะเมื่อไปไล่ดูจะพบว่าแทบทุกแพลตฟอร์มที่คนแต่งนิยายลงเอง—จากเว็บอ่านนิยายออนไลน์ไปจนถึงเวทีแฟนฟิค—มักมีตัวแทนของท่านขุนแบบนี้ปรากฏในรูปแบบต่างๆ บางครั้งเป็นตัวละครหลักในนิยายพีเรียด บางครั้งเป็นตัวประกอบที่ช่วงเดียวก็ทำให้คนอ่านกรี๊ดได้ ฉากโปรดของผมมักเป็นฉากที่ความงามถูกใช้เป็นหน้ากากของความเจ็บปวด เหมือนว่าความสวยช่วยปกปิดความจริงบางอย่าง และนั่นแหละที่ทำให้ฉายาแบบนี้ถูกพูดถึงบ่อยๆ และแพร่กระจายได้ง่ายในวงการนิยายไทยยุคปัจจุบัน

เพลงบางท่อนสามารถทำให้ท่านขุนกลายเป็นภาพวาดที่เดินได้ในความคิดเราเลยนะ เราเคยจินตนาการท่านขุนในชุดพิธีสีงาชัด ขับเน้นความงามแบบสง่างามพลางเศร้า ๆ เพลงที่เหมาะกับมู้ดนี้คือ 'Adagio for Strings' ของ Samuel Barber — เสียงสายไวโอลินที่ค่อย ๆ แผ่ซ่านเหมือนแสงเทียน เหมาะกับฉากท่านขุนที่ยืนมองพระอาทิตย์ตกหลังพระราชวังแล้วหัวใจสลายอีกเล็กน้อย อีกชิ้นที่เติมความนุ่มนวลและโรแมนติกคือ 'Gymnopédie No.1' ของ Erik Satie ที่จังหวะช้ากับเมโลดี้เรียบง่ายทำให้ท่านขุนนิ่งลงในความคิด เหมาะกับฉากที่เขาอ่านจดหมายรักหรือเดินผ่านสวน ปิดท้ายด้วยเปียโนร่วมสมัยอย่าง 'River Flows in You' ของ Yiruma หากอยากให้ความงามของท่านขุนดูเข้าถึงง่ายขึ้น ชิ้นนี้ให้ความอบอุ่น เป็นมิตร แล้วก็เศร้าพอที่จะทำให้คนดูรู้สึกว่าเบื้องหลังความงามมีสิ่งที่เสียสละหรืออกหักอยู่ เงาของแสง สายลม และโน้ตเปียโน จบด้วยความเงียบที่ยังคงทิ้งคำถามไว้ นี่เป็นชุดที่เราเอาไปใช้เวลานึกภาพฉากชวนละสายตาได้ยาว ๆ

บางทีภาพจินตนาการของคนอ่านก็ใหญ่กว่าจะพาเรื่องไปไกลกว่านักเขียนเองได้ เราเห็นแฟนคลับหลายกลุ่มพูดคุยถึงการดัดแปลง 'ท่านขุนที่สวยที่สุดในสยาม' บ่อย ๆ แต่เท่าที่ติดตามชุมชน ยังไม่มีข่าวการสร้างเป็นภาพยนตร์หรือซีรีส์ฉบับทางการที่ออกฉายในโรงหรือบนแพลตฟอร์มหลัก การที่งานแนวประวัติศาสตร์หรือโรแมนติกแบบนี้จะถูกยกระดับขึ้นจอใหญ่ ต้องอาศัยงบคร่อมหลายด้านตั้งแต่ชุดฉากยันคอสตูม เห็นการประสบความสำเร็จของ 'บุพเพสันนิวาส' แล้วรู้เลยว่าคนดูไทยพร้อมให้โอกาสงานที่จัดเต็ม แต่ก็ต้องยอมรับว่าการถ่ายทอดน้ำเสียงและมู้ดของนิยายต้นฉบับเป็นเรื่องละเอียดอ่อน การเปลี่ยนโทนหรือการเซ็ตเพศสภาพตัวละครอาจทำให้แฟนเดิมตะลึงได้ ส่วนตัวมองว่าโอกาสเกิดขึ้นได้ถ้ามีผู้ผลิตกล้าลงทุนและเคารพต้นฉบับจริง ๆ ใครคิวยิ่งเหมาะสมกับบทหรือทีมโปรดักชั่นไหนยังเป็นเรื่องน่าจินตนาการ แต่จนกว่าจะมีประกาศอย่างเป็นทางการ ก็ยังมีพื้นที่ให้แฟนเมคและฟิคต่าง ๆ อยู่เรื่อย ๆ ซึ่งช่วยรักษาชีวิตของเรื่องเอาไว้ได้ดี

ดิฉันมองว่าสิ่งที่โดดเด่นที่สุดระหว่างฉบับแปลไทยของ 'จดหมายเหตุลาลูแบร์ราชอาณาจักรสยาม' กับต้นฉบับฝรั่งเศสคือโทนและการอธิบายประกอบที่เพิ่มเข้ามาเพื่อให้ผู้อ่านไทยเข้าใจบริบทมากขึ้น เนื้อหาในฉบับแปลมักจะมีการปรับคำเรียกต่าง ๆ ให้คุ้นเคย เช่น การถอดเสียงชื่อบุคคลและตำแหน่งราชการให้เป็นรูปแบบที่คนไทยคุ้นเคย แทนที่จะถอดตามต้นฉบับฝรั่งเศสตรง ๆ ซึ่งทำให้อรรถรสบางส่วนเปลี่ยนไป การแปลยังมักใส่หมายเหตุขยายความเกี่ยวกับระบบราชการ ขนบธรรมเนียม หรือการวัดระยะที่คนไทยสมัยใหม่คาดหวังจะเห็น แต่ต้นฉบับฝรั่งเศสมักตรงไปตรงมาและไม่มีคำอธิบายข้างเคียงมากนัก เมื่อเทียบกับผลงานเดินทางเก่าอย่าง 'The Travels of Marco Polo' ก็เห็นรูปแบบเดียวกันว่าแปลจะเป็นสะพานเชื่อมระหว่างวัฒนธรรม แปลไทยของงานนี้จึงกลายเป็นงานที่อ่านง่ายกว่า แต่บางครั้งก็สูญเสียความเฉพาะตัวของถ้อยคำต้นฉบับไป ซึ่งทำให้ภาพของสยามในสายตาผู้อ่านต่างชาติและผู้อ่านไทยแตกต่างกันเล็กน้อยในเชิงอรรถและความละเอียดคติความคิดของผู้เขียนต้นฉบับ

ความตื่นเต้นวิ่งผ่านเมื่อได้เห็นสำเนาพิมพ์เก่าของ 'Du Royaume de Siam' เป็นครั้งแรก — เล่มที่ลาลูแบร์บันทึกภาพรวมของราชอาณาจักรสยามในศตวรรษที่ 17 นั้นโดยหลักจะถูกเก็บรักษาไว้ในหอสมุดของฝรั่งเศสที่มีคอลเล็กชันหนังสือเก่าอย่างเข้มข้น ผมมักจะบอกคนรอบตัวว่าแหล่งหลักที่เก็บต้นฉบับและพิมพ์ครั้งแรกคือหอสมุดแห่งชาติฝรั่งเศส (Bibliothèque nationale de France) ซึ่งมีทั้งฉบับพิมพ์ดั้งเดิมและสำเนาที่ผ่านการบำรุงรักษาอย่างดี ทั้งยังมีสำเนาดิจิทัลในคลังออนไลน์ของพวกเขาที่เปิดให้คนทั่วไปเข้าดูได้ นอกจากนั้น หากมองในประเทศไทย จะพบว่าหอสมุดแห่งชาติและบรรณารักษ์ของมหาวิทยาลัยใหญ่ ๆ เก็บสำเนาแปลหรือฉบับพิมพ์ซ้ำไว้ให้ศึกษากันได้ ฉันเองรู้สึกชอบบรรยากาศห้องอ่านซึ่งทำให้เอกสารเก่าดูมีชีวิตขึ้นมา และการได้เห็นตัวอักษร ฝีมือพิมพ์ หรือแผนที่จากเล่มนั้นเป็นประสบการณ์ที่คุ้มค่าแล้ว

เป็นบันทึกการเดินทางของราชทูตฝรั่งเศสที่เข้ามาในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชนะ แค่เปิดอ่านก็สัมผัสได้ถึงความพิศวงของชาวยุโรปที่พบเห็นวัฒนธรรมสยามครั้งแรก รายละเอียดในเล่มนี่น่าสนใจมากๆ เขาเขียนถึงทั้งสถาปัตยกรรมไทยที่งดงาม อย่างวัดพระศรีรัตนศาสดารามที่ทำให้เขาตื่นตะลึง ไปจนถึงเรื่องชีวิตประจำวันของคนสมัยนั้น อย่างการแต่งตัว อาหารการกิน หรือแม้แต่ระบบศักดินาที่ซับซ้อน บางตอนก็มีอารมณ์ขันนิดๆ เวลาเขาพยายามอธิบายสิ่งที่ตัวเองไม่เข้าใจเกี่ยวกับสังคมไทย