Narinig ni Karylle ang sinabi ng matanda, kaya't hindi niya napigilan ang pagtaas ng kilay at isang biglaang gulat ang bumalot sa kanyang mukha.
Alam ba talaga ng matanda ang lahat?’ Nagtataka siya habang hinila siya ni Lady Jessa papunta sa isang upuan.
“Wala kang dapat ikabahala!” madiing sabi ni Lady Jessa habang pinaupo siya. “Kung magtangkang manatili sa labas ‘yang Harold na ‘yan ngayong gabi, tiyak mapapahamak siya! Tingnan natin kung ano ang kahihinatnan niya sa oras na sumuway siya sa akin!” dagdag pa niya, galit na galit.
Bahagyang napapikit si Karylle, nanginginig ang pilikmata habang napagtanto niyang alam pala talaga ng matanda ang sitwasyon niya. Ngunit tila ang alam lang nito ay ang tungkol sa kanyang hirap, hindi tungkol sa kanilang paghihiwalay.
Napansin ni Lady Jessa ang mukha ni Harold na tila puno ng lungkot at galit kaya’t nagsalita siya ng padabog. “Ano ba ‘yan, Harold! Kailangan ko bang magmakaawa para lang makauwi ka at sabay tayong kumain?” galit niyang tanong, habang pasimpleng tinitingnan si Harold.
Pilit na pinanatili ni Harold ang malamig niyang ekspresyon, pagkatapos ay tumingin siya kay Lady Jessa at sinabing, “I’m sorry, Grandma. Marami lang akong ginagawa nitong mga nakaraang araw.”
“Humph! Bakit ka ba ganyan?” sagot ni Lady Jessa. “Hindi ka na bata, Harold! Hanggang ngayon, wala pa rin akong apo sa tuhod mula sa inyo! Alam mo ba na may tatlong bagay na masama para sa pamilya? At ang hindi pagkakaroon ng anak ang pinakamasama!” dagdag ni Lady Jessa, seryosong nakatingin sa kanila.
Nang makita ni Karylle na tatayo na ang matanda, mabilis niyang inalalayan ito sa braso. Si Harold naman ay sinimangutan si Karylle, habang tahimik na nagmamasid. Nagmamadali ring lumapit ang mga katulong para ilagay na ang mga pagkain sa mesa nang makita nilang dumating na si Harold.
Hinila ni Lady Jessa si Karylle papunta sa dining table. “Halika na, kain na tayo! Kung ayaw niya, palabasin mo siya. Hindi niya na kailangan bumalik dito!” sabi niya nang pabiro pero halata ang inis. Lalo pang dumilim ang mukha ni Harold, ngunit wala siyang imik. Tahimik siyang naglakad papunta sa kanilang mesa at naupo sa harap ng dalawa.
Masayang tinulungan ni Lady Jessa si Karylle na kumuha ng pagkain, parang apo niya ito kaysa kay Harold. Samantalang si Harold ay tila nawalan ng gana. Paminsan-minsan lang niyang ginagalaw ang chopsticks niya. Napatigil ito at biglang tinanong ang kanyang lola “Bakit niyo po kami pinauwi bigla para sa dinner?”
Nang marinig ito ni Lady Jessa, lumalim ang kanyang paghinga. “Gaano na katagal mula nung huli kang bumalik? Halos di mo na ako nakikita! Ang lolo mo palaging nasa business trip. Ako na lang mag-isa dito. Hindi mo ba kayang samahan ang matandang tulad ko kahit saglit?” Lumalim ang galit sa boses ni Lady Jessa habang kinukuha niya ang mga pagkain, halatang inis na inis na siya. “Tandaan mo, Harold. Si Karylle ang asawa mo! Bakit kailangan mo pang habulin ‘yong babaeng ‘yon sa ospital? Hindi ka ba nahihiya sa pamilya natin? Ano na lang ang iisipin ng mga tao?” patuloy niya habang tumataas ang tono.
Biglang nagdilim ang mukha ni Harold at sumagot, “Lola, siya ang nagligtas ng buhay ko. Hindi ko siya puwedeng pabayaan.”
“Lifesaver? Ang lahat ng nakakakita alam na pineperahan ka lang niya! Isa siyang mandaraya, Harold!” Ang galit ni Lady Jessa ay mas lalong lumala.
Nanlamig ang tingin ni Harold kay Karylle. Nakita ito ni Karylle, at ngumiti siya ng sarkastiko. At naisip ni Harold na si Karylle ang dahilan kung bakit ganito na lang ang galit ni Lady Jessa sa kanya.
Noon, natatakot si Karylle na magkaroon ng maling akala si Harold sa kanya. Pero ngayon, ‘maling akala? Ano naman ngayon kung totoo ‘yon? Iniisip niya, ‘mawawalan ba ako ng halaga? Mawawalan ba ako ng parte sa buhay dahil dito?’
Napansin ni Lady Jessa ang mga mata ni Harold na nag-aapoy sa galit. “Ano ka ba, hindi si Karylle ang nagsumbong sa akin! Araw-araw kang nasa ospital, hindi mo na ako nadadalaw. Akala mo ba hindi ko alam ang mga nangyayari?”
Tahimik si Harold, iniipit ang mga labi, ngunit walang sinabi. Habang patuloy si Lady Jessa sa pagkukuwento, lalo lamang nitong kinokontra si Harold. Ang bawat sinabi ni Lady Jessa ay tila sumasampal kay Harold, at hindi siya nakatakas sa sermon ng matanda.
Si Karylle, sa kabila ng tensyon, ay nakaramdam ng kaunting kaginhawaan habang pinapakinggan ang usapan. Para bang lahat ng kinikimkim niyang galit at sama ng loob ay unti-unting lumalabas.
Matapos ang pagkain, nag-usap pa sila sandali ni Lady Jessa, at pagkatapos ay sabay na silang umalis ni Harold.
Sa totoo lang, may kaba sa loob ni Karylle. Hindi pa rin kasi alam ng matanda ang tungkol sa hiwalayan nila, kaya’t kailangan nilang magpanggap. Wala naman talaga siyang gustong gawin kundi ang umalis na, ngunit kailangan nilang magkunwari.
Nakatayo si Harold sa tabi niya, at nababakas ang hitsura niya na hindi maganda ang timpla ng mood nita. Bago pa man makapagsalita si Harold, narinig nila si Lady Jessa na nagsalita, “Bilisan mo, Harold, buksan mo ang pinto ng kotse para sa asawa mo! Wala ka talagang modo!”
Dumirecho si Harold sa kotse at binuksan ang pinto para kay Karylle, ngunit sa ilalim ng kanyang tahimik na mukha, naroon ang pag-aalinlangan at galit. Tahimik silang nagmaneho, walang imikan, habang si Karylle ay iniisip ang mga nangyari. Ang mga mata niya ay tumingin sa labas ng bintana, iniisip kung paano magpapatuloy ang kanilang buhay pagkatapos ng gabing ito.
Samantala, ang galit ni Lady Jessa ay patuloy pa rin. Hindi pa rin nito maintindihan kung paano nangyari ang mga bagay-bagay. Alam niya na mahalaga si Karylle, at alam niyang ang babae sa ospital ay hindi dapat pumasok sa buhay ng kanyang apo. Ngunit anuman ang gawin niya, hindi pa rin maayos ang sitwasyon ni Harold at Karylle.
Napakunot ang noo ni Nicole nang makita ang reaksyon ng mga ito. Napatingin siya nang masama at hindi napigilang mapasinghal."Napakabuting anak. ‘Daddy is gone. Daddy loves you.’" sarkastik niyang bulong habang nilingon si Andrea.‘Yun ang huling sinabi sa recording.Masakit ang dibdib ni Karylle. Pilit niyang pinipigilan ang sarili para hindi tuluyang malunod sa emosyon. Hindi niya gustong ipakita kung gaano siya nasasaktan, kahit pa halos gumuho na ang damdamin niya sa loob.Tahimik lang si Andrea, at matapos ang ilang sandali ng paghihintay na wala pa ring reaksyon si Karylle, nag-aatubili siyang nagsalita."Karylle… alam ni Auntie na mabigat sa loob mo ang lahat ng ‘to pero… ang mga yumao ay wala na… ikaw…"Hindi na niya naituloy ang sasabihin.Biglang tumingin si Karylle sa kanya, matalim at malamig ang tingin. Napaurong si Andrea sa kinauupuan niya at tila napatigil ang tibok ng puso. Hindi niya naituloy ang anumang nais sabihin.Ang malamig at nanlilisik na titig ni Karylle ay
Umiling si Lucio sabay buntong-hininga, pilit na binubuo ang emosyon. “Talagang… ito ay…”Akala niya, sa pamamagitan ng ganitong paraan ay maaantig niya si Karylle, pero bago pa man niya maituloy ang sasabihin, agad siyang pinutol nito sa malamig at walang pasensyang tinig.“Ayokong marinig ang personal mong damdamin. Kung may sasabihin ka, diretso na sa punto.”Natigilan si Lucio. Halos maputol ang hininga niya sa inis, pero kinagat na lang niya ang dila at pinilit pigilan ang sarili.Napansin ni Andrea na hindi na nito kayang ituloy ang pagsasalita, kaya siya na ang mabilis na sumalo. “Karylle, huwag kang magalit, please.”Ngayong pagkakataon, hindi na siya nagpaligoy-ligoy. “Noong buhay pa ang tatay mo… may iniwan siyang mensahe para sa’yo.”Bahagyang nanlaki ang mata ni Karylle. Naaalala niya, noong iniwan din ni Harold ang isa pang recording sa kanya mula kay Papa.May sinabi rin ba si Papa sa kanila?Napakunot ang noo ni Karylle. Hindi niya maiwasang isipin kung iniutos din ng k
Biglang nag-iba ang kulay ng mukha ni Lucio. “Miss Santiago, hindi mo puwedeng sabihin ‘yan.”Napangisi si Nicole, tila gusto nang ibulalas ang matagal nang inipong sarkasmo, pero sa huli, pinili niyang manahimik muna.Hindi naman tumingin si Layrin sa panig nina Lucio. Sa halip, ibinaling niya ang paningin kay Karylle, at sa malambing na tinig ay nagsalita, “Ang mga yumao, wala na. Minsan, masakit lang ang malaman ang totoo, lalo na kung wala ka nang magagawa. Karylle, hindi mo ba ‘yon naiintindihan?”Napaisip si Lucio. Tama siya, bulong niya sa sarili. Ang pagpunta ni Karylle rito ay nangangahulugang gusto niyang malaman ang totoo. Pero kung patuloy pa ang mga kasamahan niya sa pagpigil, baka matalo ako.At gaya ng inaasahan, tumango si Karylle at marahang nagsalita, “Tama ka, Layrin. Kapag masyado kang maraming alam, mas maraming sakit ang dadalhin mo. Mas maraming hinanakit ang babalikan.”Bahagyang nag-iba ang ekspresyon ng tatlong kasapi ng pamilya ni Lucio, ngunit bago pa sila
Hindi man tuwirang sinabi ni Lucio kung gaano siya ka-galít sa mga oras na ‘yon, malinaw pa rin sa kilos niya ang namumuong inis. Ngunit sa kabila ng lahat, pinili pa rin niyang pigilan ang sarili.Pagpasok ng waiter, agad siyang nag-order ng pagkain at pinauwi na ito matapos makuha ang listahan.Nang makaalis ang waiter, silang pito na lang ang naiwan sa loob ng silid.Napatigil ang usapan kanina dahil sa tensyon, pero kailangan na nilang ibalik ito sa usapan. Kung hindi, masasayang ang hapunan nilang ito.At bagama’t marami silang naroon, alam naman ng lahat kung sino ang kakampi ng isa’t isa.Magkapatid sina Roy at Harold, kaya malinaw na panig sila kay Karylle. Hindi na rin kailangang banggitin pa sina Nicole at Layrin, mula pa lang sa umpisa, nakapwesto na ang suporta nila.Kaya kung may gustong sabihin ang kampo ni Lucio, alam nilang malalaman din ito ni Karylle kahit hindi siya direkta ang kausap.Maya-maya, matapos ang ilang minutong pag-aatubili, napatitig si Adeliya kay Kary
Umalis si Roy habang bumubuga ng usok ang sasakyan, tanda ng iritado nitong pagmamaneho.Napairap si Nicole habang sinusundan ng tingin ang papalayong sasakyan. Naiinis niyang sambit, “Grabe, ang init ng ulo n’yan ngayon.”Pinigilan lang ni Karylle ang sarili sa pagsagot. Pinili niyang manahimik. Minsan, mas mabuting hayaang magbanggaan na lang ang emosyon kaysa paulit-ulit na magsalita. Alam niyang may mga bagay na kailangang danasin muna bago maintindihan."Pasok na tayo," wika ni Karylle habang hinila si Nicole at Layrin papasok ng restaurant.Pagpasok nila, naroon na agad ang pamilya ni Lucio, sina Andrea, Adeliya, at si Lucio mismo. Pawang seryoso ang mga mukha, halatang may hindi naging maganda sa pag-uusap nila bago dumating ang tatlo.Pagkakita ni Lucio sa kanila, agad itong kumunot ang noo. “Hindi ba siya kasama?”Kalma lang ang tugon ni Karylle. “Nagpa-park lang siya. Susunod na rin ‘yon.”Pagkasabi nito, hinila niya ang isang upuan at naupo. Umupo rin agad sina Nicole at La
Bagamat may tampuhan sa pagitan nina Roy at Nicole, alam naman ng lahat kung saan ito nagsimula, at malinaw na rin kay Karylle ang buong kwento.Alam din niyang kahit gaano pa ka-irita si Roy, hinding-hindi nito sasaktan si Nicole.Kaya nagpatuloy na lamang siya sa paglalakad kasama si Layrin.Nang makita ni Nicole na lumalayo na ang dalawa, agad siyang napasigaw, bahagyang nababahala, "Hoy! Kuya mo 'yun, diba? Wala na ba kayong puwedeng pag-usapan mamaya? Sasama pa 'ko kay Enen kumain ngayon! Kanina ka pa gutom, ‘di ba?!"Napailing si Roy at napasimangot. "Ano’ng minamadali mo? Hindi pa naman sila malayo. Tsaka si Lucio pa 'yung nagyayang kumain kay Karylle, parang kailangan pa niyang makiusap, 'no."Hindi nagpatalo si Nicole. Bahagyang napataas ang kilay at mapang-asar na tumingin kay Roy."Ate ko ‘yan, natural lang na kabahan ako! Tsaka..." saglit siyang huminto bago ituloy ang sasabihin. "...Hindi ba kayo ni Harold magkapatid? Di ba kaya ka nga sumama ngayon kay Lucio, dahil kay H