"Oo, papunta na ako at dala ko na lahat ng kailangan." wika ni Karina sa kaibigan. Ikakasal ang kaibigan ni Karina na si Wendy at ito'y gaganapin sa Cavite.
"Baka naman hindi ka pa papunta, madami pang aasikasuhin." may pag-aalinlangan na tanong ng kaibigan. "Sus, ako pa ba ang pagdududahan mo? Basta antayin mo na lang ako mamaya." wika ni Karina sa kaibigan.Habang binabagtas ng dalaga ang kahabaan ng Cavite ay may napansin siyang lugar na pamilyar sa kanya. Napapreno siya nang bigla. Sa sobrang kuryosidad ay lumiko siya sa daang kanyang nakita."aba! Totoo ba itong nakikita ko? Yung daan sa panaginip ko ay ganitong-ganito." mangha niyang sambit. Pati ang kubo na sira-sira ay kanya ring nadaanan pati narin ang arko.Nang marating ang itim na bakal ng tarangkahan ay matagal siyang naghintay bago bumaba ng sasakyan. Pinagmasdan niya ang labas ng tarangkahan at loob. Mukang wala paring tao katulad sa kanyang panaginip.Kaya naman tuluyan niyang pinasok ang loob. Katulad sa panaginip niya ay ganun din kaganda ang hardin. Maraming halaman at bulaklak ang namumukadkad. Mag paro-parong nagsisiliparan at mga ibong lumilipad at dumadapo. Kay sarap langhapin ang hangin na kay sariwa.Natigil ang kanyang pagmamasid sa paligid ng may isang matanda ang nagsalita sa kanyang likuran."Magandang hapon saiyo, Binibini. ano ang maipaglilingkod ko saiyo?" Tanong ng matandang katiwala kay Karina."Ipagpaumahin ninyo po ang aking kalapastanganan, pumasok ako ng walang paalam." paumanhin ni Karina sa matanda."Ngunit ako ho ay ginagambala ng aking panaginip. At ang eksaktong lugar na ito ay kaparehas po sa aking panaginip." paliwanag ni Karina sa matanda."Ganun ba, ako'y isa lamang katiwala dito kung nais mong magtingin-tingin ay wala naman kaso sa akin." wika ng matanda."Maraming salamat ho. Nais ko lang po sanang magtingin-tingin at malaman kung nasaan ang may-ari ng bahay na ito? Hindi ho kase ako mapalagay sa aking napanaginipan." tanong ni Karina sa matanda."Matagal nang may sakit ang senyora, simula ng mamatay ang kanyang asawa at anak ay hindi na muling nakitaan ng sigla ang senyora. Simula noon, hindi na ulit nakapagsalita ang senyora. Lageng takot at balisa." sagot ng matandang katiwala. "Tanging si senyorito Noah lamang ang matiyagang nagbabantay sa kan'ya." Dagdag nito.Iyon kaya ang gwapong lalakeng nasa larawan sa panaginip niya? tanong niya sa isip."Maari ko po ba siyang makita at kung sakali ay makausap?" suntok sa buwang tanong ni Karina sa matandang katiwala."Halika sa loob, baka ikaw na nga ang sagot sa dasal ni senyora." yaya ng matandang katiwala kay Karina.Nadaanan nila ang mga sabunang bato na kanyang inamangha at nang makapasok sila sa loob ng mansyon ay ganoon parin ang kanyang nakita. Para bang dalawang beses na siyang nakapunta sa loob nito.Agad nyang hinanap ang larawan nang gwapong lalake na kan'yang nakita sa kan'yang panaginip. Hindi na siya nagulat ng makitang naroon iyon at waring nakatingin sa kan'ya.Makikita niya na kaya ang lalakeng iyon? Sana! taimtim niyang dasal.Dinala si Karina ng matandang katiwala sa loob ng silid ng kanyang amo. "Ikaw na muna ang bahala sa kanya, Ineng." Paalam ng matandang katiwala."Maraming salamat ho." pasalamat ng dalaga sa matandang katiwala.Ngumiti lamang ang matandang katiwala at tuluyan ng lumabas ng silid. Pinagmamasdan ni Karina ang matandang babae sa kanyang harapan. Kamukha ito ng babaeng nasa malaking larawan sa baba. Ngunit sigurado si Karina na ibang tao itong kaharap niya."Magandang hapon, senyora! pagbati ni Karina sa matandang nakaupo sa kama. Ako po si Karina, nandito po ako dahil may gusto ho akong linawin sa aking panaginip. Ang daan papunta ito sa iyong pag-aari, ang arko, ang hardin, ang sinabunang bato at ang iyong mansyon. Lahat nang ito ay nakita ko sa aking panaginip." Patuloy na paliwang ni Karina."Nais kong malaman kung bakit ko napapanaginipan ang lugar na ito." tuloy na wika ni Karina. "Ang pang-anim na silid."Ngunit nanatili lamang nakatingin ang ginang kay Karina.Umupo si Karina sa kama katabi ng ginang at Hinawakan ang mga kamay nito. "Maari n'yo bang sabihin sa akin kung ano ang kaugnayan ko sa kwintas na susing ito?" Pakiusap ni Karina sa ginang.Nang makita ng senyora ang lumang kwintas na susi ay bigla na lamang itong humikbi. At hinawakan ang lumang kwintas na susi at umiyak ng umiyak."Huwag po kayong umiyak, senyora." Naawang pinunasan ni Karina ang luha ng ginang.Sa narinig ay lalo lamang humikbi ang ginang. Gulong-gulo si Karina at hindi alam kung paano patatahanin ang ginang."Hindi ko magawang ibalik ang aking anak, bagkus ay nadamay pa ang aking asawa sa kamatayan." Humihikbing turan ng ginang kay Karina."Ano ho? bakit ho hindi n'yo maibalik ang inyong anak at nadamay pa ho ang inyong asawa. Hindi ko ho maintindihan." Nalilito paring tugon ng dalaga sa ginang."Noong edad 23 anyos ang aking anak ay walang awa siyang pinatay at pinagsasaksak, wakwak ang dibdib at walang puso. Matagal ang naging imbestigasyon ngunit hindi nalutas ng batas. Kaya naman naniliksik ako ng paraan upang pabalikin ang aking anak." Kwento ng ginang."Natuwa ako ng may nalaman akong paraan upang maibalik ang aking anak. Ngunit sa aking pagbabalik ay lalo lamang nagulo ang sitwasyon. Nadamay pati ang aking mahal na asawa." Malungkot na kwento ng ginang."Siguro hindi ako ang nakatakda upang siya'y ibalik." patuloy ng ginang."Ikaw! Ikaw, siguro ang nakatakdang magliligtas sa kanila. Paki-usap iligtas mo ang aking mag-ama." Paki-usap ng ginang kay Karina."Ngunit paano ko naman gagawin ang bagay na yun?" Naguguluhang tanong ni Karina sa ginang. "Wala po akong kapangyarihan upang sila ay ibalik.""Iyang lumang kwintas na susi na hawak mo, yan ang sagot sa lahat ng tanong mo." paliwanag ng ginang sa dalagang si Karina."Ho? "hindi parin makapaniwalang tugon ni Karina sa ginang."Halika, tulungan mo akong itayo. Dadalhin kita sa lugar na iyon." Aya sa kanya ng ginang.Naguguluhan man ay tinulungan niyang itayo ang ginang."Kung ikaw ang nakatakda ay mababago mo ang nakaraan. Ang pagkikita nating ito ay makakalimutan ko at ikaw lamang ang tanging makakaalala dahil ang lahat ay mauulit sa umpisa." Sambit niya na hindi ko parin lubos maisip kung totoo o hindi.Nang matulungan ni Karina ang ginang na makatayo ay iginiya siya nito palabas sa kwarto. Papunta sa ika-anim na silid. Katulad nang sa panaginip ni Karina, mayroon din itong nakasulat na "volver al pasado." Nang makapasok sa silid ay dumeretso ang Ginang sa kama at pilit inuusod ang katre. Lumapit naman si Karina at tinulungan ang ginang upang maiusod ang katre. Nang maiusod ay tumambad sa kanya ang isang sikretong kwadradong lagusan. "Anong mayroon sa lagusan na yan?" kinakabahang tanong ni Karina sa ginang.Ngunit hindi sumagot ang ginang, bagkus binuksan ang takip ng kwadradong lagusan. Dahil sa sobrang tagal at hindi na muling nabuksan ang lagusan, kumalat ang sobrang kapal na alikabok nito."Ilang taon n'yo na bang hindi nalilinis ito?" maubo-ubong tanong ni Karina sa Ginang. "Maraming taon na, iha. Simula nang pumalya ang aking nagawa, hindi ko na muli itong nabuksan pa," paliwanag ng Ginang.Iginiya ng Ginang si Karina sa pababa ng lagusan. Nagsindi ng lampara ang ginang upan
"Ang Pag-ibig na na-udlot muling ibabalik.""Ikinagagalak kitang makilala, Binibining Karina," tumingin siya sa mga mata ng dalaga sabay kuha sa kamay ni Karina at masuyo itong hinalikan."Nais kong malaman mo na sa unang silay pa lang ng aking mga mata ay naramdaman na ng aking puso ang pag-ibig ng puso ko para sa'yo. Huwag ka sanang lalayo o madidismaya. Pakiramdam ko ay sasabog ang aking dibdib kung hindi ko masasabi ang aking nararamdaman," madamdaming hayag ni Harvey sa dalagang si Karina.Sa sobrang kilig at tuwa ni Karina sa nobyo, lumapit at niyapos nang mahigpit ng dalaga ang kasintahan. "Ako rin!" maluha-luhang bulalas ng dalaga sa kasintahan.Kinagagalak rin kitang makasamang muli... dugtong ni Karina sa kan'yang isipan.Hindi mapigilang yakapin ng dalaga ang binata sa sobrang pananabik na muli niya itong makasama sapagkat ilang taon niya rin itong inaasam-asam na makasama. Ngayon ay gagawin niya ang lahat upang mabago ang kapalaran ng kaniyang kaawa-awang nobyo."Hoy! dalag
Sinipat ni Karina sa salamin ang suot na puting pang-itaas na may mahabang manggas na pinatungan ng asul na panlamig, pantalon na tamang-tama ang sukat sa kan'yang baywang at binti at ang pinaka huli ang paborito niyang puting sapatos."Tama na siguro ito, ay oo nga pala ang mga singsing ko." Matapos magbihis at magayos ay dumeretso na si Karina sa Paaralan.Eksaktong ala sais 'y medya ng umaga nang makarating si Karina sa Paaralan. Ang ibang kaklase ay mga nagsipagakyatan na sa loob ng bus at ang iba naman ay inaantay ang mga kaibigan nila."Karina! dito!" Sigaw ng kaibigang si Abby na inginunguso ang katabing si Harvey na may katabing isang maputing babae. "Bakit ngayon ko lang siya nakita? Bagong nakaraan? Bagong mga tao din sa buhay namin?" Tanong sa sarili ni Karina.Lumapit naman si Karina at bumeso sa kaibigan. Pasimpleng sinilip si Harvey at ang kasama nito at taas noong nag-aya sa kaibigan na umakyat na sa loob ng bus."Napakagwapo talaga ng aking nobyo" sambit sa sarili ni
Nakaramdam ng magaan na pakiramdam si Karina nang masuyo s'yang hinalikan ng kan'yang nobyo. Maingat niyang hinaplos ang pisngi, mata, ilong at bibig ng kan'yang nobyo."Hindi mo lang alam, masaya akong nakikita ka lalong-lalo na ang iyong pagngiti. Habang musika naman sa aking pandinig, ang marinig ang iyong tinig at ang pagpikit ng talukap ng iyong mga mata. Lahat ng iyan ang bumubuhay sa akin." malambing na nakangiting wika ni Karina sa nobyo."Una pa lang kitang nakita noon, nabihag mo na ang puso ko. Naalala mo ba noong panahong umuulan, inabot mo sa akin ang iyong payong at agad sumakay ng sasakyan? Simula ng araw na iyon, ako'y pabalik-balik sa lugar na iyon upang ika'y muling makita. Ngunit sa kasamaang palad palage akong nabibigo. Ngunit sa huli ay nakita kitang pasakay sa sasakyan, suot ang uniporme ng ating paaralan. Kaya naman dali-dali ako nagpalipat sa ating paaralan upang ika'y makasama." Mahabang litanya ni Harvey sa nobya."Kaya huwag ka nang malulungkot sapagkat ako'
Nang maalala ang sumigaw ay dali-daling lumabas si Karina at sinilip kung saan banda iyon. Nang makita naman siya ni Harvey ay agad siya nitong nilapitan at sabay nagpunta sa kinaroroonan ng kanilang kasamahan.Takot na takot at namumutla ang kamag-aral nilang si Joshua nang makita nito ang kamag-aral na si Emily Parenes, na naliligo sa sariling dugo at wala nang buhay. Sa kamay nito ay may isang papel na may nakasulat na "perdóname por mi pecado."Sa labis na pagkatakot ay hindi na ito nakatayo pa mula sa kanyang kinasasadlakan. Nanginginig at sumisigaw ng tulong habng tinuturo ang bangkay.Nalulungkot ang dalagang si Karina sa nasaksihan sapagkat pakiramdam n'ya ay may kasalanan din s'ya. Alam n'ya na sana na mangyayari ito ngunit kanyang nakaligtaan."Nakakaawa naman ang sinapit niya, galit na galit siguro ang gumawa sa kanya n'yan!" usyoso ng isa nilang kamag-aral.Kaawa-awa ang sinapit ng biktima sapagkat ito'y tadtad ng saksak at ginilitan ang leeg.Dahil sa nangyaring krimen ay
Bago magpaalam si Karina sa kanyang ina ay ibinigay niya ang lokasyon ng kanyang pupuntahan. Sakaling may mangyari mang masama sa kanya ay alam nito kung saan siya hahanapin.Ganoon ang laging bilin sa kanya ng kanyang ina, sa bawat pag-alis niya ay laging nakasulat ang lokasyon. Napakabait at napakamaalaga ng kanyang ina. Bukod sa isang simpleng maybahay ang kanyang ina, tumutulong din ito sa pagpapalago ng kanilang negosyo ng kanyang ama.Simple lang ang pamumuhay na mayroon sila Karina. Mayroon silang mga palayan, taniman ng gulay at palaisdaan na pinagtutulungan ng kanyang ama at ina.Nang nasa biyahe na ang dalaga ay napatigil siya nang mapansin ang isang matandang pulubi. Dahil sa likas na maawain ay naisipan niyang bigyan muna ito ng makakain.Ngunit sa paglapit niya ay bigla na lang nito hinawakan ang kan'yang kamay. "Hindi ka taga-rito! Nais mong baguhin ang iyong nakaraan? Hindi iyon mababago kung hindi ka magsasakripisyo! Kailangang ng kapalit upang mabago ang nais mo!" Bu
Panay ang kulitan ng dalawang magkaibigan habang pababa ng hagdanan habang si Noah naman ay pasulyap-sulyap lamang sa dalawa at paminsan-minsan ay nakikitawa."Ano ba 'yang suot mo? parang daig mo pa yung lolo ko sa pormahan ah." pambubuksa ni Remualdo kay Abby habang pababa sila ng hagdanan kasama si Noah."Hoy, gagi! mahal 'to noh!!! Kesa naman d'yan sa suot-suot mo para kang lumpia na binalot ng mahigpit, kulang na lang sa'yo ay sarsa!" pangbabalik asar ni Abby sa kaibigan.Pailing-iling naman ang binatang si Noah habang papalit-palit ang tingin sa dalawang kasama pababa ng hagdanan."Jusko day, kaya wala kang jowawis. Sasamahan kita mamili sa susunod para naman hindi kana mukhang kasapi ng aking mga ninuno." may pailing-iling pang wika ni Remualdo."Nako! 'wag mo'ko idamay sa mga ninuno mo na katutubo. Aba, teka! buti na lang hindi mo sila kakulay ano? anak araw ka kasi! patuloy na pambubuska ni Abby.Bigla namang tumahimik ang dalawa ng makasalubong ang ina ni Noah. Ang binata na
Nagpagpasyahan ng mga magkakaibigan na magpunta sa isang depatamento ng isang pamilihan upang mamili ng kanilang ka-kailanganin para sa kanilang gagamiting proteksyon sa kani-kanilang sarili para makaiwas sa masasamang tao na may balak na tangkain silang saktan o ang pagtangkaan silang patayin."Rina, tingnan mo bagay ito sa'yo!" komento ni Abby sa kaibigan habang hawak-hawak ang damit at ipinapakita kay Rina.Isa itong bestida na kulay lila na may maikling manggas na aalon-alon, na aabot lamang sa gitna bago makarating ng kanyang tuhod."Ay, ang ganda nga!" sagot naman ni Karina habang tuwang-tuwa na nakamasid sa damit na hawak ni Abby."Bagay sa'yo yan, bilhin mo na!" singit ni Noah na tila nagningning ang mata ng ibaling ni Rina ang mata sa kan'ya."Masyadong maikli yan, makikita agad ang pundyo mo d'yan kapag yumuko ka!" tutol naman ni Harvey na animo'y makikita nga ang pundyo ni Rina.Sumimangot naman si Karina ng marinig ang sinabi ng kasintahan. Gusto niya din sana magsuot ng g