NAKARINIG ako bigla ng pagtikhim dahilan para alisin ko ang aking pagkakayakap kay Joaquin at mapatingin ako kay Mang Julian.“Paumanhin kung nasira ko po ang inyong matamis na sandali ngunit nais ko lamang po ipaalam na malapit na po tayo sa bayan ng Pagsanjan matapos po nating bagtasin ang ilog ng Pagsanjan,” wika ni Mang Julian.Napatingin ako sa paligid at natanaw ko ang ilang bahagi ng kalupaan na napapalibutan ng malalagong puno. Sumagwan pa ng mangilang ulit si Mang Julian ay  iniliko niya ang bangka pakanan at pumasok kami sa maliit na bahagi ng tubig. Marahil ito na ang ilog ng Pagsanjan dahil ang kaninang malawak na lawa na aming tinatahak ay naging makipot na. Napatingin ako sa paligid at nakita ko ang mga baino na namumukadkad ng kulay puti at lilang bulaklak. Nagpatuloy pa si Mang Julian sa pagsagwan hanggang sa bigla niya itong iginilid sa isang pangpang. Naunang bumaba si Mang Julian at Nina sumunod si Joaquin na inunahan si Mang Julian sa pag-alalay

HINDI nakaimik ang ginang kaya mabilis kong nilapitan ang kanyang asawa at masinsin na sinuri. Tinignan ko ang kanyang mga mata na ngayon ay lumubog na at halos hindi na makita, nanunuyo ang kanyang mga labi, nanlalamig at basang-basang balat at kulubot na mga kamay at paa. Lumapit ako sa isa pang naroon at gaya ng una ay parehas ang sintomas nito. Lumapit ako sa isang bata at hinawakan  ko ito ngunit bigla na lang itong humiyaw.“Aray! Ina, napakasakit!” namamalat na hiyaw nito na mabilis na tinabig ng kanyang ina ang aking kamay.“Huwag mo siyang hawakan sinasaktan mo ang anak ko!” sigaw sa akin ng ina ng bata at tinakpan niya ang kanyang anak na tila isa akong masamang tao na sasaktan ang anak niya. Hinayaan ko na lamang siya at muli kong pinagmasdan ang anak niya na ngayon ay may mabibigat na paghinga.Iginala ko ang aking mga mata at mabilis na sinuri ang nakakarami at lahat sila pare-pareho ang sintomas.“Asawa ko!

NAPABALIKWAS ako sa aking pagkakahiga at habol ang aking hininga nang manumbalik ang aking malay.“Imposible…” mahina kong usal.“Helena, ayos ka lang ba?” tanong ni Teresa dahilan ng aking pagkatigalgal. “Bigla ka na lang nawalan ng malay kanina,” aniya.Hindi ako makapagsalita nang sandali na ‘yon na tila ba nakain ko ang aking dila. Ngayon na nasa aking harapan siya ay hindi ko mapigilan na makaramdam ng takot at pangamba na baka ulitin niyang muli sa akin ang ginawa niya kay Helena. Hindi ko alam pero nang sandaling iyon ay natatakot ako. Natatakot ako na mamamatay sa panahon na ito dahil alam kong ‘pag nangyari iyon ay kailanman ay hindi na ako makakabalik sa kasalukuyan. Kapag nangyari iyon natatakot ako na baka hindi na ako maalala ng mga taong nakikilala sa akin. Natatakot ako na baka tulad ni Lola Nilda ay hindi na rin nila ako maalala na isa na lang bahagi ako ng nakaraan.“Helena, ayos ka lang ba?” tanong niya sa akin at ipinatong ang kanyang palad

“WALANG MALI! Pero sobrang nakakailang!” singhal ko sa kanya nang nakapikit.Naramdaman ko paghawak niya sa aking baba at iniharap ang mukha sa kanya.“Hanggang kailan ka maiilang sa akin, Helena?” tanong ni Joaquin sa akin. Nanatili pa rin akong nakapikit kahit na alam kong tinititigan niya ako.“Idilat mo ang iyong mga mata, Helena,” utos niya.“Nahihiya nga kasi ako! Kung ano-ano kasi ang mga lumalabas sa bibig mo, ‘e!” wika ko na animo'y bata na nagmamaktol.“Tumingin ka sa akin, Helena,” wika niya.“Ayaw ko!” mariing tanggi ko.“Helena,” tawag niya sa akin ngunit nanatiling nakapikit ang aking mga mata at walang balak na idilat iyon para makipagtitigan sa kanya.“Ayaw!”Hindi siya nagsalita ng ilang sandali ngunit napadilat na lamang ako nang maramdaman ko ang kanyang labi na lumapat sa aking mga labi.“Ito ba ang gusto mong paraan para idilat mo lamang ang iyong mga mata at tumingin sa akin?”Nanlaki ang aking m

“NARITO ka pala, Helena.”Halos mapalukso ako nang marinig ko ang boses ng taong kani-kanina lang ay pinag-uusapan namin ni Nina.“Nina, narito ka rin pala,” nakangiting saad ni Teresa sa kanya.Hindi umimik si Nina at umismid lamang ito kay Teresa saka ibinaling ang kanyang tingin sa akin.“Kunin ko lang Ate Helena iyong itinabing pagkain ni Kuya Joaquin para sa ‘yo,” paalam niya sa akin na binigyan diin lahat ng salita na kanyang sinabi.Nakita ko ang pag-asim ng mukha ni Teresa dahil sa pasimple pasaring ni Nina sa kanya ngunit mabilis niya ring ikinumpas ang kanyang sarili para ikubli ang kanyang nararamdaman. I'm aware that this is going to be uncomfortable kaya mabilis ako gumawa ng pag-uusapan namini ni Teresa.“Bakit ka pala naparito, Teresa?” tanong ko na hindi iniisip ang aking sinabi.Shit! Bakit iyon ang nasabi ko? Anong klaseng tanong ‘yon, Helen? Ano ba naman ‘yan? Kung kailan kailangan ko ng matinong sasabihin hindi gumagana n