Lahat ng Kabanata ng Lahid: Kabanata 101 - Kabanata 110

Wala akong ibang naririnig sa paligid kundi ang aking malalakas na hingal habang ako'y tumatakbo sa kahabaan ng isang di malamang bulwagan. Walang ilaw rito. Walang kahit ano maliban na lamang sa bumabalot na kadiliman. Kahit nawawala na'y patuloy pa rin ako s pagtakbo na hangad ay ang makatakas mula sa hindi malamang lugar na ito. Nararamdaman ko na lang bigla ang panghihina nang aking mga binta dala ng pagod sapagkat may ilang oras na rin akong nagtatatakbo. Sugatan pa ang kaliwang braso ko na natusok sa isang matulis na bagay kaya dumadaloy na sa buong braso ko ang mapupulang dugo. Tumatakbo ako dahil may humahabol sa akin. Hindi ko alam kung sino o ano itong sumusunod sa akin, ngunit ramdam ko ang panganib na maaari niyang dalhin sa akin. Tila wala namang katapusan ang paselyong aking tinatakbuhan. Sa bawat hakbang ko ay para bang humahaba pa ito na ni di ko magawang matanaw ang bandang duluhan nito. Nangilabot naman ako noong marinig ko ang mabibigat na mga hakbang ng anong ito

Panganib.Wala akong ibang kutob sa mga sandaling iyon kundi ang nakaambang panganib. Mulang matambangan ng mga alagad ng Savpuyri ay kanila akong ibinalik kaagad sa kulungan. Sinubukan kong manlaban ngunit noong ako'y dinadala nila pabalik ay naninigas pa rin ako't hindi ko maigalaw ang aking buong katawan. At noong ako ay naipasok na muli sa kulungan ay laking kapanagan naman ang umiral sa akin nang lumusaw bigla ang paninigas at makakaya ko nang igalaw muli ang aking katawan.Sa pag-alis ng dalawang lalaking naka maskarang uwak ay hindi ko mapigilan ang mangilabot sa makikita. Isang napakalaking lugar yaon na may nagsisiharapang mga de rehas na pintuan. Balot na balot ang paligid sa kadiliman at ang tanging nagbibigay ilaw lamang roon ay ang isang umaapoy na sulong inilagay nila sa harapan ng aking kulungan. Matatanto na may ilang matagal na ring nakatayo ang kulungang yaon dahil sa nangangalawang na ang nga rehas nito pati na ang ginagamit na kandado. Dagdagan pa a

Upang maparam man lang sandali ang kanyang nararamdamang pighati dahil sa nangyari kaninang umaga, kinagabihan, ay naisipan ni Andracio ang mag-inom at magpakalasing sa alak kaya tumungo siya sa Valiente, isang malaking bahay inuman sa Vinos Calleja. Gaya sa karaniwang madadatnan sa isang bahay inuman, di pa man siya nakapasok sa loob ay naririnig na niya sa silong ang napakaingay na mga kantahan, kuwentuha't tawanan ng mga nag-iinuman pati na ang sumisingaw ditong bantot na likha ng pinaghalong alak at usok ay naaamoy na rin ni Andracio pagkarating niya. Malakas pa rin ang ulan sa gabing iyon. Di tumila magmula pa kaninang umaga kaya nung makarating na ay pumasok siya agad sa loob ng Valiente para maibsan ang dinadamdam na lamig dahil sa pagkabasa. Pagpasok ng Bastong Loro sa Valiente, bumungad agad sa kanya sa loob ang napakaraming tao na sa pinagsamang iba't ibang pagtipon-tipon ng mga ito ay tila napupuno na ang kabuuan ng bahay inuman. Inaasahan na ito sapagkat simulang maisara

Sa nakaraang sampung taon...."May bumabagabag ba sa iyo, Julian?" ang may ngiting tanong sa kanya ni Don Condrado habang silang dalawa ay sumasakay sa isang karwahe.Nakita kasi nito na hindi kumikibo sa kinauupuan ang labindalawang taong gulang pa noong si Julian. Nagtanong naman ito ulit nang walang makuhang tugon mula sa bata, batid ang dahilan kung bakit ganoon ang inaasal ng pamangkin."Nalulungkot ka pa rin ba sa pagkawala ng iyong maestro?" tanong ni Don Condrado. Ang tinutukoy niyang maestro ay si Jose Calisto de San Gabriel, isang dayuhang manlalakbay, na dalawang linggo nang hindi nagpapakita kay Julian. Sa tanong na ito ay binasag na ng batang Guevarra ang kanyang pananahimik at nagsalita na sa kanyang tiyuhin. "Sa tingin niyo po ba, Tiyo Dado, babalik pa si Ginoong Calisto?" anito na mararamdaman sa boses ang kababaan ng loob. Pinunan naman ni Don Condrado ang bata nang wasto at to

Sa pagkaalala niya sa tanong na ito na hindi niya napunan ng sagot noon, sa mga sandaling iyon ay may naisip ng sagot si Julian para sa yumaong tiyuhin.Oo, Tiyo Dado, anya ng wari niya kaharap ang salamin. Ang pagkawanggawa sa kapwa. Ang pagtulong sa kanila. Ito ang makabuluhang bagay na aking nagawa. At malamang ito rin ang makabuluhang bagay na iyong nagawa.Pagpatak ng hapon at nang makapaghanda na, lumabas na rin sa cuarto si Julian. Bumaba siya agad sa balustrada upang tunghan na sa ibaba ang mga labi ni Don Condrado at pagkababa naman niya'y tumambad sa kanya roon ang di inasahang dami ng tao na pawang mga nakikiramay para sa yumao. May isang matabang babae naman ang biglang lumapit, pagkababa niya, at yumakap ng mahigpit sa kanya. "Julian," anito nang makita siya dama ang pagkumbaba at pakikiramay sa tinig. Nakilala naman ni Julian ang yaong matabang babae na siyang walang iba kundi ang bunsong kapatid ng kanyang ina na si Delfina de Pascua y Chavez. Nasa mga g