Ano Ang Kuro-Kuro Ng Mga Mambabasa Tungkol Sa Bagong Nobela?

Isang makulay na mundo ang lumalabas sa isipan sa tuwing iniisip ko ang estilo ng mga tula na nakasulat sa wikang Filipino. Sa totoo lang, ang tula ay tila isang sining na pinagsasama ang rhythm at damdamin, at ang wikang Filipino ay puno ng yaman at lalim na talagang nagbibigay-daan sa mga makatang ipahayag ang kanilang mga saloobin. Halimbawa, marami sa mga tula ay gumagamit ng simpleng wika na puno ng simbolismo; mula sa mga metapora hanggang sa mga personipikasyon, sinasalamin nito ang tunay na damdamin at karanasan ng mga tao sa ating lipunan. Maaaring mapansin ang paggamit ng 'kapuluan' bilang simbolo ng ating pagkakaisa at yaman ng kultura na umaabot kahit sa mga makalumang taludtod. Bilang isang tagahanga ng mga tula, nakakahanga talaga kung paano ang mga makata ay may kakayahang bumuo ng mga linya na madaling maunawaan pero napaka-emosyonal. Halimbawa, ang pagsasama ng mga tradisyonal na porma tulad ng ilkang tulang 'Tanaga' ay nagdadala ng isang husay sa pagsasalaysay, samantalang ang mga modernong bersyon naman ay tumatalakay sa mga kontemporaryong tema gaya ng pag-ibig, pag-asa, at sa mga hamon ng buhay. Kaya naman, ang istilo ng mga tula sa wikang Filipino ay hindi lamang isang koleksyon ng mga salita kundi isang pamana at pagpapahayag ng ating pagkatao at pagkakakilanlan na patuloy na umuunlad. Sa pagiging bahagi ng mga online na komunidad na nagbabahagi ng mga tula, natic nga ang iba't ibang estilo ng mga manunulat. Ang ilan ay mas naka-focus sa rhythm at tunog, habang ang iba naman ay mas concerned sa mensahe at nilalaman. Kaya kahit anong istilo ang pinili, ang mahalaga ay ang tagumpay ng isang tula na makapagbigay inspirasyon at makapukaw ng damdamin. Ang kalikasan ng ating wika ay talagang nagdadala ng kahit anong tema sa isang mala-mitolohiya at makatawid na pagsasalaysay na tiyak na puwedeng umantig sa puso ng sinumang makakarinig o makabasa.

Isang masayang pagninilay-nilay ang pumasok sa isip ko tungkol sa mga panlalaking tauhan sa mga serye sa TV. Ang mga karakter na ito, tulad ng complex na utak ni Walter White sa 'Breaking Bad' o ang charming na swag ni Dean Winchester sa 'Supernatural', ay higit pa sa simpleng mga imahen sa screen. Sila ay simbolo ng mga hamon at paglalakbay na ating kinahaharap, sumasalamin sa mga problema ng machismo, pag-ibig, at pagkakaibigan. Hindi maikakaila na ang mga panlalaking tauhan ay madalas na nagiging baon ng drama at sigalot, subalit mayroon din silang kakayahang maghatid ng mga leksyon sa buhay, pagpapahalaga, at pag-unawa sa human experience. Sa kabila ng lahat na nailahad, hindi lang sila basta masasakal na mga hero o villain. Sa aking pananaw, ang kalidad ng pagkakasulat sa mga panlalaking tauhan ay nagagalugad ang kasalungat na aspeto ng kanilang personalidad – ang mga pagkukulang, ang mga takot, at mga pangarap. Kung pinapansin mo, ang kanilang mga aksyon at desisyon ay kadalasang nagtutulak ng kwento pasulong, kaya't ang kanilang pagbuo bilang mga tauhan ay napakahalaga para sa kabuuang pagkakaunawa ng serye. Sa huli, hindi ko maiwasan na magtanong: Bakit hindi natin pahalagahan ang kanilang katatawanan o mga ngiti sa mga pagkakataong madalas tayong nakatuon lamang sa kanilang malalung tema at konsepto? Ang mga panlalaking tauhan ay may mahalagang papel sa ating personal na koneksyon sa kwento, kaya’t hindi ito dapat balewalain. Napakaganda talagang pagnilayan ang kanilang mga kwento, at kung paano sila nag-iwan ng marka sa ating puso sa bawat episode.

Kakaiba talaga ang paraan ng mga tula na umuusbong sa puso ng kabataan, at 'ang aking pag-ibig tula' ay isa sa mga paborito nila. Sa mga panahong puno ng pagdadalaga at pagbibinata, ang mga emosyon at damdaming natutuklasan natin ay tila nag-uugay sa ating mga isip. Ang tula na ito ay madalas na nagbibigay-diin sa mga karanasan ng pag-ibig na kay saya at kay sakit. Isa ito sa mga dahilan kung bakit umuukit ito sa puso ng mga kabataan. Ang napaka-simple ngunit makapangyarihang mensahe nito ay kayang magsilbing salamin ng kanilang mga nararamdaman. Ang mga salitang puno ng damdamin ay nakakakuha ng kanilang atensyon sa pamamagitan ng pagkaka-relate; naiisip natin na ‘ako rin naman, nakaka-experience din ako ng ganyan!’ Bukod dito, ang kanyang rhythm at rhyme ay madaling i-memorize, kaya't nagiging mas masaya itong pag-usapan sa barkada. Parang mas pinadali pa ang paglinang sa mga clay na ideya ng pag-ibig na minsan mahirap pag-usapan. Ang gamit na ito sa mga social media platforms ay sobrang nakakatulong din. Ang mga kabataan ngayon ay may kakayahang pasukin ang mga tema ng tula sa mas makabagong paraan. Halimbawa, ang mga quotes mula sa tula ay kadalasang ginagawang status, posts, o even memes! Super relatable ito at madaling iparating. Siguro, ito'y isang paraan din ng pakikipag-ugnayan sa mga isyung may kinalaman sa pag-ibig, na talaga namang trending sa henerasyong ito.

Nakakatuwa ang tanong na 'to dahil iba-iba ang puwedeng kahulugan ng 'ligaw na bulaklak' sa konteksto ng manga. Wala akong alam na direktang isinalin o kilalang manga na literal ang pamagat na 'Ligaw na Bulaklak' sa Pilipino, pero maraming serye ang umiikot sa ideya ng isang tauhang parang ligaw na bulaklak—isang tao na lumalaban, lumalago sa hindi pabor na paligid, at pumipigil sa mga naghuhusga. Kung gusto mo ng klasikong shoujo na gumagamit ng motif ng bulaklak at outcast, can’t go wrong sa 'Hana Yori Dango' (’Boys Over Flowers’): si Tsukushi ay parang ligaw na bulaklak na tumitindig laban sa mga mayaman at makapangyarihan. Para sa literal na pangalan at mas cute/poignant na vibe, 'Hana to Akuma' ay may batang pinangalanang Hana na inalagaan ng isang demonyo—maraming tema ng paglago at pagiging iba. Bilang panghuli, kung hinahanap mo ang malalim na emosyon at paulit-ulit na floral imagery, subukan 'Nana' at 'Fruits Basket'—hindi sila literal na 'ligaw na bulaklak' sa pamagat, pero maraming karakter ang nagre-resonate sa ideya ng paglaban at pag-usbong sa mabagsik na mundo. Personal, lagi akong naiinspire sa mga ganitong kuwento dahil pinapaalala nila sa akin na pwedeng humarap at mamulaklak kahit saan ka pa nakahiga.

Sobrang saya kapag pumasok ako sa mundo ng mga diyos sa mga libro; ang pinaka-nakatulong sa akin noong bata pa ako ay ‘D’Aulaires’ Book of Greek Myths’. Malinaw at nakakatuwang ilustrado ang bawat kwento—parang picture book pero hindi mababaw ang nilalaman. Ang presentasyon nila ng mga diyos at diyosa ay diretso: sinasabi kung sino silang anak nina sino, ano ang kapangyarihan nila, at anong mga kawili-wiling kwentong bumabalot sa kanila. Dahil dito, madaling tandaan ang mga personalidad at relasyon ng mga diyos—perfect kung gustong magsimula nang hindi nalilito sa dami ng pangalan at detalye. Bukod sa graphics, nagustuhan ko rin kung paano nila pinasimple ang komplikadong materyal. Hindi nila binabawasan ang lalim ng mitolohiya; binibigyan lang ng malinaw at accessible na lenggwahe. Madalas, kapag may nagtanong sa akin kung saan dapat magsimula ang kabataan o mga baguhan, nirerekomenda ko agad ito dahil naglalaman din ito ng mga buod ng epiko at mga sikat na mito na madaling basahin bilang mga short stories. Kapag nagbasa ako noon, parang sinamahan ako ng isang kaibigan na nagsasabing, ‘ito ang bida, ito ang kontrabida,’ kaya hindi ka nalulunod sa kalituhan. Kung hahanap ka ng libro na nagpapakilala ng mga diyos at diyosa sa pinakamadaling paraan—lalo na sa Griyegong panig—ito yung tipong bibigyan ka ng matibay na basehan para lumipat sa mas komplikadong bersyon ng mga mito. Para sa akin, malaking paborito ito dahil naging tulay siya mula sa cartoon-level curiosity patungo sa tunay na pagkagusto sa mitolohiya.

Sa mundo ng manga, may mga pinakapaborito at sikat na panakip butas na naging bahagi na ng ating kultura bilang mga tagahanga. Isa sa mga pinakasikat ay ang ‘One Piece’, na umabot sa mahigit 1000 na kabanata at naglalaman ng mga kwento na puno ng pakikipagsapalaran, pagkakaibigan, at mga kaaway. Nakakamanghang makita kung paano ang mga karakter nito, lalo na si Monkey D. Luffy, ay naglakbay sa Grand Line para hanapin ang One Piece at maging Pirate King. Ang nakakahumaling na balangkas at ang masalimuot na mundo nito ay talagang umagaw sa puso ng mga mambabasa, kaya’t patuloy itong umuusbong sa ating imahinasyon. Isang iba pang napaka-espesyal na panakip butas ay ‘Attack on Titan’. Ang tema nito ay sobrang madilim at puno ng misteryo, na nag-uudyok sa mga tao na magtanong tungkol sa kalikasan ng tao, kalayaan, at takot. Ang bawat kabanata ay isang roller coaster ride ng emosyon, lalo na sa di inaasahang mga twist na nagpapabago sa kapalaran ng mga pangunahing tauhan. Ang ganitong uri ng kwento ay talagang nagbigay-inspirasyon sa akin bilang isang tagahanga na mas lalo pang mangarap at magtanong tungkol sa mga mas malalalim na paksa sa buhay. Huwag ding kalimutan ang ‘My Hero Academia’, na naging pandagdag sa mundo ng mga superhero. Saan ka pa makakakita ng kwento tungkol sa mga kabataan na may mga pambihirang kakayahan? Talaga namang napapasok ka sa mundo ng mga bayani at kontrabida, kung saan ang bawat laban ay may mga aral na dala. Gusto ko ang mga tauhan dito, at dahil sa kanila, parang nakilala ko na rin ang sarili kong mga hangarin at laban sa buhay. Ang inspirasyon mula sa kanilang kwento ay talagang bumabalik sa akin, tuwing may pinagdadaanan ako sa araw-araw na buhay. Huli ngunit hindi nakalampas, ang ‘Death Note’ na isa sa mga itinuturing na klasikal na manga. Ang kwento ng talinong laban sa talino sa pagitan ng bida at kontrabida, sa anyo ni Light Yagami at L, ay nagbibigay ng napakalalim na pagninilay-nilay tungkol sa moralidad at katarungan. Natagpuan kong nakakaengganyo ang mga debate sa pagitan ng mga tauhan na naging sanhi ng pag-iisip ko sa mga alternatibo at mga posibleng kahihinatnan ng ating mga kilos. Ang epekto ng kwento ay talagang hindi matatawaran.

Sa mundo ng panitikan, tiyak na may mga tauhang umaabot sa puso ng mga mambabasa, at si Elias sa 'Noli Me Tangere' ay isa sa mga yaong karakter na madalas pag-usapan. Isang misteryosong figura siya na may malalim na koneksyon sa mga tema ng paghihimagsik at katarungan. Ang pagpasok ni Elias sa kwento ay parang hangin na nahahampas ng pagpapabago—hindi lamang siya isang karakter, kundi simbolo ng mga pag-asa at pananampalataya ng mga Pilipino sa kanilang laban para sa kalayaan. Sa kanyang buhay, nagdala siya ng napakaraming aral na patuloy na umaantig sa mga isip at puso ng mga tao hanggang ngayon. Ang kanyang papel ay higit pa sa pagiging kaibigan ni Crisostomo Ibarra. Si Elias ay isang bayaning masugid na lumalaban sa mga uri ng katiwalian at hindi makatarungang sistema. Minsan, nakikita siya bilang araw sa gitna ng dilim, nagbibigay ng liwanag sa mga tao sa paligid niya. Mabisa rin siyang nagsisilbing salamin ng mga hinanakit ng nakakarami sa lipunan. Sa bawat kuwentong kanyang ibinabahagi, naipapakita ang tunay na kalagayan ng mga Pilipino sa ilalim ng mga dayuhang mananakop. At sa paglalakbay ni Ibarra, parang naging gabay si Elias sa kanyang paghahanap sa kanyang sariling pagkatao at layunin. Isang pangunahing tema na inilalarawan sa pagkatao ni Elias ay ang sacrifices na kinakailangan para sa ikabubuti ng nakararami. Madalas siyang kumilos hindi lamang para sa sarili kundi para sa kanyang mga kababayan, nagiging simbolo siya ng pag-asa sa bawat sakripisyong kanyang ginagawa. Sa kabila ng mga pagsubok at pagdurusa, nandoon pa rin ang kanya-kanyang pangarap na makamit ang isang mas magandang buhay para sa lahat. Kung sakaling balikan ang mga bahagi ng kwento, mararamdaman ang bigat ng kanyang mga desisyon, lalo na ang mga pagkakataong kailangan niyang mawala sa buhay ni Ibarra upang ipaglaban ang kanyang mga prinsipyo. Isang napaka-empowering na karakter si Elias, lalo na sa mga kabataang bumabatay sa kanyang mga huling salita. Ang kanyang pagkakaiba sa salin ng iba't ibang tema katulad ng pakikibaka at pagbibigay ng sariling buhay para sa mas nakararami ay isinasalaysay gamit ang napaka-mahuhusay na pananalita. Ipinapakita ng kanyang personalidad na anuman ang mangyari, dapat tayong tuloy-tuloy sa ating mga layunin, kahit gaano pa ito kahirap. Sa wakas, ang kanyang papel ay hindi lamang naglalaman ng pagdurusa kundi nagbibigay din ng inspirasyon na may pag-asa sa huli. Sa pagbabalik tanaw kay Elias, parang nararamdaman ko talaga ang lalim ng mga istoryang Pilipino na patuloy na nagbibigay ng dokumentasyon sa ating kulturang pangkamalayan, at tila riyalidad pa rin ang sinasalamin nito sa ating kasalukuyan.

Paborito kong talakayin 'to: kapag naririnig ko ang salitang 'erehe' sa konteksto ng anime at manga, karamihan sa oras ibig sabihin nito ay isang tao na may opinion na taliwas o 'heretical' sa karaniwang pananaw ng fandom. Literal na kahulugan ng erehe ay katulad ng ‘heretic’ sa Ingles — isang taong salungat sa doktrina — pero sa fandom, inuuso ito sa mga taong may ‘hot takes’: halimbawa, defender ng ‘Light Yagami’ sa 'Death Note' bilang bayani, o yung magpapasya na mas gusto nila ang isang vilain kaysa sa protagonist. Madalas biro-biro lang ito, may halong paghamon at kalokohan. May iba pang layer: nagagamit din ang 'erehe' bilang label para sa mga nagshi-ship ng hindi popular o taboo na pairings, o mga nagbigay ng kritikong opinyon tungkol sa paboritong character. Alam kong nasaksihan ko ang mga pag-aaway dahil sa isang heretical take — parang sinisigaw lang ng fandom, "erehe!" at biglang mainit ang thread. Pero hindi palaging malisyoso; minsan bonding lang ng grupo ang paminsang panunuya. Bilang payo: kapag tinawag kang 'erehe', alamin mo kung biro lang o seryoso. Kaya ko ring tanggapin na minsan kailangan ring magpatahimik para manatiling magaan ang usapan, pero hindi rin masama magbigay ng kakaibang pananaw kung naipapaliwanag mo ito nang maayos at may respeto. Ako, mas gusto kong magkaroon ng matalinong debate kaysa puro pagbibiro lang, kasi mas maraming matututunan.