Kailan Huling Nagbuga Ng Abo Ang Bulkang Mayon?

Talagang nakakabighani ang tanawin ng Mayon kapag malinaw ang araw—para sa akin, wala nang kapantay ang drama ng perpektong kono niya. Nang una kong pumunta, nag-stay ako sa Legazpi at umakyat sa Ligñon Hill Nature Park para sa panoramic deck; dun ko nakuha ang buong hugis ng bundok iyon na parang naka-frame sa postcard. Ang Ligñon Hill ay maganda dahil mataas ang vantage point, may viewing platforms at mga malinaw na linya papunta sa Mayon, kaya perfect siya para sa mga gustong kumuha ng wide-angle shots o simplified landscape views. Pero hindi lang doon nagtatapos ang magagandang spots. Kung hanap mo naman ang iconic na postcard shot na may lumang kampanaryo na nakahilera sa paanan ng Mayon, punta ka sa Cagsawa Ruins Park (sa Daraga). May historical weight din siya—ang dating simbahan na natabunan noong malaking pagputok ng bulkan noong 1814—at sobrang photogenic, lalo na kung malinaw ang langit sa umaga. Para sa magical reflection shots, subukan ang Sumlang Lake sa Camalig; umaga pa lang ay tahimik na at makakakita ka ng mirror-like water na nagre-reflect ng buo niyang anyo. Isang mahalagang paalala: lagi kong tinitingnan ang PHIVOLCS advisories bago magplano. May panahon na hindi pinapayagan ang paglapit kapag mataas ang alert level. Pinakamainam pumunta sa dry season (Disyembre hanggang Mayo) para mas malinis ang visibility, at umaga ang pinaka-timely para sa clear views at soft light. Personal na paborito ko? Ligñon Hill para sa convenience at iba't ibang anggulo—pero hindi mawawala ang sentimental feel ng pagtingin sa Cagsawa habang nag-iingay ang hangin sa mga niyugan.

Talagang nag-enjoy ako mag-hunt ng mga souvenir tuwing bumibisita ako sa Bicol, kaya eto ang personal kong guide kung saan ka pwedeng bumili ng poster at iba pang memorabilia ng bulkang Mayon. Una, kapag nasa Legazpi o malapit na lugar, puntahan mo talaga ang mga tourist spots tulad ng Cagsawa Ruins sa Daraga—nandun maraming maliit na stalls na nagbebenta ng magnet, t-shirt, at posters na may larawan ng Mayon. Minsan ang pinakamaganda, authentic at budget-friendly na items ay galing sa mga local vendors na di-gaano kadalasan mapapansin online pero present sila sa mismong site. Sa Ligñon Hill at sa Embarcadero naman may mga souvenir shops at kiosks na madalas may mas magandang packaging at handog na art prints na puwede mong bilhin nang maramihan kung mag-uusap ka sa nagtitinda. Pangalawa, kung bulk talaga ang kailangan mo at gusto ng uniform na quality, i-contact ang mga local print shops sa Legazpi o nearby cities. Ako, nakipag-commission ako minsan sa isang maliit na print shop para magpa-print ng 100 A2 posters gamit ang high-gloss paper — mas mura at mas mabilis kumpara bumili ng ready-made. Pwede ka ring mag-hanap ng mga local artists sa Facebook o Instagram gamit ang hashtags na #Mayon o #BicolArt para sa unique designs; madalas open sila sa collaboration at nagbibigay ng digital files na puwede mong i-print nang maramihan. Huwag kalimutang humingi ng sample print at magtanong tungkol sa lead time, packaging at shipping lalo na kung ilalako mo rin sa ibang lugar. Sa experience ko, medyo mas smooth ang transaction kapag malinaw ang specs (size, materyal, finish) at may malinaw na payment terms, tapos may contingency plan sakaling delayed ang shipment.

Astig — seryoso lang, ngayon pag-usapan natin ang Mayon: Wala akong kakayahang magbigay ng live na update dito, kaya hindi ko maibibigay ang eksaktong pinakabagong alert level ng bulkang Mayon sa sandaling ito. Pero kaya kong sabihin kung paano mo makukuha agad ang pinaka-tumpak na impormasyon at ano ang ibig sabihin ng bawat alert level para handa ka. Para sa pinakamas mabilis at opisyal na balita, direktang puntahan ang PHIVOLCS website (phivolcs.dost.gov.ph) o sundan ang kanilang opisyal na feed sa X at Facebook na madalas mag-post ng advisories at mapas. Lokal na mga istasyon ng balita at opisyal na pahina ng LGU (provincial/municipal) din ang agad nag-aanunsyo ng evacuation advisories kapag tumaas ang alert level. Upang maintindihan kung ano ang ibig sabihin ng alert levels: mula Level 0 (normal) hanggang Level 5 (hazardous eruption ongoing). Sa Level 1-2 kadalasan ay may pagtaas ng seismicity o gas emission pero hindi pa tiyak na may pagputok; Level 3 pataas ay nangangailangang maghanda o mag-evacuate ang mga apektadong lugar, at sa Level 4–5 may malalawak na panganib at aktibong paglikas. Laging mas mabuti na sundin ang PHIVOLCS at lokal na awtoridad kaysa umasa sa mga hearsay — mas ligtas ang maagap na pagsubaybay at pagrespeto sa exclusion zones at evacuation orders. Personal, lagi akong naka-bookmark ng PHIVOLCS at sumusunod sa local alerts para hindi malito kapag may pagbabago.

Sobrang saya pag-usapan ang Mayon pero seryoso: hindi mo basta-basta maaakyat ang mismong bunganga nang walang permiso at malayong-malayo na ang panahon na pinayagan ang mga trek papunta sa crater. Sa experience ko, may ilang layers ng babala at regulasyon—una, ang PHIVOLCS ang nagtatakda ng volcanic alert level at mga permanent danger zone (madalas nasa tinatayang 6 km radius ang PDZ sa Mayon kapag normal ang kondisyon). Kahit nasa Alert Level 0 o 1, marami pa ring bahagi ang naka-restrict at kailangang magpakuha ng permit mula sa lokal na pamahalaan ng Albay o sa municipal offices na may hurisdiksyon sa paanan ng bulkan. Praktikal na hakbang na palaging ginagawa ko: i-check agad ang PHIVOLCS website o social media para sa alert level; tumawag o mag-email sa Albay Provincial Tourism Office o sa PDRRMO para malaman kung ano ang pinapayagan; at magpareserba sa accredited guide o tour operator kung sakali. Karaniwan kailangan ng valid ID, pagpirma ng waiver, at minsan may maliit na fee o environmental/user fee. Kapag may aktibidad ang bulkan, automatic na isinasara ang mga trail at hindi gagawing exception ang permit — kalusugan at kaligtasan muna. Personal tip: huwag mag-try mag-‘DIY’ hike papunta sa restricted zones; mas magaan ang loob ko kapag may permit at escort, at mas maganda ang mga view nang ligtas sa mga designated viewing areas tulad ng Cagsawa ruins o Ligñon Hill. Laging i-respeto ang batas at ang babala ng mga geologist — mas mahalaga ang buhay kaysa sa isang litrato sa crater.

Tumalon ang imahinasyon ko nang unang marinig ko ang kuwento tungkol sa bundok na para bang nilikhang perpekto sa mukha ng isang babae — ang alamat ni Daragang Magayon. Ayon sa pinakapayak na bersyon na pinalaganap sa Bikol, may isang napakagandang dalaga na tinawag na Magayon (talagang literal ang ibig sabihin: magandang mukha). Mahal niya ang isang mandirigma — sa ilang bersyon siya'y si Panganoron — ngunit may ibang naghangad sa kanya at nagresulta sa isang bakbakan na nauwi sa trahedya. Mapapako ang katahimikan ng burol nang mailibing si Magayon sa lupa; ayon sa alamat, doon nabuo ang hugis perpektong kono ng Bulkang Mayon bilang kanyang libingan, at ang pagsabog ay sinasabing galaw ng kanyang damdamin. Hindi pareho ang bawat bersyon: may nagsasabing ang nag-away ay nagdulot ng pagkamatay ni Magayon, may iba namang nagsasabing namatay ang kanyang minamahal at nagtatayo ng buntod bilang pugay. Ang mahalagang punto para sa akin ay: ang alamat ay etiyolohiya — paliwanag ng sinaunang tao kung bakit may ganoong hugis at nag-aalsa ang bulkan. Pinagyaman ito ng mga pag-uulat noong panahon ng mga Kastila at ng muling pagsasalaysay ng mga Bikolano sa mga henerasyon, kaya maraming nuances ang naidagdag. Sa madaling salita, ang bulkang iyon ay hindi lang bato't abo sa mata ng mga tao roon: buhay ang kuwento at damdamin ng komunidad, at kapag tumingin ako sa Mayon, lagi kong naiisip si Magayon at ang kanyang malungkot na tula ng pag-ibig at pagkawala.

Habang pinagmamasdan ko ang litrato ng Bulkang Mayon sa lumang album ng barangay, naaalala ko ang mga maliliit na senyales na madalas hindi napapansin ng mga hindi nakatira malapit sa krater. Una, ramdam ko agad ang pagtaas ng lindol sa paligid — hindi lang ang tipikal na pagyanig kundi mga sunod-sunod at maliliit na pagyanig (tinatawag minsan na volcano-tectonic quakes o harmonic tremor) na parang may tumitibok na makina sa ilalim ng lupa. Kasama nito ang biglaang pagtaas ng usok at singaw mula sa bunganga: mas mabahong amoy ng asupre at mas maraming putik o singaw na lumalabas kaysa dati. Sa isang pagkakataon, napansin namin sa baryo ang maliliit na pag-ulan ng abo na unang palatandaan na may nagaganap na eksplosyon sa loob ng crater. Bukod diyan, napansin ko rin ang pag-usbong ng bagong mga fumarole sa mga gilid ng bulkan at ang pag-init ng mga paliguan o bukal sa palibot — nagbabago ang temperatura at komposisyon ng tubig. Kung susukatin ng mga geodetic instruments, makikita ang inflation o paglobo ng lupa (crater inflation) na senyales na may dumaraming magma sa ilalim. Sa gabi, nakikita ang madilaw o pulang liwanag sa bunganga kapag may glowing lava o heat anomaly. Ang mga palatandaang ito, kapag sabay-sabay na nangyayari, kadalasang sinusundan ng opisyal na pagtaas ng alert level ng PHIVOLCS at paghahanda ng mga evacuees. Nakakaantig ang mga personal na kuwento mula sa kapitbahay — ang takot na mag-impake ng biglaan, ang mga aso na hindi mapakali, ang radyo na patuloy ang pag-uulat. Natutunan ko na ang pinakabest na gawin ay makinig sa mga opisyal, maghanda ng emergency kit, at irespeto ang mga bawal na zona bago pa tuluyang lumala ang sitwasyon. Sa totoo lang, ang kumbinasyon ng seismic activity, pagtaas ng gas emissions, ground deformation, at visual na pagbabago sa crater ang pinaka-maaasahang mga palatandaan bago sumabog ang Mayon.

Habang sinusubaybayan ko talaga ang mga bulletin tuwing may aktibidad sa Albay, klaro sa akin na ang pangunahing ahensya na nagmo-monitor sa Bulkang Mayon ay ang Philippine Institute of Volcanology and Seismology — kilala bilang PHIVOLCS — na under ng Department of Science and Technology. Sila ang naglalagay ng mga alert level (mula 0 hanggang 5) at regular na nagbibigay ng technical advisories tungkol sa seismicity, ash emissions, lava effusion, at ground deformation. Personal, araw-araw kong binubuksan ang kanilang website o social media kapag may pag-angat ng usok o pag-uga sa Mayon; napakalaking ginhawa kapag may malinaw na update mula sa kanila dahil sila ang eksperto sa field monitoring. Bilang karagdagan sa PHIVOLCS, madalas silang nakikipag-coordinate sa lokal na pamahalaan ng Albay, sa mga municipal/ provincial Disaster Risk Reduction and Management Offices (DRRMO/CDRRMO), at sa National Disaster Risk Reduction and Management Council (NDRRMC) para sa evacuation at humanitarian response. Nakatatak sa akin ang oras na nagkaroon ng phreatic explosions: PHIVOLCS ang nag-issue ng mapa ng hazard zones (halimbawa ang 6-kilometer Permanent Danger Zone), habang ang lokal na pamahalaan naman ang nag-aasikaso ng mga evacuation center at logistics. Teknikal na bahagi: ginagamit ng PHIVOLCS ang network ng seismometers, broadband sensors, tiltmeters, continuous GPS, gas monitoring (SO2), thermal cameras at webcams para mabantayan ang aktibidad. Sila rin ang naglalabas ng mga interpretasyon — hindi lang raw data — at nagbibigay ng practical na payo tulad ng pag-iwas sa PDZ, paghahanda para sa ashfall, at mga evacuation trigger. Sa madaling salita, kapag usapang Mayon, PHIVOLCS ang technical lead; pero effective ang response kapag sabay-sabay silang kumikilos kasama ng LGUs at iba pang rescue agencies. Sa totoo lang, bilib ako sa paraan nila maghatid ng impormasyon—practical, mabilis, at malinaw—na malaking tulong lalo na sa mga nakapaligid na komunidad.

Tuwing may alerto sa Mayon, agad akong nagiging mapanuri — hindi lang dahil grown-up na ako, kundi dahil tumatak na ang takbo ng mga paa ko rito sa Albay. Sa totoo lang, ang pinaka-praktikal na pairod na palagi naming ginagamit ay ang Maharlika Highway (Pan-Philippine Highway) bilang pangunahing arterya. Mula sa mga barangay sa paanan ng bulkan, madalas hinihikayat ng mga barangay officials na magtungo papalayo sa paanan pakanan patungong Tabaco o pa-kanluran patungong Ligao/Guinobatan depende sa direksyon ng pagbubuga o sa pag-ulan na maaaring magdulot ng lahar. Bilang residente, alam ko rin na maraming municipality roads ang idinisenyo para gawing evacuation route papunta sa mga municipal gym, public schools, at community centers — mga lugar na itinakda ng Municipal/City DRRMC. Halimbawa, kung nandyan ka sa Daraga o Legazpi side, sinusundan ng karamihan ang coastal road palabas ng paanan papunta sa higher ground o sa mga city evacuation sites; kung nasa Bacacay o Malilipot naman, madalas pinapunta ang mga tao papunta sa Tabaco o paakyat sa inland roads ng Guinobatan at Camalig. Mahalaga ring sundin ang inisyatiba ng 'local warnings' at traffic marshals dahil mabilis magbago ang sitwasyon. Practice ko na rin ang pagdala ng basic kit, pet carriers, at dokumento — dahil sa actual na evacuation, traffic at pagdagsa ng tao ang pinakamahabang hamon. Pinakamahalaga: huwag tumakas sa estasyon ng ilog o drainage, iwasan ang mga dry riverbeds, at sumunod sa direksyon ng local DRRMC at 'PHIVOLCS' advisories. Sa huli, kahit paulit-ulit na ang drills, laging nakakabawas ng kaba kapag alam mong may malinaw na ruta at may taong nag-oorganisa sa pag-alis.