Paano Maiamyenda Ang Saligang Batas 1987?

Sa panahon ngayon, madalas akong nahuhumaling sa mga kwentong puno ng kakaibang salita at mga hamon. Kaya naman, naghanap ako ng mga aralin sa mga bugtong sa Tagalog na magandang ipakita sa mga bata. Isang magandang mapagkukunan ay ang mga lokal na aklatan na kadalasang may koleksyon ng mga librong pambata. May mga partikular na libro na nakatuon mismo sa mga bugtong, na tiyak na makakatuwang sa mga kabataan habang sila'y naglalaro at natututo. Kung nagnanais kang magsimulang magsalita sa mga bata tungkol dito, maaari rin silang makahanap ng mga blog o websites na nag-aalok ng mga koleksyon ng mahihirap na bugtong, na masaya ring talakayin sa pamilya o mga kaibigan. Bilang karagdagan sa mga aklatan, may mga espesyal na Facebook groups at online forums kung saan ang mga magulang at guro ay nagbabahagi ng mga bugtong. Ang mga ito ay madalas na naglalaman ng iba't ibang antas ng hirap, kaya madaling makahanap ng akma para sa mga bata. Pero, kilig ako at nasisiyahan din ako kung saan ang mga bata ay may pagkakataon na bumuo ng kanilang sariling mga bugtong. Napakarami ng kasiyahan ang lumalabas mula sa simpleng interaksyong ito, hindi lamang nakakasama sila sa larangan ng kaisipan kundi nagkakaroon din sila ng masayang bahagi ng kanilang pagkabata. Dagdag pa rito, may mga website sa online mga laro at mobile apps na nag-aalok ng mga bugtong na puno ng kasiyahan. Madalas ang mga ito ay sadyang idinisenyo para sa mga bata upang mas maging masaya at mas nakakaengganyo ang kanilang karanasan habang sila ay nag-aaral. Halimbawa, sa mga educational apps, maaari silang maglaro habang nakakakuha ng mga puntos o premyo sa pagsagot sa tamang sagot. Tila isang mas mataas na patunayan na sinseridad sa pag-adopt ng mga nakaaaliw na paraan ng pagkatuto at pagtuturo na lumikha ng namumuong kasanayan at katatagan sapagkat nagiging masaya ito para sa susunod na henerasyon. Kaya, puwede ring tingnan ang mga makulay na mga activity sheets sa mga site kung saan ang mga bata ay maaaring magsanay at mag-enjoy. Sa madaling salita, maraming pwedeng pagpilian at umunlad sa buhay. Sabi nga, sa bawat bugtong na nalulutas, parang nagkakaroon tayo ng bagong kaalaman at karanasan. Ang mga mahihirap na bugtong ay hindi lang basta hirap, kundi ito rin ay nagiging daan sa mas marami pang kasiyahan at kaalaman.

Isang magandang paglalarawan ng kwentong mitolohiya sa mga bata ay kung paano ito nagiging daan para sa kanila na makilala ang kanilang kultura at mga tradisyon. Halimbawa, sa mga kwento tulad ng 'Buwan at Araw' o 'Ang Alamat ng Pinya', nakikita ng mga bata ang mga simbolismo at aral na nakapaloob sa mga pagsasalaysay. Ang mga mitolohiya ay puno ng mga tauhan na may espesyal na katangian at kakayahan, at ito ay ginagawa silang kawili-wili para sa mga kabataan. Habang pinapakinggan nila ang mga kwentong ito, natututo silang magtanong at makiisa, na nagtutuloy sa kanilang pagbuo ng kritikal na pag-iisip. Ang puno ng kulay at imahinasyon sa mga kwentong mitolohiya ay nagbibigay-inspirasyon sa mga bata na maging malikhain. Kapag naiisip nila ang mga diyos o mga bayani, nagkakaroon sila ng pagkakataong i-explore ang kanilang mga sariling ideya at pananaw. Sa isa sa mga kwentong tulad ng 'Si Malakas at si Maganda', maaari silang makakita ng isang pagdurugtong sa tema ng pagmamahalan at pagkakaisa, na talagang mahalaga sa kanilang pagbuo ng kooperasyon at pakikipagkapwa. Higit pa rito, ang mga mitolohiya ay nagtuturo ng mga mahahalagang halaga tulad ng katapatan, katatagan, at respeto sa kalikasan. Sa kabila ng mga fantastikong elemento, ang mga aral ay kadalasang mababakas sa totoong buhay. Sa huli, ang mga kwentong mitolohiya ay hindi lamang kwento; sila ay mga makapangyarihang tool sa pagpapalaki, na nagbibigay-daan sa mga bata na makipag-ugnayan sa pagkakaalay ng kanilang kultura at mga aral na nagtatakda sa kanila sa tamang landas.

Kapag binuksan ko ang kwento ng 'Pilandok at ang Batingaw', parang gaan ng pakiramdam ko. Isang nakakaaliw na paglalakbay ito sa mga araw ng aking pagkabata, kung saan ang mga kwentong bayan ay naging bahagi ng aking bagong mundo. Ang mensahe ng kuwentong ito ay mahigpit na nakakabit sa adbokasiyang magturo sa mga bata tungkol sa katatagan at talino. Si Pilandok, isang matalinong karakter, ay nagpapakita na hindi mo kailangang maging malaki o malakas para magtagumpay; sa halip, ang tamang pag-iisip at mahusay na estratehiya ang susi. Sa mga bata, mahalaga ito sapagkat bihira silang sanayin sa paggamit ng kanilang isipan upang malutas ang mga problema. Mula sa kanyang mga karanasan, naipapakita na ang bawat hadlang ay may mabisang solusyon, kung saan ang iyong katalinuhan at tiyaga ang kailangan. Minsan, ang mga bata ay nahihirapan kapag nahaharap sa mga pagsubok, kaya't ang mga kwentong tulad nito ay nagbibigay inspirasyon. Mcumbigyan sila ng lakas ng loob na lumaban at hindi sumuko, kahit na anong hirap ang dumating sa buhay. Si Pilandok ay nagiging simbolo ng pag-asa at pagkilos, na nagbibigay daan sa pagkakaroon ng tiwala sa sarili. Sa dulo, ang kwentong ito ay hindi lamang simpleng kwento para sa mga bata kundi isang makapangyarihang aral na matagal na nilang madadala hanggang sa kanilang pagtanda. Sa kabuuan, ang kwento ay higit pa sa entertainment; ito ay isang paghubog ng kaisipan at puso ng mga kabataan. Isa itong paalala na ang tunay na lakas ay nagmumula sa kalooban at isipan, at iyon ang dapat ipasa sa mga hinaharap.

Ang 1987 na konstitusyon ng Pilipinas ay isang mahalagang dokumento na naging batayan ng ating kasalukuyang sistema ng pamahalaan at mga karapatan ng mga mamamayan. Noong mga panahong iyon, dumaan ang bansa sa masalimuot na yugto ng kasaysayan, partikular sa pag-aalis ng rehimeng Marcos. Kaya naman, ang mga pangunahing nagtatag ng konstitusyon na ito ay mga tao na may matibay na paninindigan sa demokrasya at karapatang pantao. Isa sa mga pangunahing nagtatag ay si Corazon Aquino, ang unang babaeng pangulo ng Pilipinas, na umupo sa puwesto pagkatapos ng EDSA Revolution noong 1986. Siya ang nagmana ng isang gobyerno na mayroong pangako ng pagbabago at muling pagtatatag ng demokrasya, at sa ilalim ng kanyang liderato, ipinagawa ang konstitusyon upang masiguro na ang mga Pilipino ay magkakaroon ng tiyak na mga karapatan at kalayaan. Mula sa kanyang administrasyon, naging hiwalay ang mga kapangyarihan ng ehekutibo at lehislatibo, na isa sa mga pangunahing prinsipyo ng isang demokratikong estado. Nariyan din sina Joker Arroyo at Christian Monsod, kasama ang iba pang mga miyembro ng Constitutional Commission. Ang kanilang kontribusyon ay hindi matutunton sa mga ideya at talakayan na nagbigay-daan sa pagbuo ng maraming probisyon ng konstitusyon. Ang mga eksperto at tagapayo sa larangan ng batas at gobyerno ay nanindigan na dapat isama ang mga mahahalagang tema tulad ng mga karapatang pantao, pagkakaroon ng mga probisyon para sa socio-economic rights, at ang pagbabalik ng mga suliraning pambansa sa kamay ng mga mamamayan. Ang 1987 Konstitusyon ay hindi lamang isang dokumento; ito ay simbolo ng pag-asa at aspirasyon ng mga Pilipino matapos ang mga taon ng awtoritaryan na pamahalaan. Ang kanilang pananampalataya sa demokratikong proseso ay makikita sa pagkakabuo ng isang konstitusyong naglalayong magsulong ng mas malawak na partisipasyon ng mamamayan sa mga usaping pambansa. Sa kabuuan, ang konstitusyong ito ay bunga ng sama-samang pagsisikap ng mga taong handang lumaban para sa isang mas makatarungan at pantay na lipunan. Ito'y isang alaala ng ating kasaysayan na nagsilbing aral ng halaga ng demokrasya at pakikilahok ng bawat isa.

Hanggang sa ngayon, nag-ugat ang masakit na karanasan sa aking isip kapag naisip ko ang tungkol sa mga bata at kanilang mga sakit sa ngipin. Maraming dahilan kung bakit ang mga bunso ay nakakaranas ng ganitong sakit, at ang ilan sa mga sanhi ay tunay na alarming. Isang pangunahing dahilan ay ang pagkakaroon ng mga cavities, o bulok na ngipin. Sa murang edad, madalas silang kumain ng mga matatamis na pagkain at inumin na madaling magdulot ng pagkasira ng ngipin. Kadalasan, hindi pa sila bihasa sa tamang pagsisipilyo at pag-aalaga sa ngipin, kaya’t nagiging ito ang dahilan ng pagkakaroon ng mga cavity at masakit na ngipin. Kasama ng mga cavities, ang bagay na hindi natin masyadong naisip ay ang sobrang paglaki ng mga ngipin. Habang ang mga batang ito ay lumalaki, madalas na nagiging abala ang kanilang mga ngipin sa pag-usbong, at maaaring makaranas sila ng sakit sa gilagid na dulot ng mga bagong ngipin. Sa karagdagan, ang mga kondisyon na gaya ng gingivitis ay karaniwang nakakaapekto sa mga bata kung sila ay hindi gaanong nagpapahalaga sa kanilang ngipin. Ang pagiging masugid na tagahanga ng mga cartoon na may mga dentista na nagiging superhero, talagang*np*nabilib ako sa mga paraan upang mapanatiling malusog ang ating mga ngipin. Samakatuwid, ang mga bata ay dapat sumailalim sa regular na check-up sa dentista upang maiwasan ang mas malalang karamdaman. Napakaimportante na ang mga magulang ay laging tutok sa pag-aalaga ng ngipin ng mga bata, dahil wala nang mas masakit pa kaysa sa pag-iyak ng isang bata dahil sa masakit na ngipin. Kaya, sa mga narito, ingatan natin ang ating mga ngipin, at siguraduhing matutunan ng mga bata ang wastong pangangalaga mula sa ating mga kwentuhan tungkol sa kanilang sariling mga karanasan. Isang masakit na ngiti ang isang bagay na walang sinuman ang nais maranasan, kaya mag-ingat talaga!

Tila may kakaibang ugnayan ang mga kuwentong 'tinanggap' sa diwa ng mga bata. Ang mga kwentong ito, na madalas ay may mga tema ng pagkakaibigan, pag-unawa, at pagtanggap, ay talagang umuugoy sa kanilang mga puso. Ipinapakita ng mga kwentong ito kung gaano kahalaga ang maging bukas sa iba, anuman ang kanilang mga pagkakaiba. Sa mundong puno ng mga pekeng pamantayan at inaasahan, tila ang mga bata, kahit na sa murang edad, ay nagiging nahahabag sa mga paghuhusga. Nakikita nila ang kalinisan at kabutihan sa mga karakter na tila madali silang naikokonekta. Ipinapahintulot sa kanila ng mga kuwentong ito na makita ang kanilang sarili sa mga tauhan, at sa kanilang mga saloobin at damdamin ay nagiging mas madali para sa kanila ang makaramdam na sila’y tinatanggap. Isang paborito kong halimbawa ay ang ''Wonder'' ni R.J. Palacio. Sinasalamin dito ang kwento ng isang batang lalaki na may mukha na naiiba sa iba, ngunit sa kabila nito, natutunan niya kung paano maging matatag at pagkakaisa. Ang ganitong mga istorya ay puno ng mga aral na importante sa pagbuo ng pagkatao ng isang bata. Ang mga ito ay nagiging gargantuanang boses para sa mga bata na nag-iisip na tila hindi sila tugma sa kanilang paligid. Ang hindi mo maikakaila ay ang kakayahan ng masining na pagkuwento na maipagkaloob ang halaga ng pagtanggap. Kung minsan, ang rehiyon kung saan tayo lumalaki o ang ating mga kultura ay nagiging balakid sa mga bata upang makaramdam ng pagkakaugnay. Sa mga kwentong ito, pinapakita ang pagsasama-sama sa kabila ng mga tawag ng iba. Kung kaya’t sa kabuuan, lumalabas na hindi lang ang kwentong 'tinanggap' ay nagsisilbing kwento ng tagumpay, kundi ito’y nagsisilbing panggising para sa mga kabataan mula sa ortodoksong mga pag-iisip.

Sa bawat paglipat mula sa libro patungo sa pelikula o serye, may mga kwento tayong nagiging paborito, ngunit napapalitan ang ilang detalye na maaring hindi tugma. Halimbawa, sa adaptasyon ng ‘The Golden Compass’ ni Philip Pullman, wala ang mga bata tulad ni Lyra sa iba’t ibang serye at pelikula. Ito ay isang malupit na pagbabago, lalo na’t ang pagkakaibigan at pakikipagsapalaran ng mga bata ay napakahalaga. Ang pag-proseso ng ganitong mga kwento ay tila ba nahuhugot mula sa mga pahina ng ating pagkabata na bumabalik sa kasalukuyan. Sino ang makakalimot sa mga aral na naka-embed sa bawat pag-pasok sa isang mundo na puno ng mga misteryo at mahika? Sa bawat kwento, mayroon tayong mga eksena o tauhan na madalas na mahalaga sa pagkakaintindi natin sa kaganapan. Tulad ni Lyra, ang kanyang karakter sa libro ay simbolo ng pagkatuto at pag-unlad. Sa mga adaptasyon, madalas ang sinasabing oras o sakripisyo sa halip na ilarawan ang mga bata, na nagdudulot ng mas mabigat na pagbabalik tanaw. Parang iniwan natin ang isang bahagi ng ating sarili, hindi ba? Napakalaking piraso ang nawala kapag hindi natin natutunton ang mensahe na iniiwan ng mga bata sa dakong dulo. Itinataas nito ang tanong: gaano ka-importante ang representasyong ito para sa ating mas malawak na pag-unawa sa kwento? Ang mga adaptasyon ay ibang hayop, na may posibilidad na in-capture ang mga damdamin at sining na nailalarawan sa mga pahina, pero paano kung nagiging mangmang sa mga mahalaga at masalimuot na piraso ng kwento? Kung ang orihinal na salin ay bumabati sa kadakilaan ng mga bata, may 'powdered down' na ang ilang adaptasyon. Ibang kaarawan ito, nangingibabaw ang mas 'adult' na tema na maaaring ang iba sa ating mga kabataan ay hindi na maabot o makilala. Mayroon akong pagmamahal sa mga kwentong ginagawang sanggunian ang mga bata. Ang mga layunin ng isang kwento ay dapat hindi masaktan o mabawasan. Ang pagkatawid ng mga bata—ang kanilang damdamin, mga kagustuhan, at ang paghubog ng kanilang pananaw—ay dapat maging bahagi ng anumang adaptasyon. Nakakainis man, subalit sa bawat nawawalang bata sa adaptasyon, may bagong nilikha, at sa bawat nilikhang iyon, kailangan tayong maging mas maalam na mga manonood at mambabasa upang umunawa sa mas malaking konteksto ng kwento.

Ang tauhan na si Cana Alberona sa ‘Fairy Tail’ ay tila may malalim na mensahe para sa mga bata. Makikita ito sa kanyang paglalakbay bilang isang tagapagtanggol at kaibigan. Ipinapakita niya na ang pagkakaroon ng kumpiyansa sa sarili at pagtitiwala sa mga kaibigan ay napakahalaga. Kadalasan, makikita ang mga bata na nahihirapang bumuo ng mga ugnayan, ngunit si Cana ay simbolo ng hindi lamang respeto kundi pagkakaisa sa kanyang mga kasama. Isang mahalagang aral ang naituturo ni Cana; kahit gaano man kalalim ang ating mga takot o pagdududa, palaging may puwang para sa pagkakaibigan at pagtulong sa isa’t isa. Ang kanyang mga karanasan sa pakikilahok sa mga misyon kasama ang kanyang guild ay nagtuturo sa mga bata na sa kabila ng mga pagsubok, dapat silang magsikap at ipaglaban ang kanilang mga pangarap, kasama na ang mga taong nagmamahal sa kanila. Bilang isang isa sa mga pinakalumang miyembro ng Fairy Tail, ipinapakita ni Cana ang kahalagahan ng pag-aaral mula sa kabiguan. Kapag bumagsak siya, bumangon siya muli at patuloy na lumaban. Ang mensaheng ito ay lalo nang nakakabihag, dahil nagiging inspirasyon siya sa mga bata na makubli ang kanilang lakas sa oras ng pagsubok. Ang kanyang kakaibang kakayahan na makabawi mula sa mga pagkatalo at patuloy na lumaban para sa kanyang mga kaibigan ay isang magandang halimbawa para sa lahat. Ang mensahe na ang bawat isa sa atin ay may sariling halaga at tulad ni Cana, maaari tayong makahanap ng lakas sa ating mga kaibigan para makamit ang ating mga layunin. Bukod dito, ang paglahok ni Cana sa mga makulay na pakikipagsapalaran at ang kanyang pagkahilig sa mga baraha ay nagpapakitang kahit gaano man kababaon sa mga suliranin, palaging may lugar para sa saya at saya sa buhay. Ang buhay ay hindi laging perpekto, ngunit ang paghahanap ng kasiyahan sa mga bagay ay isang mahalagang bahagi ng ating paglalakbay. Kaya, sa huli, ang mensahe ni Cana ay simple pero makapangyarihan: huwag mawalan ng pag-asa, magtiwala sa iyong sarili at sa mga kaibigan, at higit sa lahat, tangkilikin ang bawat hakbang na iyong tatahakin sa mundo ng mga pangarap.