Saan Makakabili Ng Balatik Na Gawa Ng Lokal Na Artist?

Nagsimula ang lahat sa kahalagahan ng balatik, hindi lamang bilang isang kagamitan kundi bilang simbolo ng ugnayan ng mga sinaunang Pilipino sa kanilang kapaligiran. Sa mga buwan ng tag-init, ang balatik ay ginagamit upang manghuli ng isda at mga hayop sa mga ilog at lawa. Isipin mo ang mga lokal na komunidad na sama-samang nagtutulungan, ang amoy ng tubig at lupa, habang dahan-dahan nilang inuukit ang kanilang mga kasanayan sa pamumuhay. Ipinapakita nito ang kanilang husay at likha, kung paano sila ang tunay na mga maestro ng kanilang paligid. Ang balatik din ay nagsisilbing kayamanan ng kaalaman. Ipinapasa ito mula sa isang henerasyon patungo sa susunod, kaya't hindi lang ito simpleng gamit—ito ay isang bahagi ng kanilang kultura. Ang mga kwentong nagmula dito ay nagbibigay ng halaga sa kanilang pamumuhay at nagpapayaman sa kanilang pananaw sa mundo. Ang mga sinaunang Pilipino ay may malalim na ugnayan sa kalikasan, at ang balatik ang naging tulay para ipakita ang kanilang pagtutulungan at pagmamalaki sa kanilang likha. Hindi lang sa praktikalidad nakatulong ang balatik, kundi sa pagbubuo ng identidad. Ang mga simbolo sa mga ito ay nagiging parte na ng kanilang kultura. Halimbawa, sa mga ritwal at pagpupugay sa mga ninuno, ginagamit ang mga balatik bilang bahagi ng kanilang tradisyon. Saan ka man pumunta, ang mga materyal na gamit na ito ay nagsisilbing marka ng kanilang kasaysayan at mga pinagdaanan, kaya pag-isipan mo, gaano kaya kahalaga ang kahulugan nito sa bawat tao sa kanilang hindi malilimutang kwento? Sa kabuuan, ang balatik ay talagang hindi lang basta kagamitan, kundi isa itong repleksyon ng sining, kaalaman, at pagkakaisa ng mga sinaunang Pilipino. Hindi mo maiwasang mapansin ang galing ng mga tao noon na sa kabila ng limitadong kagamitan, nakagawa sila ng paraan upang makuha ang yaman ng kanilang kapaligiran, at sa mundong ito, ang balatik ang naging susi para silang magtagumpay.

Ang balatik ay isang mahalagang bahagi ng kulturang ating pinagmulan, lalo na para sa atin bilang mga Pilipino. Para sa ilang mga manunulat, ito ay hindi lamang isang sining kundi isang paraan upang maipahayag ang ating kasaysayan at identidad. Isa ako sa mga humahanga sa balatik at mga kwentong nakapaloob dito. Ang mga kwentong tradisyonal na naglalaman ng mga elemento ng mitolohiya, mga kwento ng mga bayani, at ang ating mga karanasan bilang bayan ay netong mga salamin na nagbibigay-diin kung sino tayo bilang isang lahi. Palagi kong sinasabi na ang pagpapahayag sa pamamagitan ng balatik ay isang napaka simbolikong hakbang sa paglalakbay ng isang manunulat, dahil nag-uugnay ito sa mga nakaraang henerasyon. Sa aking pananaw, ang balatik ay nagbibigay-daan sa mas malalim na pag-unawa sa ating pagkatao. Halimbawa, ang mga kwento ng ating mga ninuno ay puno ng mga aral na angkop pa rin sa mga pagsubok na kinakaharap natin ngayon. Ang paglikha ng mga kwento gamit ang balatik ay tila bumabalik tayo sa ating mga ugat, na nagdadala ng reminiscence sa ating pamana. Kaya’t ang balatik ay tila puno ng simbulo, na maaaring iugnay sa kasalukuyan at kahit sa hinaharap. Ang pag-usbong ng mga bagong mambabasa at tagasuri ng balatik ay nagpapakita ng lumalawak na interes sa ating mga kwentong bayan. Siyempre, kasabay nito ay ang hamon na mapanatili ang kahulugan ng mga kwentong ito. Kailangan natin ang mga makabagong manunulat na may kakayahang pagyamanin ang tradisyon habang inaaangkop ito sa modernong konteksto, na para bang sinuportahan ang ating kultura habang kumikilos sa mas mataas na antas. Ang balatik ay tunay na makapangyarihan; nagdadala ito ng mga alaala ng ating nakaraan at nagbibigay inspirasyon sa mga sulatin sa hinaharap. Sa huli, ang balatik ay mahalaga sa mga Pilipinong manunulat dahil ito ay nakikipag-ugnayan sa ating pagkatao, kasaysayan, at kinabukasan. Ang mga kwentong nakapaloob dito ay ating mga sandata tungo sa mas malalim na pag-intindi sa ating mga sarili at sa ating mga karanasan bilang isang bayan.

Sa pagtalakay sa pagkakaiba ng balatik sa ibang mga sining, agad na pumapasok sa isip ko ang mas malalim na koneksyon nito sa kultura ng mga katutubong Pilipino. Ang balatik ay hindi lamang isang anyo ng sining, kundi isa ring paraan ng pagpapahayag ng mga tradisyon, kwento, at pananaw sa buhay. Ito ay gumagamit ng mga likha mula sa kalikasan, tulad ng kawayan at iba pang mga likha mula sa local na pinagkukunan, na hinahabi ang mga elemento ng kultura at kasaysayan. Samantalang ang ibang sining tulad ng pintura at iskultura ay kadalasang nakatuon sa indibidwal na pananaw ng artist, ang balatik ay madalas na ginagawa sa kolektibong sama-sama ng mga tao, sumasalamin sa samahan ng komunidad at ng kanilang mga pangarap. Bukod pa rito, ang proseso ng paggawa ng balatik ay nagpapakita ng detalye ng sining, syempre, sa pangangalaga ng mga nakagawiang teknik at pamamaraan na ipinasa mula sa isang henerasyon patungo sa iba. Kahit na ang mas modernong mga sining ay gumagamit ng mga bagong teknolohiya at materyales, ang balatik ay nananatiling tapat sa kanyang mga ugat. Sa ganitong paraan, ito ay may sariling pagkakatatag sa sining, na hindi nagiging 'trend' kundi isang patuloy na salamin ng pagkakaisa at kultura ng mga tao. Mahalaga rin ang balatik sa pagbuo ng identidad. Sinasalamin nito ang mga simbolismo at tradisyon na nagpapayaman at nag-aangat sa ating kamalayan bilang mga Pilipino. Kaya’t sa pagtukoy sa balatik, tila hindi lamang tayo nakarinig ng isang awit, kundi nakikinig din sa kwento ng ating ninuno, isang tunay na sining na nagbibigay ng buhay sa ating kultura. Ang pananaw ko dito ay napakalalim, na ang balatik ay isang sining na dapat ipagmalaki at ipasa sa mga susunod na henerasyon, kasabay ang pag-unawa na sa bawat likha nito, tayo ay lumalakad pabalik sa ating mga ugat.", "Kapag iniisip ko ang balatik, ang una kong naiisip ay ang kagandahan na bumabalot dito. Ang mga kasanayang pang-artistic na kinakailangan para sa paglikha nito ay napaka-impluwensyal at nagpapakita ng detalye sa bawat disenyo. Kung ikukumpara sa ibang sining, ito ay mas nakatuon sa pagkakabuwal ng simbolismo at mensahe, hindi lang sa estetikong aspeto. Isa itong would-be na kwento na nahuhubog sa mga kamay ng artist at nauugnay sa pagkakaisa ng komunidad, tunay na kakaiba kumpara sa mga modernong sining.", "Dahil sa aking pagbasa sa mga lokal na tradisyon, napagtanto kong ang balatik ay higit pa sa isang sining na nilikha; ito ay isang matibay na simbolo ng ating kultura. Ang pagkakaiba nito sa ibang sining ay ang tinutokoy nito na pagkakaruon ng ugnayan sa mga tao, kasaysayan, at mga tradisyon. Ang bawat disenyo, bawat pattern ay may kwento at pagtuturo na nag-uumapaw sa lalim ng ating pagkakakilanlan bilang mga Pilipino. Ang iba pang sining, sa ilang mga pagkakataon, ay lumihis sa mga katutubong pinagkukunan ng inspirasyon, ngunit ang balatik ay isang paalala tungkol sa ating mga ugat.", "Habang lumilibot ako sa mga pook-sining, tila tila naiiba ang balatik sa mga tipikal na eksibisyon. Ang mga tibok ng puso ng mga artist ay talagang nararamdaman sa bawat likha, at ang kanilang mga kwento at tradisyon ay bumabalot sa paligid nito. Ito ay hindi lamang isang nahuhubog na anyo ng sining; ito ay isang ekspresyon ng kanilang sama-samang kasaysayan. Sa ganitong paraan, ang balatik ay tila palaging may puwang sa ating mga puso, mas lalong nagpapabilis sa ating kultura na mahubog at mapanatili ang ating mga identidad at pagkakaiba. Ang sining nga naman, may tinig din—pinalakas ng mga kamay ng mga artist na magpapatuloy sa paglikha, mula noon hanggang ngayon.

Sa maraming katutubong kwento, ang balatik ay isang napaka-espesyal na simbolo. Isipin mong ang balatik, sa kanyang malalim na kahulugan, ay nagsisilbing alaala ng ating mga ninuno at ng kanilang ugnayan sa kalikasan. Sa mga kwentong ito, madalas itong inilarawan bilang sagisag ng pagkakaisa at proteksyon. Ang balatik ay hindi lamang isang piraso ng alahas; kumakatawan ito sa koneksyon ng mga tao sa isang mas mataas na kapangyarihan sa kalikasan. Sa mga kwentong iba’t iba, ang mga bayani ay nagkakaroon ng matibay na relasyon sa balatik, na nagsisilbing gabay sa kanilang mga paglalakbay. Kapag pinag-uusapan ang balatik, hindi maiiwasang isipin ang mga kaugaliang nakapaloob sa mga katutubong kwento. Minsan, maaaring sinalarawan ito bilang isang anino ng isang espiritu o isang simbolo ng isang nakaraang pagkabata na maaaring nagbigay ng inspirasyon at lakas sa mga tao. Ang balatik ay nagsisilibing alaala ng mga pagsubok at tagumpay ng ating mga ninuno, nagtuturo sa ating mga makabagong tao ng kahalagahan ng pag-alala sa ating pinagmulan at kultura. Sa bawat pag-ikot ng kwento, ang balatik ay nagiging simbolo ng pag-asa na kahit sa mga hamon, tayo ay may katuwang na mas mataas at nagmamasid sa atin. At ang pahayag na ito ay nananatiling hubog ng ating mga pananaw na kumilala sa halaga ng ating kasaysayan. Tulad ng mga kwentong isinasalaysay mula sa henerasyon, ang balatik ay nananatiling sentro sa ating mga kwento, binibigyang-diin ang kahalagahan ng pagkakaisa u dahil dito, lagi tayong makakaasa na ang mga aral ng nakaraan ay may dalang liwanag sa hinaharap.

Bilang isang masugid na tagahanga ng mga lokal na pelikula, talagang naiintriga ako sa paggamit ng balatik o ang tradisyunal na Filipino folk music sa mga istorya ng pelikula. Madalas itong nagsisilbing tagapagsalaysay ng kultura, lumalabas ang mga emosyon na kadalasang hindi kayang ipahayag ng mga aktor sa diyalogo. Kadalasan, ang balatik ay ipinapasok sa mga pivotal na eksena kung saan ang damdamin ng mga tauhan ay umuusad sa kwento. Halimbawa, sa mga pelikulang tumatalakay sa mga pighati at hirap ng buhay, ang mga tugtuging balatik ay kasama sa mga visuals upang giya ang damdamin ng mga manonood. Nakatutuwang isipin na ang mga melodiya at liriko ng balatik ay nagbibigay ng lalim, nagdadala ng mga tagapanood sa isang mas malalim na pagninilay sa mga karanasan ng ating mga bayani sa pelikula. Sa totoo lang, ito ay parang nagiging ikalawang karakter sa pelikula, nagtutulak sa kwento at nag-uugnay sa iba’t ibang eksena.

Sana hindi ako nag-iisa sa pagmamasid sa mga kwentong may temang balatik! Isang dekada na ang nakalipas nang unang itampok sa akin ang mga ganitong kwento, at mula noon, hindi na ako tumitingin pabalik. Marahil ang isa sa mga pinaka-sikat ay ang 'Shingeki no Kyojin' o 'Attack on Titan'. Ang kwento ng laban versus sa mga higanteng titans ay tunay na nakakalunos, puno ng mga twist na nag-iiwan ng mga mambabasa na nakabitin sa bawat pahina. Ang politikal na balangkas at ang pagkatakot laban sa kawalang-katiyakan ay tumutukoy sa mas malalim na tema gaya ng kalayaan at pagkatao. Paminsan-minsan, naiisip ko ang mga leksyon na hatid nito na labas pa sa kwento. Isang paborito ko rin ang 'Berserk', na puno ng madidilim na elemento at ang mga tema ng paghihiganti at pag-iisa sa harap ng paghihirap. Bawat pahina ay tila isang sining na naghahatid ng mga damdamin, mula sa galit hanggang sa pag-asa. Ang kwento ng protagonista na si Guts ay nakakaantig at nagdadala sa akin sa isang paglalakbay na puno ng emosyon. Ang kanyang pakikibaka laban sa mga demonyo, pati na rin ang kanyang mga personal na demonyo, ay napakalalim at tumatampok sa mga pakikipagsapalaran ng tao. Huwag kalimutan ang 'Made in Abyss', na sa unang tingin ay tila makasariwa at cute, ngunit pag-lalim mo sa kwento, ito ay puno ng dilim at takot. Ang paglalakbay sa napakalalim na abyss ay puno ng mga sinasabing panganib at panibagong mga suliranin, habang ang mga bata na tauhan nito ay nakikipagbuno sa kanilang mga sariling sakit. Ang kwentong ito ay tila nag-uudyok sa atin na tanungin ang ating tunay na katapangan at ang likas na pagnanais na malaman ang mas malalim na mga lihim. Sa huli, talagang nakakaengganyo ang mga kwentong balatik sapagkat naiintindihan natin ang mga tema ng sacrifisyong ito, pati na rin ang ating mga sariling pakikibaka at pananabik para sa pag-asa. Isang bagay na natutunan ko mula sa mga kwentong ito ay ang halaga ng pagiging matatag sa harap ng panganib, na tila bagay na patuloy di mangwawagi sa ating mga tao.

Isang araw, habang nag-aaral ako tungkol sa mga sinaunang kagamitan sa astronomy, lumitaw sa aking isipan ang balatik. Para sa mga hindi pamilyar, ang balatik ay isang uri ng astrological instrument na gawa ng mga Pilipino at ginagamit sa pagbabasa ng mga bituin at pag-unawa ng mga kilusan ng langit. Ang pinakapaborito ko sa balatik ay ang pagkakaroon nito ng mas tradisyunal na pagtingin sa astrolohiya, kumpara sa mga mas modernong instrumento tulad ng telescopes at astrolabes. Habang ang mga ito ay nakatuon sa siyentipikong aspeto ng pag-obserba, ang balatik ay puno ng kultura at simbolismo na nag-uugnay sa mga tao sa kanilang kapaligiran at paniniwala. Nakakamanghang isipin na ang mga ninuno natin ay may sariling kahusayan sa astronomy, gamit ang kanilang naisipang mga disenyo at simbolo. Isang bagay na talagang nakakaakit sa akin tungkol sa balatik ay ang pagkasining nito. Ang mga likha ng mga craftsperson ay hindi lamang praktikal kundi ito rin ay sining. Madalas itong gawa sa kahoy at may mga intricately carved designs na naglalarawan ng kanila mga kwento at mga paniniwala. Iba ito sa mga modernong instruments na kadalasang hindi gaanong binibigyang halaga ang disenyo. Sa huli, ang balatik ay hindi lamang kagamitan kundi isang simbolo ng pagmamalaki ng ating lahi at mayroon tayong sariling kasaysayan sa astronomy na dapat ipagmalaki at ipagpatuloy. Kumpara sa mga iba pang instruments, ang balatik ay pinapahalagahan ang lokal na kaalaman at karunungan. Ang mga modernong devices ay madalas nakakulong sa mga laboratoryo o mga observatory, pero ang balatik ay maaring gamitin sa kahit saan – sa ilalim ng open sky, kasama ang mga kaibigan o pamilya. Sa ganitong paraan, ang mga tao ay mayroon pang pagkakataon na makilahok sa pag-unawa sa cosmic realm. Ito ang sinasabi ko lagi sa mga kaibigang interesado sa astronomy – hindi lahat ng bagay ay kailangan maging high-tech o advanced. Minsan, ang tunay na kahusayan ay nadarama sa mga simpleng bagay, tulad ng balatik. Ang kagandahan nito ay hindi lamang sa function nito kundi sa kwento na dala nito.

Sa mundo ng balatik, napaka-espesyal ng impluwensya ng kulturang Pilipino. Ang mga kwento rito ay madalas na hinuhugot mula sa mga alamat, mitolohiya, at tunay na kasaysayan ng ating bayan. Isipin mo, habang binabasa ko ang ilang kwento, tila naririnig ko ang mga boses ng ating mga ninuno, na puno ng kar智慧 at karanasan. Isa na rito ang mga kwento ng mga bayani at ang kanilang pakikibaka – mga kwentong nagbigay-diin sa kahalagahan ng bayanihan at pagtutulungan sa hirap at ginhawa. Napansin ko ring madalas isinasalaysay ang mga kwento ng pag-ibig at sakripisyo, na talagang nagbibigay sa akin ng inspirasyon. Siyempre, hindi natin maikakaila ang impluwensya ng kalikasan – ang mga likha ng Diyos sa paligid natin. Napaka-mahihiwagang mga tanawin na nakatago sa mga bundok at ilog ay nagbigay inspirasyon sa mga kwentong balatik. Halimbawa, ang pagkakaroon ng mga nilalang na may kapangyarihang mahika na bumabalot sa isang mistikal na mundo ay nagmumula sa pananaw ng mga tao sa kanilang paligid. Ang mga kwentong ito ay tila nagbibigay ng pag-asa at nagbibigay-diin sa paniniwala sa mga bagay na hindi natin nakikita. Ang tradisyon ng pagsas storytelling sa ating mga komunidad ay isang malalim na ugat din ng inspirasyon. Ang mga matatanda sa barangay, sa mga gabing tahimik, ay may dalang kuwentong haplos ng mahika at aral. Ang mga ito ay ipinasa mula sa isang henerasyon patungo sa susunod, na tila mga sama-samang alaala na binubuo ng masalimuot na kwento ng ating bayan. Sa kabuuan, sobrang yaman ng aming kultura na nagbigay buhay sa mga kwento ng balatik. Ang mga ito ay hindi lamang kwento; bahagi na sila ng ating pagkakakilanlan at ng ating kolektibong alaala. Sinasalamin nila ang ating mga karanasan, mga pangarap, at mga pangarap. Nang dahil dito, ang balatik ay hindi lamang isang lugar, kundi isang paglalakbay sa loob ng sarili natin at sa ating kulturang pinagmulang.