Sino Ang Bida Sa Adaptasyong Las Islas Filipinas?

Kapag pinag-uusapan ang bokabularyo ng wikang Tagalog, tunay na kamangha-mangha ang mga aspekto nitong kakaiba kumpara sa iba pang wika sa buong mundo. Ang Tagalog ay may malalim na pinagmulan mula sa mga Austronesian language family, pero ito ay sumailalim sa hugis at impluwensya ng iba pang mga wika tulad ng Espanyol, Mandarin, at Ingles. Kaya naman, ang mga salitang Tagalog ay puno ng mga hiram na salita na nagdadala ng mga katangian mula sa kani-kanilang mga wika. Halimbawa, ang salitang ‘mesa’ mula sa Espanyol at ‘banyo’ mula sa Ingles ay mga salitang madalas gamitin sa araw-araw na konteksto. Tulad ng mga katutubong salita, ang Tagalog ay may mga natatanging termino na pumapahayag sa buhay, kultura, at mga kaugalian ng mga Pilipino. Ang mga salitang nagpapahayag ng mga damdamin o kultural na praktis, tulad ng ‘bayanihan’ at ‘kapwa’, ay mahirap isalin sa iba pang mga lengguwahe dahil nagdadala sila ng mas malalim na konteksto na nakaugat sa pamumuhay at relasyon ng mga tao sa Pilipinas. Ang pagkakaroon ng ganitong mga espesyal na salita ay nagdudulot ng isang sariwang pananaw at layunin na lumalampas pa sa simpleng pakikipag-ugnayan. Minsan, naiisip ko kung gaano kaganda ang pagkakaiba-iba ng mga wika sa mundo, at ang Tagalog ay hindi nalalayo bilang isang yaman ng lafong nagdadala ng kahulugan at diwa. Ipinapakita lamang nito na sa kabila ng mga hiram, ang mga katutubong salita ay nananatiling sentro ng pagkakakilanlan ng mga Pilipino at ang kanilang purong kultura.

Napakainit ng usapan tungkol sa mga pangunahing tema sa 'vocabulario de la lengua tagala'. Isang hindi malilimutang aspeto nito ay ang pagkakaroon ng malalim na koneksyon ng mga salitang Tagalog sa likas na yaman at kultura ng Pilipinas. Ang mga salita na nakaugnay sa kalikasan, tulad ng 'dagat', 'bundok', at 'gubat', ay hindi lamang mga terminolohiya. Ang mga ito ay nagdadala ng mga alaala ng mga pook na pinalad tayong ma-relate, mga kwentong lumang umuusbong mula sa ating mga ninuno, at kahit mga paggunita sa ating mga sariwang karanasan kasama ang mga mahal sa buhay sa mga ganitong lugar. Napaka-immersive at inklusibo ng pananaw na ito, kung saan ang mga terminolohiya ay nagiging tulay sa pagitan ng kasalukuyan at nakaraan, at bawat salin ng salita ay tila nagdadala ng kwento at karanasan mula sa mga henerasyon. Sa kabilang banda, hindi natin maaaring kalimutan ang mga temang social at cultural na nakapaloob dito. May mga salita na naglalarawan sa ating kultura, tulad ng 'bayanihan', na nag-uugnay sa bawat isa sa atin bilang mga Pilipino. Ang mga salitang tulad ng 'malasakit' at 'tatag' ay nagbibigay-diin hindi lamang sa solong indibidwal kundi sa komunidad bilang kabuuan. Ang hilig natin sa storytelling ay naroroon din, at sa mga salita, nakikita natin ang yaman ng ating tradisyon at ang kakayahan nating umangkop at umusbong sa mga hamon. Sa kabuuan, hindi nagtatapos ang usapan sa mga salitang nakaukit sa isang diksyunaryo. Nagsisilbing salamin ito ng ating pagkatao bilang mga Pilipino, isang bukal ng karunungan mula sa ating mga ninuno na patuloy nating sinasalamin at binibigyang buhay sa mga kwento, kultura, at aral sa buhay na dinadala natin araw-araw.

Lumang mapa, pulbos na tinta, at ang bigat ng isang pangalan ang agad na sumasalubong sa akin—parang pwedeng buksan ng pamagat ang isang buong panahon sa isip. Sa kasaysayan, si Ruy López de Villalobos ang unang naglatag ng pangalang 'Las Islas Filipinas' noong ika-1540s bilang parangal kay Prinsipe Felipe (na naging Haring Felipe II ng Espanya). Kaya kapag ginagamit ng isang nobelista ang eksaktong pariralang iyon, hindi lang sila naglalagay ng dekorasyon; binubuksan nila ang pinto papunta sa kapangyarihan, arkibong pambatas, at opisyal na paningin ng kolonisador. Pero hindi lang iyon. Bilang mambabasa, nakikita ko rin ang titulong ito bilang sandata at salamin sabay-sabay. Sandata, dahil maaring gamitin ng may-akda upang ilantad o kontrahin ang kapangyarihan ng mga mananakop—ipakita ang mga pag-aangkin, dokumento, at kung paano naitakda ang identidad ng isang bansa sa pamamagitan ng pangalan. Salamin, dahil kung paano binabaybay at binibigkas ang 'Las Islas Filipinas' ay nagbubunyag ng pananaw: naghahain ito ng 'panlabas' o opisyal na boses na maaaring pinipinturahan ng nostalgia, pagmamay-ari, o biro. May mga nobela rin na gumagawa ng laro sa titulong iyon—minamapa nila ang kontradiksyon sa pagitan ng pluralidad ng arkipelago at ang iisang tagpi-tagping pangalan. Para sa akin, nagbibigay ito ng masarap na tensyon: nakakaakit, nakakainis, at nakakainspire; parang unang pahina pa lang, alam mo nang may laban na magaganap sa loob ng kwento.

Nakakabilib na isipin kung gaano kalaki ang naging papel ng 'La Solidaridad' sa paghubog ng imahe at adbokasiya ni José Rizal. Sa aking pagbabasa, nakita ko na hindi lang ito simpleng pahayagan — naging tulay ito para maiparating ni Rizal ang kanyang malalim na kritisismo sa kolonyal na sistema, lalo na sa pang-aabuso ng ilang kura at sa kawalang-katarungan sa pamamahala. Dito niya naipahayag ang mga ideya niyang nakatuon sa reporma, at nagkaroon ng platform upang makipagpalitan ng kuro-kuro sa kapwa propagandista tulad nina Graciano López Jaena at Marcelo H. del Pilar. Bilang mambabasa na nahilig sa mga luma at makasaysayang sulatin, naappreciate ko kung paano pinanday ng 'La Solidaridad' ang intelektwal na diskurso ng panahon. Hindi lang nito pinalakas ang boses ni Rizal sa Europa, kundi nagbigay din ng kredibilidad at koneksyon—isang network ng mga Pilipinong nasa exile at estudyante na sabay-sabay nagtataguyod ng reporma. Sa madaling salita, tinulungan ng pahayagan na tanggapin si Rizal hindi lamang bilang nobelista kundi bilang lider-in-teorya ng isang makabayang kilusan, at iyon ang nagbigay ng timbang sa kanyang sulatin at mga aksyon sa kasaysayan.

Sa dami ng mga nobela na gumagamit ng vocabulario de la lengua Tagala, hindi ko maiwasang isipin ang 'Noli Me Tangere' ni Jose Rizal. Ang kwentong ito ay sadyang mahalaga hindi lang sa kasaysayan kundi pati na rin sa kulturang Pilipino. Ang paraan ng pagkakabuo ng mga tauhan at ang pagbibigay-diin sa mga isyu ng kolonyalismo ay nagtutulak sa akin na mas pag-aralan ang ating wika. Minsan, tila napaka-timeless ng mensahe ng nobela kay Rizal na kahit pagkatapos ng mahigit isang siglo, ramdam pa rin ang epekto nito sa ating lipunan. Sa tabi ng 'Noli', mayroon ding 'Florante at Laura' ni Francisco Balagtas, na paborito ko rin. Ang ganda ng paggamit ng mga salita dito na talagang nagrerepresenta sa masining na panitikan ng mga Pilipino. Ang mga tula at alegorya na ginamit ni Balagtas ay hindi lamang nagpapahayag ng pag-ibig kundi naglalaman din ng malalim na mga mensahe tungkol sa lipunan at kalayaan. Napaka-maistorya ng kwento na lalo pang nagpapalalim sa ating pagpapahalaga sa sariling wika. Isa pa na dapat banggitin ay ang 'Mga Kwento ni Lola Basyang'. Ang koleksyon na ito ng mga kwento ay bayanin ang kulturang lokal sa pamamagitan ng mga madaling basahin at nakakaaliw na salin ng mga alamat at mga kwento. Ang pagbibigay-diin sa mga lokal na salita at diyalekto ay isang napaka-epektibong paraan upang maipasa ang mga tradisyon sa susunod na henerasyon. Partikular na nakakaengganyo ito dahil kahit paano, pinaparamdam nito sa akin na buhay ang ating mga kwentong bayan at kultura. Sa kabuuan, ang mga nobelang ito ay hindi lamang simpleng pagbasa kundi mga tinig na nagdadala ng yaman ng ating kasaysayan at kultura. Talagang nakaka-inspire derechong dalhin ang malalim na pag-aaral sa ating sariling wika.

Sa mundo ng internet, napakaraming paraan para makakuha ng bokabularyo sa wikang Tagalog. Minsan, nahihirapan akong matutunan ang mga bagong salita, lalo na kapag gusto kong mapalalim ang aking kaalaman sa wika. Isang paborito kong paraan ay ang pagbisita sa mga online na diksyunaryo. Ang mga website tulad ng Tagalog Dictionary ang nagbibigay ng mabilis na pagsasalin at kahulugan ng mga salita. Maaari mo ring tuklasin ang mga halimbawa ng paggamit nito sa mga pangungusap, na sobrang nakakatulong sa pag-unawa at pagbuo ng tamang konteksto. Isa pang kapaki-pakinabang na paraan ay ang paggamit ng mga mobile apps na espesyal na idinisenyo para sa pag-aaral ng Filipino. Sa mga app tulad ng Drops at Memrise, mayroon silang mga interactive na laro at palatanungan para sa mga bagong salita at parirala. Sa ganitong paraan, nagiging mas masaya at engaging ang pag-aaral. Para sa akin, ang pagkakaroon ng visual at auditory na bahagi ay talagang lumalampas sa klasikong pagtuturo, kaya madalas kong binabalikan ang mga ito. Huwag kalimutan ang mga komunidad sa social media! Maraming mga grupo sa Facebook o subreddit na nakatutok sa pagtuturo ng Tagalog. Makakasalamuha mo ang iba pang nag-aaral na masigla, nakakapagbahagi ng kanilang natutunan, at maraming mga tanong ang maaaring sagutin. Nakakatulong din ito sa pagpapalawak ng aking bokabularyo sa mga colloquial na termino na kadalasang ginagamit sa araw-araw. Ang mga paraan ito ay sobrang nakakaengganyo at nakakatulong sa pangkalahatang pag-unawa sa linggwistikong aspeto ng wika. Sa huli, bahagi na ng aking proseso ang mga online resources na nagbibigay sa akin ng access sa mas malalim na kaalaman sa Tagalog. Tila napakaganda ng pagkakaroon ng mga ganitong uri ng platform, na nagbigay liwanag sa mga dating hindi ko alam na bagay. Ito ay hindi lamang nakakatulong sa akin kundi nagbibigay din ng pagkakataon sa iba na magpaka-innovate sa kanilang pag-aaral ng wika.

Nakakatuwang isipin na may ganoong tanong — napapaisip ako agad sa pagitan ng kasaysayan at pop culture. Sa totoo lang, wala akong nakikitang kilalang pelikula na direktang hango sa isang nobela o akdang may pamagat na 'Las Islas Filipinas' na kilala sa mainstream o international circuits. Ang pariralang 'las islas filipinas' ay historically ginagamit para tukuyin ang arkipelago mismo noong panahon ng kolonyalismong Kastila, at madalas lumilitaw sa lumang mga mapa, dokumento, at mga scholarly na teksto — halimbawa, ang tanyag na mapa ni Pedro Murillo Velarde noong 18th century — pero hindi ito agad nagsilbing batayan ng isang malaking pelikula na may ganitong eksaktong pamagat. Sa halip, mas marami tayong pelikula at dokumentaryo na sumasalamin sa buhay, kasaysayan, at mga isla ng Pilipinas pero gumagamit ng ibang mga pamagat: mga historical epics tulad ng 'Heneral Luna' at 'Goyo' na tumatalakay sa mga pangyayari sa pagtatapos ng kolonyalidad, o kaya mga independent films at travel documentaries na umiikot naman sa kultura at kalikasan ng mga isla. Maaari rin may mga lokal na maikling pelikula o dokumentaryo na gumamit ng pamagat na 'Las Islas Filipinas' para sa festival screenings o online releases, pero wala pa akong konkretong reference ng isang commercially released feature film na adaptasyon ng isang akdang may ganitong pangalan. Kung naghahanap ka ng pelikula na talagang naglalarawan ng arkipelago at ng mga islang bumubuo rito, marami namang magandang panoorin — mula sa pelikulang historikal hanggang sa ambient na dokumentaryo. Ako mismo, kapag naiisip ang pariralang 'Las Islas Filipinas', naaalala ko ang mga lumang mapa at ang malalim na layering ng kasaysayan na puwedeng gawing pelikula, at tunay na sana may filmmaker someday na gagawa ng adaptasyon na magpapakita ng lalim at kulay ng arkipelago natin.

Sobrang na-excite ako pag-usapan ito kasi para sa akin, ang titulong ‘Las Islas Filipinas’ agad nagbibigay ng imahe ng buong kapuluan — hindi lang isang lungsod o baryo. Ang kwento sa ‘Las Islas Filipinas’ karaniwang nagaganap sa arkipelago ng Pilipinas mismo: mula sa malalaking isla ng Luzon hanggang sa mga pulo ng Visayas at Mindanao. Madalas na naka-set ito noong panahon ng kolonyalismong Kastila, kaya makikita mo ang Manila bilang sentro ng kapangyarihan, mga daungan sa Cebu at Iloilo, at mga liblib na baryo at bundok sa Luzon at Mindanao na puno ng lokal na pamayanan at kultura. Isa sa mga bagay na talagang tumatak sa akin ay ang pagbibigay-diin ng mga kuwentong ganito sa paglalakbay sa pagitan ng mga pulo—barko, bangka, at mga daanang dagat na puno ng panganib pero parehong buhay at pag-asa. May mga eksena na umiikot sa intriga sa mga kuta at simbahan ng mga kolonya, at may mga eksenang tahimik at matalinhaga sa mga baryo kung saan buhay ang mga alamat at kaugalian ng mga katutubo. Hindi ko maiiwasang mag-imagine ng mga maliliit na kalye sa Intramuros, ng humuhuni sa palengke sa Visayas, at ng malawak na taniman at kagubatan sa Mindanao. Para sa akin, ang setting ay isang buhay na karakter din—ang kapuluan mismo, na puno ng kontradiksyon at kulay, na siya ring nagpapagalaw sa mga tauhan at kuwento.