คนซึน คือแนวคิดจากวัฒนธรรมญี่ปุ่นหรือไม่

มีช่วงหนึ่งที่ดื่มด่ำกับเกม 'Journey' มาก ทำให้เข้าใจซึนในมุมที่ต่างออกไป เกมนี้ไม่มีบทพูดแต่สื่อสารความหมายผ่านภาพและดนตรีได้อย่างลึกซึญ แนวคิดการลดทอนสิ่งไม่จำเป็นเพื่อเน้นสาระสำคัญนี้ตรงกับจิตวิญญาณซึนอย่างไม่น่าเชื่อ แม้เกมจะสร้างโดยทีมอเมริกันแต่ก็ได้รับอิทธิพลจากศิลปะญี่ปุ่น clearly วัฒนธรรมซึนในยุคโลกาภิวัตน์จึงเหมือนสะพานเชื่อมระหว่างตะวันออกกับตะวันตก

การจะบอกว่าซึนเป็นวัฒนธรรมญี่ปุ่นล้วนๆ อาจมองข้ามอิทธิพลจาก其他地方ไป ตัวผมเองเคยเจอแนวคล้ายๆ กันในหนังสือ 'Walden' ของ Thoreau ที่พูดถึงการอยู่อย่างเรียบง่ายในป่า หรือแม้แต่ปรัชญาเต๋าที่เน้นการเดินทางตามธรรมชาติ ญี่ปุ่นนับเป็นประเทศที่ทำให้แนวคิดนี้เป็นรูปธรรมผ่านงานศิลป์ ikebana และสถาปัตยกรรม แต่แก่นแท้ของความเรียบง่ายที่ให้คุณค่ากับพื้นที่ว่างและความสงบนั้นพบได้ในหลายวัฒนธรรม

ลองฟังalbum 'Ryuichi Sakamoto: async' ดูก่อนจะเข้าใจซึนอย่างแท้จริง ดนตรีแต่ละtrackเต็มไปด้วยความเงียบที่สื่อความหมาย ราวกับสวนหินryoan-jiที่ใช้หินก้อนน้อยแทนป่าใหญ่ ทั้งนี้ทั้งนั้น แนวคิดเกี่ยวกับความเรียบง่ายที่ทรงพลังนี้ไม่ใช่exclusiveของญี่ปุ่น แต่พวกเขา elevated it ให้เป็น art form ที่recognizableทั่วโลก

เคยสังเกตไหมว่าแม้แต่แบรนด์เทคโนโลยีอย่าง MUJI หรือ無印良品ก็ใช้ aesthetics แบบซึนในการออกแบบผลิตภัณฑ์ จากการศึกษาประวัติศาสตร์ศิลป์ญี่ปุ่นพบว่าการให้ความสำคัญกับ 'ma' (間) หรือพื้นที่ว่างนั้นมีมาตั้งแต่สมัยเฮian แต่นวัตกรรมจริงๆ ของญี่ปุ่นคือการแปลงปรัชญาโบราณนี้ให้เข้ากับชีวิตmodernได้อย่างลงตัว

วัฒนธรรมซึนเป็นปรากฏการณ์ที่ผสมผสานระหว่างแนวคิดญี่ปุ่นกับกระแสโลกอย่างน่าสนใจ แน่นอนว่าต้นกำเนิดมาจากการปลีกตัวในศาสนาเซนและวิถีมินิมัลลิสต์ของญี่ปุ่น แต่สิ่งที่เราเห็นในสื่อสมัยใหม่อย่าง 'The Quiet Revolution' หรือไลฟ์สไตล์ชาวเมืองที่ลดความฟุ้งเฟ้อล้วนถูกปรับให้เข้ากับบริบทต่างวัฒนธรรม

ความงามของซึนอยู่ที่การตีความใหม่ - บางคนอาจนึกถึงห้องนอนสีขาวโล่ง ในขณะที่ชาวญี่ปุ่นดั้งเดิมมองเป็นความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติผ่านการจัดสวนแห้ง อนิเมะอย่าง 'Mushishi' ก็สะท้อนจิตวิญญาณนี้ผ่านเรื่องราวของมูซhiที่เดินทางเงียบๆ ช่วยแก้ปัญหาเหนือธรรมชาติโดยไม่สร้างความวุ่นวาย