จะเริ่มอ่านงานของ อาจินต์ ปัญจพรรค์ ควรเริ่มจากเล่มไหน?

ลองนึกภาพสมุดพกที่มีกลิ่นคุ้นเคยของโรงเรียนและความลับข้างใน; ถ้าอยากให้มันเหมือนในนิยาย แค่ใช้ใจออกแบบก็ไปได้ไกลกว่าที่คิดมากเลย เราเริ่มจากพื้นฐานก่อน: กระดาษที่มีลายและสัมผัสต่างกันช่วยสร้างอารมณ์ เช่น กระดาษคราฟท์บางแผ่นสำหรับแทรกจดหมายลับ กระดาษโน้ตสีจางสำหรับบันทึกความฝัน แล้วใช้ปากกาที่ลายมือดูเป็นธรรมชาติ ไม่ต้องพยายามให้เรียบร้อยเหมือนพิมพ์ เพราะรอยมือและรอยยับคือสิ่งที่ทำให้สมุดดูมีประวัติศาสตร์ อีกเทคนิคที่ใช้บ่อยคือการใส่ชิ้นส่วนที่ดูเหมือตัดมาจากชีวิตจริง เช่นตั๋วรถเมล์เก่าที่พับแล้ว ป้ายชื่อกิจกรรมสมัยเด็ก หรือภาพถ่ายฉีกมุมเล็กๆ ตกแต่งขอบด้วยหมึกสีน้ำตาลบางๆ เพื่อให้เหมือนถูกเวลาเล่นงาน แล้วเขียนบันทึกด้วยเสียงเล่าเรื่องที่ไม่เป็นทางการ บางหน้าทำเป็นบันทึกเหตุการณ์ บางหน้าเป็นโน้ตสั้นๆ ที่ดูเหมือนเขียนตอนเบื่อเรียน ผลลัพธ์ที่ชอบสุดคือสมุดที่ทำให้คนเปิดแล้วรู้สึกเหมือนเจอชีวิตจริงๆ ไม่ใช่แค่ของตกแต่งแบบสวยฉาบผิว เทคนิคน้อยๆ เหล่านี้ช่วยให้สมุดพกของเรามีกลิ่นอายแบบ 'Kimi no Na wa' ในเชิงอารมณ์โดยไม่ต้องเลียนแบบฉากเป๊ะ ๆ

อยากเล่าให้ฟังแบบตรงไปตรงมาว่าช่องทางที่เราแนะนำเมื่อมองหา 'อาเรีย โต๊ะข้างๆ' เล่มภาษาไทยมีทั้งร้านใหญ่และตลาดมือสองที่มักมีของกลับมาบ่อย ๆ ในร้านหนังสือสาขาใหญ่ที่มีโซนมังงะหรือการ์ตูนแปลภาษาไทย เช่นแผนกหนังสือนำเข้ของร้านในห้างชื่อดัง ส่วนมากจะมีสต็อกหรือสามารถสั่งพิเศษได้ ถ้าไม่เจอในชั้นจงลองขอดูชั้นสั่งพิเศษหรือสอบถามแคชเชียร์ว่าฉบับแปลไทยเข้ามาหรือยัง เรามักจะเดินไล่ดูคละกับมุมหนังสือแนวเงียบสงบและเจอของที่ไม่คาดคิดบ่อย ๆ ถ้าช่องทางออนไลน์สบายกว่าก็เช็กเว็บของร้านใหญ่ที่มีระบบสั่งจองและแจ้งเตือนสินค้า รวมถึงตลาดออนไลน์ที่ขายทั้งของใหม่และมือสอง บางครั้งเล่มที่หายากจะโผล่มาจากผู้ขายมือสองหรือกลุ่มแลกเปลี่ยนบนโซเชียลมีเดีย การตรวจสอบสภาพปก หน้าเลข ISBN และถามรายละเอียดการจัดส่งช่วยให้ได้ของตรงใจ เราเองเคยรอจนกว่าจะได้ฉบับที่สะสมไว้คู่กับเล่มจากซีรีส์อื่นอย่าง 'Yotsuba&!' แล้วความคุ้มค่าก็ชัดเจน

ฉากหนึ่งจาก 'อาเรีย โต๊ะข้างๆ' ที่ยังติดตาตรึงใจคงเป็นตอนที่แสงจันทร์ลูบไล้ผิวน้ำและเรือค่อยๆ แล่นผ่านเงาอาคารเก่า ๆ ฉันนั่งดูฉากนั้นด้วยใจสงบจนรู้สึกเหมือนลมหายใจช้าลง รายละเอียดเล็ก ๆ อย่างเสียงไม้พายกระทบผิวน้ำ กลิ่นเปียกชื้นของอากาศ และแสงไฟสลัวบนหน้าต่างมันรวมกันเป็นโมเมนต์ที่ไม่ต้องมีบทพูดยาวๆ แต่กลับบอกอะไรได้มากมาย ในมุมมองของคนที่ชอบงานภาพและการใช้เสียงบรรยากาศ ฉากนี้ทำหน้าที่เหมือนบทกวีสั้น ๆ ที่เตือนว่าความงามมักมาในรูปแบบเรียบง่าย สิ่งที่ทำให้ฉากนี้เป็นหนึ่งในที่แฟน ๆ ชอบก็เพราะมันปล่อยให้คนดูได้มีพื้นที่คิดต่อเอง บางคนอาจจะจำการเดินทางร่วมกับตัวละคร บางคนอาจจะนึกถึงคืนที่เคยนั่งมองน้ำเหมือนกัน สำหรับฉัน ฉากนี้เป็นประตูเล็ก ๆ ที่พาเข้าไปในโลกของเรื่องได้อย่างนุ่มนวลและอบอุ่น

เสียงกีตาร์โปร่งจากเพลงประจำท้องถิ่นยังคงดังก้องในหัวเมื่อผมคิดถึงสิ่งที่ผู้เขียนเคยเล่าไว้เกี่ยวกับแรงบันดาลใจของ 'อาเรียโต๊ะข้างๆ' นั่นเป็นความทรงจำที่เขาใช้ถักทอเป็นภาพบ้านใกล้เรือนเคียงและบทสนทนาเล็ก ๆ ระหว่างคนแปลกหน้า เขาพูดถึงการสังเกตคนเดินผ่านไปมา แสงในครัวช่วงเช้า และกลิ่นกาแฟที่อบอวล ซึ่งทั้งหมดถูกยกมาเป็นฉากที่ทำให้เรื่องดูจริงจังและอบอุ่น ความทรงจำเล็กๆ เหล่านั้นไม่ใช่แค่ฉากประกอบ แต่เป็นแรงขับเคลื่อนทางอารมณ์ของตัวละคร ผู้เขียนชี้ว่าบทสนทนาธรรมดาๆ ที่คนมองข้ามได้กลายเป็นตัวตั้งให้เกิดจุดหักมุมบางอย่าง ในหลายตอนเขายังยกตัวอย่างภาพยนตร์ญี่ปุ่นเก่าๆ ที่เน้นบรรยากาศเหมือน 'My Neighbor Totoro' ซึ่งไม่ได้หมายถึงภูตไม้ แต่หมายถึงการให้ความสำคัญกับรายละเอียดประจำวันมากกว่าพล็อตยิ่งใหญ่ พอผมอ่านอีกครั้งก็เห็นเลยว่าทุกองค์ประกอบเล็กๆ ถูกจัดวางด้วยเจตนาเดียวกัน: ทำให้ผู้อ่านรู้สึกว่าใกล้ชิดกับตัวละครได้ทันที

ชอบอ่านบทสัมภาษณ์เชิงลึกแบบยาว ๆ จนกลายเป็นนิสัย เลยพอจะบอกได้ว่าบทสัมภาษณ์ล่าสุดของอา จินต์ ปัญจ พรรค์ มักจะปรากฏที่ช่องทางหลักของสื่อออนไลน์ใหญ่อีกสองสามแห่งก่อนจะกระจายไปยังสื่อย่อย ๆ ถ้าต้องเลือกแหล่งเดียวที่น่าเชื่อถือที่สุด ให้มองไปที่เว็บไซต์ข่าวเชิงวิเคราะห์อย่าง 'The Standard' ที่มักลงบทความยาวหรือคอลัมน์พิเศษที่มีการสัมภาษณ์เชิงลึก นอกจากนั้นช่องทางวิดีโออย่างช่องทาง YouTube อย่างเป็นทางการของนักเขียนหรือนิตยสารที่เชิญมาสัมภาษณ์มักจะอัปโหลดคลิปเต็มไว้ด้วย ซึ่งสะดวกถ้าอยากฟังน้ำเสียงและน้ำหนักคำพูดเต็ม ๆ อีกมุมที่ไม่ควรมองข้ามคือฉบับพิมพ์ของนิตยสารสารคดีหรือวรรณกรรม ซึ่งบางครั้งบทสัมภาษณ์เชิงโปรไฟล์จะตีพิมพ์แบบยาว ให้ลองเช็กเลขฉบับล่าสุดของ 'สารคดี' หรือแผงหนังสือที่มีคอลัมน์วรรณกรรม และถ้าเป็นนักเขียนที่มีสำนักพิมพ์ประจำ บทสัมภาษณ์สั้น ๆ มักจะถูกโพสต์ในหน้าเว็บของสำนักพิมพ์หรือจดหมายข่าว (newsletter) ของพวกเขาเอง โดยส่วนตัวชอบอ่านทั้งเวอร์ชันบทความและดูเวอร์ชันวิดีโอเปรียบเทียบกัน เพราะบางครั้งคำตอบในบทความจะตัดตอน แต่ในคลิปจะมีรายละเอียดและอารมณ์เพิ่มขึ้นอีกนิดหนึ่ง สุดท้ายแล้วถ้าติดตามช่องที่กล่าวมาไว้ จะไม่พลาดการประกาศหรือโพสต์ใหม่ ๆ ที่มีบทสัมภาษณ์ฉบับเต็ม

วงการแฟนฟิคของจักรวาล 'อา จินต์ ปัญจ พรรค์' คึกคักสุด ๆ ในช่วงสองปีหลังมานี้ จากมุมมองของคนที่โตมากับเรื่องต้นฉบับและชอบอ่านดราม่าหนัก ๆ, ผมติดตามแฟนฟิคหลายแนว แต่ที่โด่งดังสุด ๆ มักจะเป็นสามเรื่องนี้: 'สายลมและกุหลาบ' ซึ่งพลิกโทนไปเป็นเอยูแบบสวีทปนดาร์ก ทำให้คนที่ชอบเคมีคู่หลักร้องไห้ตามกันได้บ่อย ๆ, 'รอยยิ้มกลางสงคราม' ที่เอาตัวละครรองมาทำเป็นพระเอกแทนและขยายโลกสงครามให้เห็นมุมของพลเมืองทั่วไป, และ 'บันทึกของพรรณี' ที่เขียนเป็นไดอารี่สั้น ๆ แต่เน้นภาพจำละเมียดจนแฟน ๆ คิดคอนเทนต์ต่อไม่หยุด บรรยากาศในแต่ละเรื่องต่างกันชัดเจน: 'สายลมและกุหลาบ' ใช้เทคนิคมุมมองบุคคลที่หนึ่งทำให้ความสัมพันธ์ดูใกล้ชิดและบาดลึก, ส่วน 'รอยยิ้มกลางสงคราม' เป็นงานวางพล็อตอลังการที่คนชอบโครงเรื่องซับซ้อนกับการเมืองจะรักสุด ๆ, แล้ว 'บันทึกของพรรณี' คือการเขียนภาพชีวิตประจำวันจนกลายเป็นงาน slice-of-life ที่อบอุ่นและเจ็บปนหวานไปพร้อมกัน สรุปแล้ว, ผมมองว่าเหตุผลความนิยมคือการผสมผสานระหว่างความคุ้นเคยจากต้นฉบับกับการเติมเต็มช่องว่างทางอารมณ์ของแฟน ๆ — บางคนอยากเห็นคู่หลักมีความสุข, บางคนอยากให้ตัวรองมีมิติ, และบางคนก็ต้องการบทพิเศษที่ทำให้โลกของเรื่องสมจริงขึ้น ซึ่งแฟนฟิคทั้งสามเรื่องจัดมาให้จบครบในแบบที่คนอ่านอยากได้

เรื่องแบบนี้มักจะทำให้คนในวงอ่านกันสนุกปากมากกว่าที่คิดไว้เยอะเลย ถ้าว่ากันตรง ๆ แล้วผลงานขยายเรื่องแบบเป็นทางการของอาจินต์ ปัญจพรรค์ ไม่ค่อยมีให้เห็นแพร่หลายเหมือนแฟรนไชส์ใหญ่ทั่วโลก แต่ชุมชนแฟนไทยจัดเต็มด้วยงานเขียนที่แฟน ๆ ทำขึ้นเอง ทั้งนิยายสั้น สปินออฟ และ AU ที่ไปไกลจากต้นฉบับ ในเพลตฟอร์มทั่วไปอย่าง 'Wattpad' หรือ 'Dek-D' มักมีคนเอาตัวละครหรือโลกในเรื่องมายืดออกเป็นตอน ๆ เพื่อเติมช่องว่างของเนื้อเรื่องหรือสำรวจมุมมองตัวรอง และฉันเองก็เคยเจอแฟนฟิคที่เขียนละเอียดจนเหมือนเป็นบทหนึ่งของหนังสือจริง ๆ บางเรื่องมีการลงรายละเอียดโลกทัศน์ที่ลึกกว่าต้นฉบับ บางเรื่องเน้นความสัมพันธ์ระหว่างตัวละครจนเกิดมุมมองใหม่ ๆ แม้จะไม่ใช่ผลงานที่ลงชื่อผู้แต่งอย่างเป็นทางการ แต่สำหรับคนที่ชอบตามเรื่องราวต่อเนื่อง พวกนี้คือขุมทรัพย์การอ่านแบบเงียบ ๆ ที่ทำให้โลกของอาจินต์ขยายตัวไปอีกแบบจนรู้สึกมีชีวิต

ยิ่งพูดถึง 'Anubis' ในโลกมังงะ ผมจะนึกถึงเวอร์ชันที่เป็นสแตนด์ซึ่งปรากฏในงานของ ฮิโรฮิโกะ อารากิ — นั่นคือภาพที่คนส่วนใหญ่เรียกกันว่า 'Anubis' จาก 'JoJo's Bizarre Adventure' งานของอารากิเด่นที่การดีไซน์ผสมผสานมุมมองแฟชั่นกับสัญลักษณ์โบราณ ทำให้สแตนด์ที่มาในธีมอียิปต์ดูทรงพลังและคมชัดมากกว่าการยกเอารูปลักษณ์ดั้งเดิมมาใส่เฉยๆ ผมชอบที่เส้นและโทนเงาของเขาทำให้วัตถุที่เป็นโลหะหรือเครื่องประดับดูหนักแน่นแต่ยังคงเอกลักษณ์แบบสมัยใหม่ การที่อารากิเป็นทั้งผู้เขียนและผู้วาดทำให้การออกแบบตัวละครอย่าง 'Anubis' สอดคล้องกับสไตล์โดยรวมของเรื่อง ทุกอย่างตั้งแต่ท่าทาง การจัดองค์ประกอบหน้ากระดาษ ถึงเงาและแสง ถูกลงมือออกแบบเพื่อสื่ออารมณ์ของฉากนั้นๆ ในฐานะแฟน ผมมองว่าเมื่อภาพของเทพหรือสแตนด์แบบนี้ปรากฏขึ้น มันไม่ใช่แค่หน้าตาแต่เป็นการวางคาแรกเตอร์ด้วยลายเส้นเดียวกันกับที่ใช้เล่าเรื่อง ซึ่งเป็นเหตุผลว่าทำไมภาพ 'Anubis' ของอารากิจึงติดตาและจดจำได้ง่าย