ฉบับแปลอังกฤษต่างจากอ่านเพชรพระอุมาฉบับไทยอย่างไร?

อ่าน 'เพชรพระอุมา' ฉบับแปลอังกฤษแล้วผมรู้สึกถึงความต่างที่ละเอียดแต่สำคัญระหว่างคำกับอารมณ์; ภาษาอังกฤษมักเลือกความชัดเจนและจังหวะประโยคที่ราบเรียบกว่า ทำให้บางวลีโบราณหรือคำสำนวนไทยสูญเสียรสชาติเดิมไป

การแบ่งย่อหน้าหรือการจัดจังหวะประโยคในฉบับไทยมักจะสอดคล้องกับการเล่าแบบพื้นเมือง—มีการเว้นจังหวะเพื่อให้ผู้อ่านซึมซับความหมายเชิงพิธีกรรมหรือความเครียดทางสังคม ขณะที่ฉบับแปลมุ่งให้คนอ่านนอกวัฒนธรรมเข้าใจง่าย จึงอาจย่อความยาวประโยค เปลี่ยนน้ำเสียงของตัวละคร และแปลงศัพท์เฉพาะเป็นคำอธิบายสั้น ๆ อีกสิ่งที่ต่างชัดคือการแปลคำราชาศัพท์หรือคำที่เกี่ยวกับพุทธศาสนา ซึ่งในฉบับไทยมีน้ำหนักทางอารมณ์มากกว่า ฉบับอังกฤษมักจะใส่หมายเหตุหรือคำอธิบายประกอบแทนการรักษาน้ำเสียงเดิม

เมื่อเทียบกับงานวรรณกรรมตะวันตกอย่าง 'Pride and Prejudice' ที่ฉันเคยอ่านฉบับแปลกับฉบับภาษาอังกฤษ พบว่าการแปลบางครั้งต้องเลือกว่าจะรักษาโทนดั้งเดิมหรือจะปรับให้อ่านไหลลื่น ซึ่งกรณีของ 'เพชรพระอุมา' มักเห็นการปรับเพื่อให้คอนเซปต์ทางสังคมและประเพณีอ่านได้โดยไม่ต้องรู้ภูมิหลังไทยลึก ๆ นั่นทำให้ประสบการณ์ต่างกันอย่างชัดเจน แต่ก็น่าสนุกที่ได้เห็นมุมมองใหม่ ๆ จากการแปล — มันพลิกมุมมองเดิมให้เราเห็นรายละเอียดที่อาจมองผ่านในฉบับภาษาไทย

ฉันมองเห็นความต่างกันเป็นข้อ ๆ แบบรวบรัดแล้วสะพัด:
- โทนภาษา: ฉบับไทยเต็มไปด้วยสำเนียงทางภาษาและการใช้คำสละสลวยที่ให้บรรยากาศโบราณ ส่วนฉบับแปลมักเลือกโทนเป็นกลางเพื่อเข้าถึงผู้อ่านสากล
- คำศัพท์เฉพาะ: คำเกี่ยวกับพิธีกรรมหรือความเชื่อมักถูกแปลเป็นคำอธิบายย่อหรือใช้คำใกล้เคียง ทำให้สูญเสียมิติเชิงวัฒนธรรมบางอย่าง
- ชื่อและการทับศัพท์: ชื่อคน สถานที่ บางครั้งถูกทับศัพท์หรือแปลเสียงให้คุ้นกับผู้อ่านต่างชาติ ซึ่งเปลี่ยนอารมณ์การอ่านเล็กน้อย
- หมายเหตุและคำนำ: ฉบับแปลมีแนวโน้มใส่คำนำหรือหมายเหตุให้ context มากกว่า ฉบับไทยมักปล่อยให้บริบทในเรื่องอธิบายตัวเอง
- ภาพรวมอารมณ์: ฉบับแปลอาจลดจังหวะชวนครุ่นคิดที่ฉบับไทยตั้งใจไว้ เหมือนกับที่เคยเห็นในฉบับแปลของ 'One Hundred Years of Solitude' ที่ทำให้ความลึกลับบางส่วนถูกอธิบายจนชัดเจนเกินไป

สรุปสั้น ๆ คือทั้งสองแบบให้ประสบการณ์ต่างกัน: ฉบับไทยชวนให้ดื่มด่ำกับภาษาและบริบทท้องถิ่น ขณะที่ฉบับแปลเปิดประตูให้คนกว้างขึ้นเข้าไปสัมผัสงาน แต่มักแลกด้วยรายละเอียดเชิงวัฒนธรรมบางอย่างที่จางลง

อ่านสองเวอร์ชันแล้วฉันพบว่าอารมณ์ที่โดดเด่นที่สุดคือความใกล้ชิดกับภาษา—ฉบับไทยทำให้ฉากความรัก ความอับอาย หรือลำดับพิธีกรรมมีรสชาติท้องถิ่นมากกว่า ในขณะที่ฉบับแปลจะเน้นการสื่อสารความหมายและภาพรวมทางสังคมให้คนต่างวัฒนธรรมเข้าใจได้ง่ายขึ้น ความแตกต่างนี้ไม่ใช่ดีหรือไม่ดีโดยตรง แต่มันเหมือนการชมภาพวาดคนละมุม: ฉบับไทยคือภาพที่เน้นสีและแปรงละเอียด ในขณะที่ฉบับแปลเป็นภาพที่เกลี่ยสีให้ชัด เหมาะจะยืนห่างออกมาดูโครงสร้างโดยรวม เหมือนที่ฉันเคยรู้สึกกับการอ่าน 'The Tale of Genji' ฉบับแปล — ทั้งสองเวอร์ชันเติมเต็มกันและกัน ถ้าชอบสำรวจมิติภาษากับวัฒนธรรม แนะนำให้ลองทั้งสองแบบ แล้วจะเห็นว่าทั้งคู่มีเสน่ห์คนละแบบจริงๆ