นักเขียน กุญชร ให้สัมภาษณ์เกี่ยวกับแรงบันดาลใจอะไร?

ตั้งแต่หน้าแรกที่ได้อ่าน 'กุญชร' ฉันถูกดึงเข้าไปในโลกที่ก้ำกึ่งระหว่างอดีตกับปัจจุบัน เรื่องราวหลักพูดถึงกุญแจชิ้นหนึ่งที่ไม่ใช่แค่ของจริง แต่เป็นสัญลักษณ์ที่เปิดประตูความทรงจำ เหตุการณ์ และพันธะเลือดที่ถูกเก็บงำไว้ในครอบครัวเดียวกัน มันกลายเป็นแกนกลางของพล็อต: ใครเป็นเจ้าของสิทธิ์แท้จริง เหตุผลที่คนบางคนต้องปกป้องมัน และราคาที่ต้องจ่ายเมื่อความลับคลี่ออก ฉากที่ฉันชอบที่สุดคือบทที่ตัวเอกค้นเจอห้องใต้บันไดที่มีจดหมายเก่า ๆ อ่านแล้วได้เห็นการเลือกที่ผิดพลาดของบรรพบุรุษ ซึ่งสะท้อนกลับมาทำร้ายคนรุ่นหลัง เรื่องเดินระหว่างนิยายสืบสวนกับดราม่าครอบครัวได้อย่างกลมกลืน และมีมิติทางจริยธรรมแบบเดียวกับที่เคยชอบใน 'Fullmetal Alchemist' — ไม่ได้มีแค่ปริศนาให้ไข แต่มีคำถามเชิงศีลธรรมให้คิดตามด้วย ฉันชอบการผสมผสานนั้นเพราะมันทำให้เรื่องมีทั้งอารมณ์และความคิด ไม่ใช่แค่การตามหาของมีค่าเท่านั้น

สัญลักษณ์ใน 'กุญชร' มักทำหน้าที่มากกว่าที่ตาเห็น — มันเป็นตัวเล่าเรื่องเงียบ ๆ ที่ชวนให้ย้อนกลับไปดูซ้ำแล้วซ้ำอีก ในมุมมองของคนที่ชอบสังเกตรายละเอียดเล็ก ๆ ฉันมองว่าสิ่งที่แฟน ๆ มักพลาดคือชั้นของความหมายที่อยู่ในรูปทรงเชิงลบ (negative space) ของสัญลักษณ์: รูปทรงช่องว่างระหว่างเส้นอาจสื่อถึงการจากลา การเชื่อมต่อ หรือช่องว่างในความทรงจำของตัวละคร การเลือกใช้เส้นหนา–บางก็เหมือนการบอกจังหวะของประวัติศาสตร์ของตระกูล และตำแหน่งของจุดหรือวงกลมเล็ก ๆ ภายในสัญลักษณ์บอกระดับการเข้าถึงหรือสิทธิ์ในการอ่านสัญญา ฉันยังชอบสังเกตการสึกกร่อน/คราบบนสัญลักษณ์ที่ปรากฏในฉากต่าง ๆ — คราบสนิมที่ชัดเจนในฉากร้าง ไม่ได้แค่บอกอายุ แต่ยังบอกว่ามีเหตุการณ์รุนแรงเกิดขึ้นที่นั่นมาก่อน ครั้งหนึ่งสัญลักษณ์บนกำแพงกะพริบเมื่อฮีโร่ระลึกความทรงจำ มันทำให้ฉันรู้สึกว่าเครื่องหมายพวกนี้เป็น 'แคตตาล็อก' ของเหตุการณ์มากกว่าแค่โลโก้ และเวลาฉันเทียบกับสัญลักษณ์ในงานภาพยนตร์อย่าง 'Princess Mononoke' จะเห็นว่าการผูกสัญลักษณ์กับธรรมชาติหรือแผลในร่างกายของตัวละครช่วยยกระดับความหมายให้เป็นเรื่องส่วนตัว ไม่ใช่แค่สัญญาณสาธารณะ สุดท้ายแล้วการมองสัญลักษณ์แบบข้ามชั้นความหมาย—จากรูปลักษณ์ไปสู่การใช้งาน และไปสู่ความทรงจำ—ทำให้ 'กุญชร' มีมิติที่คนอ่านผ่านตาเดียวมักพลาดไป

อ่านงานของวสิษฐ เดชกุญชรแล้วรู้สึกได้ทันทีว่าเขามีเสียงเล่าเรื่องที่เป็นเอกลักษณ์และเต็มไปด้วยความละเมียดละไม. ในมุมมองของคนที่อายุมากขึ้นและชอบงานวรรณกรรมเชิงตัวละคร ผลงานที่แฟนๆ มักยกให้เป็นอันดับต้นๆ คือนิยายที่เน้นความสัมพันธ์ระหว่างตัวละครมากกว่าพล็อตหวือหวา ฉากที่เขาพรรณนาได้ลงลึกจนเห็นรอยยับของความคิด ตัวละครไม่จำเป็นต้องมีการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ แต่ทุกการกระทำกลับมีน้ำหนัก ผมชอบตอนที่ตัวละครยืนอยู่ในสถานการณ์ธรรมดาแต่บทสนทนากลับแฝงความหมายถึงอดีตและการเสียสละ จังหวะการเล่าเรื่องของเขาทำให้ฉากเหล่านั้นคงอยู่ในความทรงจำของคนอ่านนาน ทุกรายละเอียดจากกลิ่น เงา แสง ไปจนถึงวิธีคิดของตัวละคร ถูกจัดวางอย่างประณีตจนแฟนหนังสือมักพูดถึงเล่มนั้นเสมอเมื่ออยากแนะนำงานเขียนไทยที่อ่านแล้วไม่รู้สึกถูกเร่งรีบ สรุปคืองานของวสิษฐ์เล่มที่แฟนๆ ชื่นชอบมักเป็นเล่มที่ให้เวลาในการทำความรู้จักกับตัวละครและโลกของนิยายมากกว่าการไล่ล่าเหตุการณ์ ฉากธรรมดาๆ ถูกทำให้มีความหมายและกลับกลายเป็นสิ่งที่คนอ่านคิดถึงนานหลังปิดหน้าแรกนั้นลง

สัมภาษณ์ของ ว สิ ษ ฐ เดช กุญชร ทำให้ผมเห็นมุมมองเรื่องแรงบันดาลใจแบบละเอียดและอบอุ่นกว่าที่คิดไว้ก่อนหน้านี้ เพราะเขาเล่าเหมือนคนเดินเล่นเก็บหินจากริมทางแล้วค่อย ๆ ขัดให้มันเป็นเครื่องประดับใจ ผมชอบที่เขาไม่ยึดติดกับคำว่าแรงบันดาลใจเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์หรือเหนือธรรมชาติ แต่กลับพูดถึงมันในเชิงวันต่อวัน — มาจากการได้ฟังเสียงคนขายของในตลาดเช้า เห็นแสงลอดหน้าต่างร้านกาแฟ หรือมาจากบันทึกภาพถ่ายเก่าที่เขาเก็บไว้ เขาเล่าว่าบทสนทนาสั้น ๆ กับคนแปลกหน้า ช่วยให้เขากลับมามองเรื่องเดิมด้วยมุมใหม่ และบางครั้งสิ่งเล็ก ๆ แบบกลิ่นเครื่องเทศหรือจังหวะเพลงพื้นบ้านก็เป็นสปาร์กไฟให้ไอเดียแตกแขนงออกไป ถ้าลองฟังรายละเอียดจะรู้สึกว่าเขาให้ความสำคัญกับการเก็บบันทึกความประทับใจเล็ก ๆ น้อย ๆ ไว้ในสมุดหรือมือถือ เพื่อกลับมาเอาไปเล่นต่อในงานสร้างสรรค์ นอกจากนี้ยังมีการพูดถึงการตั้งคำถามกับตัวเองอย่างสม่ำเสมอ แทนที่จะรอให้แรงบันดาลใจมาตามฤดูกาล ทำให้ผมรู้สึกว่าเราทุกคนสามารถฝึกให้สายตาและหัวใจไวพอจะจับสิ่งเล็ก ๆ เหล่านั้นได้ และเมื่อรวมกันแล้วมันก็กลายเป็นงานที่มีน้ำหนักและความจริงใจในแบบของเขาเอง

วารีกุญชรในนิยายต้นฉบับถูกวางตัวเป็นตัวละครที่มีมิติและเปี่ยมไปด้วยสัญลักษณ์ ตั้งแต่ชื่อที่แปลตรงตัวว่า 'น้ำ' และ 'ช้าง' ทำให้ภาพของเธอทั้งอ่อนโยนและหนักแน่นไปพร้อมกัน เธอไม่ได้เป็นเพียงตัวประกอบที่คอยผลักดันพล็อตหลัก แต่เป็นแกนกลางของความขัดแย้งด้านศีลธรรมและความเสียสละในเรื่อง ต้นกำเนิดของเธอเชื่อมโยงกับชุมชนชาวน้ำ ความเป็นผู้นำที่หล่อหลอมจากการต่อสู้และการสูญเสีย ทำให้บทบาทของเธอเป็นมากกว่าผู้หญิงลึกลับ — เธอเป็นตัวแทนของการต่อสู้ระหว่างหน้าที่กับความปรารถนา และการเปลี่ยนแปลงที่จะฉุดคนรอบข้างให้เติบโต การเล่าเรื่องให้ความสำคัญกับภูมิหลังของวารีกุญชรอย่างละเอียด ตั้งแต่วัยเด็กที่ถูกปลูกฝังให้เคารพธรรมชาติ ไปจนถึงเหตุการณ์ช็อกที่เป็นจุดเปลี่ยนให้เธอตั้งคำถามกับอำนาจเก่าแก่ เธอมีความสามารถพิเศษที่สัมพันธ์กับธาตุน้ำ แต่ผู้เขียนไม่ได้ทำให้พลังนั้นเป็นแค่เครื่องมือต่อสู้ พลังของเธอสะท้อนภาระหน้าที่และการต้องตัดสินใจในสถานการณ์ที่ไม่ชัดเจน หลายฉากที่ทรงพลังที่สุดในเล่มคือช่วงที่เธอต้องเลือกระหว่างการปกป้องคนใกล้ตัวหรือรักษาสมดุลของชุมชน ซึ่งผลลัพธ์ของการเลือกนั้นเป็นจุดชนวนให้เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ ตัวละครนี้ยังมีพัฒนาการด้านความสัมพันธ์ที่น่าสนใจ ไม่ว่าจะเป็นความผูกพันกับตัวเอกที่ไม่ใช่รักแบบโรแมนติกเสมอไป แต่เป็นความเข้าใจและการเป็นพันธมิตรในเวลายากลำบาก ความสัมพันธ์กับศัตรูเก่าก็ซับซ้อน โดยมีแง่มุมของการให้อภัยและการทวงคืนเกียรติที่ผสมผสานกัน การเขียนฉากปะทะทางอุดมการณ์ถือว่าเด็ดขาดและทำให้วารีกุญชรดูเป็นตัวละครที่มีความจริงจังในเชิงปรัชญา ไม่ใช่แค่ตัวละครแอ็กชั่นทั่วไป ผู้เขียนยังเติมรายละเอียดเล็ก ๆ น้อย ๆ เช่นนิสัยการสังเกต วลีที่เธอชอบใช้ หรือวิธีที่คนรอบข้างเรียกเธอ ทำให้ภาพรวมของตัวละครมีชีวิตและน่าเชื่อถือ ทั้งในเชิงสัญลักษณ์และโครงสร้างพล็อต วารีกุญชรเป็นตัวสะท้อนธีมหลักของนิยายเรื่องนั้น — เรื่องของความรับผิดชอบต่อชุมชน การแลกเปลี่ยนระหว่างอำนาจกับความเมตตา และการเรียนรู้ที่จะยอมรับบาดแผลในอดีตเพื่อก้าวไปข้างหน้า ตอนจบของเธออาจจะไม่ใช่การชนะแบบสมบูรณ์แบบ แต่เป็นการเลือกที่มีน้ำหนักและทำให้ผู้อ่านคิดต่อ ส่วนตัวฉันชอบความไม่สมบูรณ์แบบแบบนั้น เพราะมันทำให้เธอดูเหมือนคนจริง ๆ ที่มีทั้งความเข้มแข็งและบาดแผล ซึ่งนั่นคือสิ่งที่ฉันหลงรักในตัวละครนี้

ชื่อ 'วารีกุญชร' ทำให้ผมนึกถึงนิยายที่มีโลกและบรรยากาศเฉพาะตัว ซึ่งจนถึงตอนนี้ยังไม่ปรากฏว่าได้รับการดัดแปลงเป็นภาพยนตร์หรือซีรีส์อย่างเป็นทางการ เท่าที่ผมติดตามและคุยกับคนอ่านในวงการ หนังสือเล่มนี้ยังถูกกล่าวถึงในฐานะงานวรรณกรรมที่มีแฟนคลับ แต่สิทธิ์และการนำไปสร้างสรรค์ยังไม่ท่าทีว่าจะมีโปรเจกต์ใหญ่ออกมา ภาพที่ผมจินตนาการคือการเห็นมันกลายเป็นซีรีส์ยาวสักครั้ง มากกว่าหนังยาว เพราะโทนเรื่องและรายละเอียดตัวละครเหมาะกับการขยายความแบบซีรีส์ ซึ่งจะช่วยรักษาความละเอียดของต้นฉบับได้ดีขึ้น เหมือนที่เห็นการดัดแปลงงานวรรณกรรมไทยคลาสสิกอย่าง 'สี่แผ่นดิน' ถูกแบ่งเป็นหลายพาร์ทเพื่อเก็บรายละเอียดของยุคสมัยและความสัมพันธ์ของตัวละคร เหตุผลที่ผมคิดว่า 'วารีกุญชร' ยังไม่ถูกสานออกมาบนจอมีทั้งเรื่องสิทธิ์ที่อาจยังไม่ตกลงกัน สภาพตลาดที่ผู้ผลิตมองหางานที่รับประกันการดึงคนดู และงบประมาณสำหรับการสร้างโลกในนิยายบางเรื่อง หากมีการนำไปทำจริง ผมอยากเห็นทีมงานกล้าที่จะรักษาความเป็นต้นฉบับ ไม่ตัดทอนโครงเรื่องที่ทำให้ตัวละครมีมิติ และเลือกนักแสดงที่เข้าใจแก่นใจของบท แทนที่จะเปลี่ยนเพื่อเรียกเรตติ้งเพียงอย่างเดียว สุดท้ายแล้ว ผมยังเฝ้ารอวันหนึ่งที่ได้เห็นแสงของเรื่องนี้บนจอด้วยความคาดหวังแบบที่ชอบเห็นงานรักของคนอ่านได้รับการดูแลอย่างตั้งใจ

เสียงเปียโนท่อนแรกในฉากเปิดทำให้ฉันต้องหยุดฟังแล้วมองซ้ำจนกว่าจะเข้าใจว่ามันกำลังบอกอะไร เพลงที่เด่นสำหรับฉันคือ 'ธีมหลักกุญชร' เพราะมันทำหน้าที่เป็นเส้นเลือดแดงของเรื่องราว ตรงท่อนเมโลดี้มีความเรียบง่ายแต่สามารถบิดอารมณ์จากความหวังเป็นความสับสนได้ในพริบตา การเรียงเครื่องสายกับเปียโนที่ค่อย ๆ เติมชั้นเสียงเหมือนการเล่าเรื่องช้า ๆ ทำให้ทุกฉากที่เพลงนี้โผล่มามีน้ำหนักมากกว่าแค่ภาพนิ่ง ฉันรู้สึกว่าการใช้ลีดเมโลดี้ซ้ำในตอนวิกฤติ แต่เปลี่ยนคีย์และจังหวะ ทำให้คนดูเชื่อมโยงกับอารมณ์ของตัวละครโดยไม่ต้องมีบทพูดมาก เพลงนี้จึงไม่ใช่แค่ฉากประกอบ แต่กลายเป็นภาษากลางที่พาเราเข้าไปในหัวใจของเรื่อง และฉันมักกลับมาเปิดท่อนฮุกในตอนกลางคืนเพราะมันกอดความโศกและความหวังไว้พร้อมกันอย่างสมดุล

ในวงการแฟนคลับของ 'กุญชร' การตีความตอนจบกลายเป็นสนามประลองไอเดียที่สนุกและคมคายสำหรับฉัน เพราะมันเปิดโอกาสให้คนมองเรื่องเดียวกันจากเลนส์ต่างกัน มีทีมที่อ่านฉากสุดท้ายเป็นการเสียสละชัดเจน:ตัวเอกเลือกแลกบางสิ่งใหญ่เพื่อความสงบของคนรอบตัว เหตุผลที่ฉันเชื่อมโยงแบบนี้คือรายละเอียดเล็ก ๆ เช่นการยืนอยู่หน้าประตูที่ปิดแล้วและแสงที่สาดเข้ามา มันให้ความรู้สึกเหมือนการเปลี่ยนผ่านที่มีราคา ส่วนอีกกลุ่มอ่านว่าจบแบบคลุมเครือ หมายถึงการเปิดพื้นที่ให้ความหวังและความไม่แน่นอนร่วมกัน ซึ่งทำให้ฉากนั้นยั่งยืนกว่าการปิดจบแบบชัดเจน พอเปรียบกับงานที่มีตอนจบแปลกเหมือน 'Neon Genesis Evangelion' ฉันยิ่งเห็นว่าการทิ้งช่องว่างให้แฟน ๆ คิดเองเป็นการเชื้อเชิญให้เกิดบทสนทนา ตรงนี้แหละที่ทำให้ฉันยังชอบพูดถึงตอนจบของ 'กุญชร' อยู่—ไม่ใช่เพราะมันต้องตอบทุกคำถาม แต่เพราะมันชวนให้เราคิดต่อเนื่อง