บทที่น่าจดจำใน เลิกเป็นคนดีแล้วจะมีความสุข คือบทไหน?

หนังสือเล่มนี้ชื่อว่า 'เลิกเป็นคนดีแล้วจะมีความสุข' ซึ่งเป็นคำแปลจากต้นฉบับภาษาอังกฤษ 'No More Mr. Nice Guy' เขียนโดย Robert A. Glover นักบำบัดและนักเขียนที่คนอ่านมักเชื่อมโยงกับแนวคิดเรื่องขอบเขตและการยอมรับตัวเอง การอ่านเล่มนี้ทำให้ผมคิดถึงช่วงที่พยายามเป็นคนทุกคนชอบ แต่กลับรู้สึกเหนื่อยและโกรธตัวเองภายใน เนื้อหาของ Glover ชัดเจนและตรงไปตรงมาว่าการพยายามเป็นคนดีจนเกินจำเป็นอาจมาจากบาดแผลและรูปแบบการแก้ปัญหาที่ผิดพลาด เขาชวนให้ตั้งคำถามกับนิสัยการเกรงใจโดยไม่รักษาขอบเขต แล้วเปลี่ยนมาใช้การสื่อสารที่จริงใจมากขึ้น ผลลัพธ์ไม่ใช่การกลายเป็นคนเห็นแก่ตัว แต่เป็นการเป็นคนที่ซื่อสัตย์กับความต้องการของตัวเองมากขึ้น ซึ่งผมพบว่ามันปลดปล่อยและใช้งานได้จริงในชีวิตประจำวัน

บางสิ่งในหัวของเราเปลี่ยนได้เมื่อเริ่มให้ความสำคัญกับตัวเองมากขึ้นและหยุดแสดงความเป็นคนดีตามสคริปต์ของสังคม เนื้อหาหลักของ 'เลิกเป็นคนดีแล้วจะมีความสุข' พูดชัดเจนว่าการเป็นคนดีตามนิยามของคนอื่นไม่เท่ากับความสุขจริง ๆ มันมักจะมาในรูปแบบการยอมทุกอย่างเพื่อให้คนอื่นพอใจ การเกรงใจจนทิ้งตัวเอง แล้วสุดท้ายกลายเป็นความขุ่นเคืองภายในที่สะสมไว้จนฟุ้งออกมาเมื่อมีเหตุให้ระเบิด ฉันเองเคยรู้สึกติดกับดักแบบนั้นมาก่อน และการเรียนรู้ที่จะตั้งขอบเขต การพูดคำว่า 'ไม่' อย่างสุภาพ แต่ชัดเจน ช่วยลดความเหนื่อยทางจิตใจได้จริง ตัวอย่างที่จับต้องได้คือเส้นทางของตัวละครใน 'Violet Evergarden' ที่ค่อย ๆ เรียนรู้การเข้าใจตัวเองแทนการทำตามหน้าที่ล้วน ๆ ความสุขไม่ได้เกิดจากการทำดีเพราะต้องการคำชม แต่มันเกิดจากการทำสิ่งที่สอดคล้องกับตัวตนและคุณค่า การเลิกเป็นคนดีในแบบเดิมจึงไม่ใช่การกลายเป็นคนไม่ดี แต่เป็นการทำความเข้าใจว่าความเมตตาต่อผู้อื่นต้องมาพร้อมกับความเมตตาต่อตัวเอง ผลลัพธ์ที่ได้คือความสงบในใจมากขึ้นและความสัมพันธ์ที่จริงใจกว่าเดิม

หนังสือเล่มนี้ให้ประโยชน์ชัดมากกับคนที่มักยอมทุกอย่างเพื่อรักษาภาพว่าเป็นคนดี โดยเฉพาะคนที่รู้สึกว่าต้องพอใจทุกคนรอบตัวเสมอเพื่อได้รับความรักหรือการยอมรับ ขณะที่ฉันอ่านหนังสือเล่มนี้, หลักการมันไม่ใช่ชักชวนให้ใจร้าย แต่เป็นการสอนให้ตั้งขอบเขตอย่างสุภาพและซื่อตรงกับตัวเอง ในชีวิตจริงหลายคนที่เจอปัญหาประเภทนี้จะรู้สึกหมดแรงจากการปรนนิบัติผู้อื่นจนลืมดูแลตัวเอง — นี่คือกลุ่มที่ได้รับประโยชน์มากที่สุด อีกมุมหนึ่งหนังสือช่วยคนที่เจอปัญหาในการปฏิเสธคำขอหรือถูกเอาเปรียบในที่ทำงานหรือความสัมพันธ์ ฉันมักเห็นคนที่กลัวความขัดแย้งจนรับภาระเกินตัว หนังสือนี้ให้เทคนิคเล็กๆ น้อยๆ ในการพูดปฏิเสธอย่างมีเกียรติและลดความรู้สึกผิด โดยไม่ต้องแปลงตัวเองเป็นคนเย็นชา เช่นเดียวกับฉากหนึ่งใน 'Naruto' ที่ตัวละครต้องเลือกเส้นทางระหว่างการรักษาความสัมพันธ์กับการยืนหยัดในความเชื่อของตัวเอง — เหมาะกับคนที่ต้องการเรียนรู้การบาลานซ์ระหว่างความเมตตาและการรักษาตัวตนเอาไว้

น่าเสียดายที่ฉันไม่แน่ใจชื่อผู้แปลของฉบับภาษาไทยของหนังสือ 'เลิกเป็นคนดีแล้วจะมีความสุข' โดยตรง แต่ฉันพอจะบอกวิธีที่ทำให้เจอคำตอบได้เร็วและมั่นใจได้ว่าชื่อที่เห็นถูกต้องจริง เวลาที่ฉันอยากรู้ผู้แปลหนังสือแปลเล่มไหน สิ่งแรกที่ทำคือกลับไปดูปกหลังหรือหน้าสิทธิ์ของหนังสือจริง ๆ เพราะส่วนใหญ่ผู้แปลจะถูกพิมพ์ไว้ตรงหน้าเครดิตหรือหน้าสิทธิ์ของเล่มนั้น หากเป็นฉบับอีบุ๊ก รายละเอียดผู้แปลมักปรากฏในส่วนข้อมูลหนังสือของร้านค้าหรือในไฟล์เมตาดาต้า บางครั้งหนังสือเล่มเดียวกันมีหลายฉบับที่ต่างสำนักพิมพ์และต่างผู้แปลด้วย ดังนั้นพยายามยืนยันด้วยเลข ISBN หรือชื่อสำนักพิมพ์ด้วย จะช่วยให้มั่นใจว่าชื่อผู้แปลที่เจอตรงกับฉบับที่คุณหมายถึงจริง ๆ ฉันมักจะรู้สึกสบายใจขึ้นเมื่อเห็นเครดิตชัดเจนบนหน้าสิทธิ์ แล้วก็รู้สึกว่าการอ่านต่อมีความเชื่อมโยงกับคนแปลมากขึ้นด้วย

เราเคยคิดว่าการเป็นคนดีคือหน้าที่ที่ต้องแบกตลอดเวลา แต่แนวคิดจากหนังสือ 'เลิกเป็นคนดีแล้วจะมีความสุข' ทำให้มองงานในมุมที่เรียบง่ายขึ้น: การตั้งขอบเขตไม่ได้แปลว่าเห็นแก่ตัว แต่คือการรักษาพลังงานเพื่อทำงานได้ดีกว่าเดิม บางครั้งงานไม่ได้ต้องการให้เราอดทนเสมอไป แต่ต้องการคนที่ชัดเจนเรื่องเป้าหมายและขีดความสามารถของตัวเอง เมื่อกำหนดได้ว่าอะไรเป็นงานหลักของเรา เราจะกล้าปฏิเสธสิ่งที่ทำให้ผลงานแย่ลงหรือสร้างภาระทางอารมณ์โดยไม่จำเป็น ซึ่งเคยเห็นในฉากที่ตัวเอกของ 'Death Note' เลือกทางของตัวเองโดยไม่เคร่งครัดตามมาตรฐานของสังคม ถึงแม้วิธีการจะสุดโต่ง แต่มันชัดเจนในเรื่องผลลัพธ์และการไม่ยอมให้คนอื่นกำหนดวิธีการทำงานของเขา สิ่งที่เอาไปใช้ได้จริงคือฝึกพูด 'ไม่' แบบสุภาพแต่จริงจัง แบ่งเวลาให้กับงานสำคัญ ปรับเป้าหมายจากความถูกต้องตามใจคนอื่นเป็นความมีประสิทธิภาพของทีม และตั้งเกณฑ์วัดผลที่ใช้ได้จริง เมื่อเริ่มปฏิบัติจะรู้สึกว่าแรงกดดันลดลง งานที่ทำมีคุณภาพขึ้น และเราได้ความสงบกลับคืนมา—มันไม่ใช่การเป็นคนเลว แต่เป็นการเลือกวิธีที่ทำให้ทำงานได้ยาวนานขึ้น

ภาพหนึ่งที่ติดตาเสมอคือฉากที่ตัวละครเลือกทางลัดที่ขัดกับภาพพจน์คนดีแล้วกลับรู้สึกโล่งขึ้นมากกว่าที่คาดไว้ใน 'Violet Evergarden'. สิ่งที่เห็นจากมุมมองนี้คือความสุขที่หาได้ทันทีไม่จำเป็นต้องมาจากความชอบธรรมเสมอไป บางครั้งความเหนื่อยกับการรักษามารยาท การต้องยิ้มเมื่อไม่อยากยิ้ม หรือการวางแผนชีวิตให้คนอื่นพอใจจนลืมตนเอง มันสามารถผลักคนให้เลือกหนทางที่สบายกว่า แม้จะถูกมองว่าไม่ดีจากสังคมก็ตาม และฉับพลันนั้นก็มีความรู้สึกเป็นอิสระที่ไม่เคยได้สัมผัสมา อย่างไรก็ตามการเปลี่ยนแปลงนี้ไม่ได้แปลว่าชีวิตจะเป็นสีโรแมนติกเสมอไป เพราะผลของการกระทำที่ไม่คำนึงถึงผู้อื่นอาจย้อนกลับมาในรูปแบบที่คาดไม่ถึง ซึ่งผมเห็นจากการตีความตัวละครในเรื่องที่เดินทางสายนี้ หลายครั้งความสุขชั่วคราวแลกมาด้วยความว่างเปล่าหลังจากนั้น การเรียนรู้คือการบาลานซ์: เลิกเป็นคนดีในบางพื้นที่ที่ทำร้ายตัวเอง แต่ยังเก็บความเอื้อเฟื้อในพื้นที่ที่สำคัญจริงๆ นั่นแหละคือความพอดีที่ผมคิดว่าน่าสนใจและให้ความหวังมากกว่าการฝืนเป็นคนดีทุกเวลา

แหล่งสำคัญที่ผมชอบกลับไปดูบ่อยๆ คือห้องสมุดมหาวิทยาลัยและคลังวิทยานิพนธ์ออนไลน์ เพราะมักมีบทวิจารณ์เชิงวิชาการหรือวิทยานิพนธ์ที่หยิบประเด็นจาก 'เลิกเป็นคนดีแล้วจะมีความสุข' มาวิเคราะห์อย่างละเอียด ผมเคยอ่านบทความวิชาการในวารสารของคณะสังคมศาสตร์ที่ตีความหนังสือเล่มนี้ผ่านเลนส์สังคมวิทยา—โฟกัสที่แรงจูงใจและโครงสร้างอำนาจในความคาดหวังเชิงศีลธรรม อีกบทความในคลังวิทยานิพนธ์ได้นำแนวคิดของหนังสือไปเทียบกับงานวิจัยเชิงทดลองด้านพฤติกรรม (behavioral ethics) ทำให้มุมมองด้านหลักฐานเข้มข้นขึ้น นอกจากคลังวิทยานิพนธ์แล้ว ResearchGate และ Academia.edu ก็เป็นที่ที่นักวิชาการมักแชร์ความคิดเห็นเชิงวิพากษ์แบบเต็มๆ ซึ่งมีทั้งบทวิจารณ์ที่เห็นด้วยและบทวิเคราะห์ที่ตั้งคำถามกับสมมติฐานของหนังสือ การอ่านข้ามแหล่งทำให้ผมเห็นความต่างระหว่างการตีความเชิงปรัชญาและการประเมินเชิงข้อมูลอย่างชัดเจน

เราเคยติดตามวิดีโอสั้น ๆ ของ 'The School of Life' จนต้องหยุดคิดอยู่หลายครั้ง เพราะเขาพูดเรื่องขอบเขตกับการเลิกเป็นคนดีเกินไปด้วยภาษาที่เรียบง่ายแต่คมกริบ การอธิบายของช่องนี้มักจับปมความสัมพันธ์ระหว่างความต้องการของตัวเองกับความคาดหวังของคนรอบข้างได้ดี เหมือนไม่ได้สอนแบบสูตรสำเร็จ แต่ชวนให้ตั้งคำถามว่าการเป็นคนดีต้องแลกด้วยอะไรบ้าง ตัวอย่างในวิดีโอมักใช้ภาพสถานการณ์ใกล้ตัว เช่น งานกลุ่มที่รับงานแทนหรือการยอมทุกอย่างเพื่อรักษาหน้าตา ทำให้เรารู้สึกเชื่อมโยงและอยากลองเปลี่ยนวิธีคิด ถาโถมความคิดที่ได้คือ เทคนิคไม่ซับซ้อนเลย: เรียนรู้พูด 'ไม่' แบบสุภาพ รู้จักขอบเขตของเวลาและพลังงาน แล้วให้ความเมตตากับตัวเองก่อนจะให้คนอื่น วิธีเล็ก ๆ เหล่านี้ไม่ต้องเปลี่ยนตัวตน แต่กลับช่วยให้มีความสุขมากขึ้นเมื่อไม่ต้องแบกรับทุกอย่างไว้คนเดียว