บรรณาธิการแนะนำวิธีอ่าน นวนิยายแปลให้เข้าใจอย่างไร

เคล็ดลับสั้นๆที่ผมใช้เมื่อต้องอ่านนวนิยายแปลแบบเพลินแต่ได้ความหมายคือ: ให้ตั้งคำถามระหว่างอ่านและจดคำถามเหล่านั้นไว้ วิธีนี้จะช่วยให้ไม่หลงกับประโยคสวยๆแต่ไร้แก่นสาร แล้วค่อยกลับมาตอบคำถามเหล่านั้นเมื่ออ่านจบ ยกตัวอย่างง่ายๆจากการอ่าน 'the little prince' เวอร์ชันแปล: การจดไว้ว่า 'ฉากนี้สื่อถึงอะไรในเชิงสัญลักษณ์' ทำให้ผมกลับไปหาประโยคที่เชื่อมโยงและเห็นธีมเพื่อนได้ชัดขึ้น

อีกเทคนิคเล็กๆคือการเลือกเวลาอ่านให้เหมาะสม งานบางชิ้นต้องการสมาธิลึก จบในช่วงเวลาที่เงียบจะได้สัมผัสน้ำเสียงคำแปล ส่วนงานที่เน้นพล็อตอาจอ่านต่อเนื่องเพื่อรักษาจังหวะ การปรับสภาพแวดล้อมให้เข้ากับประเภทของหนังสือและจดคำถามสั้นๆไว้จะทำให้การอ่านนวนิยายแปลกลายเป็นประสบการณ์ที่สนุกและมีความหมายขึ้นโดยไม่ต้องฝืนตัวเองให้เข้าใจทุกคำตั้งแต่แรกเสมอ

วิธีที่ผมมักแนะนำเวลาพูดกับเพื่อนคือทำคู่มือเล็กๆสำหรับเล่มนั้น — กระดาษแผ่นเดียวพอจะช่วยให้เข้าใจภาพรวมได้เร็วขึ้น วิธีการที่ชอบมีดังนี้
- อ่านคำนำของผู้แปลและบรรณาธิการก่อน เพื่อรู้ว่าการเลือกศัพท์หรือการตัดตอนมีผลอย่างไรต่อการตีความ
- สร้างบันทึกตัวละครสั้นๆ ระบุความสัมพันธ์แบบเส้นเดียว ถ้าเรื่องมีตัวละครหลายคน เทคนิคนี้ช่วยป้องกันความสับสนได้มาก
- ถ้าพบคำหรือสำนวนที่สงสัย ให้จดไว้แล้วหาความหมายทีหลังในบริบทแทนการหยุดอ่านทันที เพราะบางครั้งความหมายจะถูกเฉลยในย่อหน้าถัดไป
- เปรียบเทียบสำนวนกับประโยคต้นฉบับเมื่อต้องการเข้าใจนัยเชิงวัฒนธรรมแบบลึก โดยเฉพาะในงานที่ยกวัฒนธรรมท้องถิ่นชัดเจน ผมเคยทำแบบนี้กับ 'The Wind-Up Bird Chronicle' และพบว่าคำแปลบางประโยคเปลี่ยนโทนของตัวละครไปพอสมควร

การแบ่งเวลาอ่านอย่างเป็นระบบช่วยให้ไม่ท้อและจับธีมหลักได้ง่ายขึ้น บางครั้งการอ่านบทวิจารณ์สั้นๆ หลังอ่านจบยังเปิดมุมมองใหม่ให้เห็นความสัมพันธ์ของเหตุการณ์ที่อาจพลาดไปด้วย

ลองนึกภาพตัวเองนั่งกับหนังสือแปลเล่มหนาแล้วค่อยๆคลี่เส้นเรื่องออกมาช้าๆ — นั่นคือสิ่งที่ช่วยให้ผมเข้าใจนวนิยายแปลได้ดีที่สุด

การเริ่มต้นโดยอ่านคำนำของผู้แปลหรือบรรณาธิการก่อนจะเปิดบทแรกเป็นนิสัยที่ผมยึดมาเสมอ เพราะบ่อยครั้งตรงนั้นมีเบาะแสทางวัฒนธรรม คำที่เลือกใช้ หรือเหตุผลเบื้องหลังการแปลคำเฉพาะบางคำซึ่งเปลี่ยนความหมายของฉากได้มากกว่าที่คิด แทนที่จะไล่อ่านรวดเดียวจนจบ ผมมักแบ่งเป็นส่วนๆ อ่านจดโน้ตกับตัวละครหรือคำที่ยังไม่ชัด แล้วกลับไปอ่านทับอีกครั้งเมื่อจบตอน เพื่อจับโครงเรื่องย่อยและธีมซ้ำ เช่น เมื่ออ่าน 'One Hundred Years of Solitude' ผมตัดสินใจจดสายสัมพันธ์ของตระกูลไว้เป็นตารางเล็กๆ สร้างภาพให้เห็นตระกูลขยายตัวและวงเวลาซ้ำซ้อนชัดขึ้น

อีกเคล็ดลับที่มักใช้คือการค้นคำอธิบายความหมายวัฒนธรรมแบบพอเป็นพิธี ไม่ต้องอ่านเชิงวิชาการทั้งหมดแต่เลือกอ่านบทความสั้นๆ หรือดูแผนที่/ภาพประกอบที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้ฉากหรือสัญลักษณ์บางอย่างไม่ถูกตีความผิดพลาด การอ่านเสียงดังคำบางประโยคยังช่วยให้สัมผัสจังหวะของคำแปลได้ดีขึ้น สุดท้ายแล้วการอ่านนวนิยายแปลเป็นการเดินทางร่วมกับทั้งผู้เขียนและผู้แปล การให้เวลา ข้อสังเกตเล็กๆ และการกลับมาอ่านซ้ำบางย่อหน้า จะทำให้ความหมายค่อยๆชัดขึ้นอย่างน่าพอใจ