ผีเสื้อราตรี ผู้แต่งเคยให้สัมภาษณ์ถึงแรงบันดาลใจหรือไม่?

เราเห็นความฮือฮาของหนังเรื่องนี้ตั้งแต่ครั้งแรกที่มันลงโรงในประเทศไทย—'บุปผาราตรี' เป็นหนังสยองขวัญคอมเมดี้ที่ออกฉายในโรงภาพยนตร์ไทยช่วงต้นทศวรรษ 2000 และมักถูกพูดถึงในเทศกาลหนังหรือการฉายพิเศษของคลับหนังท้องถิ่น เราเองเคยตามดูรอบฉายเก่าที่เป็นการฉายพิเศษแล้วรู้สึกได้ถึงบรรยากาศบ้าน ๆ ของวงการหนังไทยในยุคนั้น ปัจจุบันถ้าจะหาดูออนไลน์ แนะนำให้เช็กแพลตฟอร์มสตรีมมิ่งที่มีคอลเลกชันหนังไทย เช่นบริการเช่า/ซื้อดิจิทัลแบบ Apple TV (iTunes) หรือ Google Play Movies ที่บางครั้งมีหนังเก่าให้เช่า นอกจากนี้ลองมองหาช่องทางของผู้จัดจำหน่ายต้นฉบับหรือสตูดิโอใน YouTube แบบเป็นทางการ เพราะหนังไทยบางเรื่องถูกอัปโหลดแบบถูกลิขสิทธิ์โดยเจ้าของผลงาน แต่สต็อกบนแพลตฟอร์มเหล่านี้เปลี่ยนแปลงบ่อย เลยควรตรวจชื่อเรื่อง 'บุปผาราตรี' เป็นระยะ ๆ เพื่อไม่พลาด

มีทฤษฎีหนึ่งที่แฟน ๆ มักจะนำมาเล่าแลกกันบ่อย ๆ เกี่ยวกับ 'บุปผาราตรี' และมันชวนให้คิดถึงความหมายเชิงสังคมมากกว่าผีธรรมดา ผมมักจะมองทฤษฎีนี้เหมือนการอ่านวรรณกรรมชั้นดี: ผีในเรื่องไม่ได้เป็นเพียงวิญญาณที่วนเวียน แต่เป็นสัญลักษณ์ของความอยุติธรรมทางเพศและสถานะของผู้หญิงในสังคม ยิ่งฉากที่เธอปรากฏตัวในมุมมืดของบ้านเก่า ๆ หรือเสียงเพลงที่วนซ้ำ มันทำให้รู้สึกว่าความเจ็บปวดถูกเก็บสะสมและส่งต่อข้ามรุ่น การตีความแบบนี้ทำให้ฉันชอบมองงานภาพยนตร์เก่า ๆ เป็นกระจกสะท้อนสังคม ไม่เพียงแค่หวาดกลัว แต่ยังตั้งคำถามว่าทำไมบางเรื่องราวของผู้หญิงต้องกลายเป็นตำนานแห่งความทุกข์ นี่แหละที่ทฤษฎีนี้เสนอมุมมองใหม่ ๆ ให้กับฉากที่เราคิดว่าเข้าใจแล้ว — มันลึกกว่าแค่ผีโผล่แล้วหายไป

บอกตามตรงฉันหลงใหลกับทฤษฎีที่ว่าเบื้องหลังเหตุการณ์ใน 'นวราตรี' มีการสลับตัวตนหรือการเกิดซ้ำของวิญญาณ ซึ่งแฟนๆ พูดถึงกันจนแทบจะกลายเป็นทฤษฎีมาตรฐานของซีรีส์แล้ว เหตุผลที่ทำให้ทฤษฎีนี้ได้รับความสนใจมากเพราะงานเล่าเรื่องของเรื่องนี้มักโยงสัญลักษณ์ซ้ำ ๆ เส้นขอบฟ้าเดียวกัน และฉากที่ดูเหมือนจะสะท้อนอดีตหรืออนาคต ทำให้คนอ่านชอบจับคู่เบาะแส แล้วเติมช่องว่างด้วยการคิดว่า 'คนนี้จริง ๆ แล้วคือคนเดิมที่เปลี่ยนไป' หรือไม่ก็ 'คนนี้ถูกแทนที่ด้วยวิญญาณจากอดีต' ซึ่งอธิบายแรงจูงใจและความทรงจำที่ขาดหายได้ง่าย พอคิดแบบนั้น ฉันมักจะนึกถึงวิธีที่เรื่องอื่นๆ ใช้แนวคิดคล้ายกัน เช่นใน 'Fullmetal Alchemist' ที่ตัวตนและการเสียสละถูกนำมาใช้เป็นหัวใจของปม แล้วลองจับมาตั้งสมมติฐานกับรายละเอียดเล็ก ๆ ใน 'นวราตรี' ผลลัพธ์คือการอ่านซ้ำแล้วซ้ำอีกเพื่อค้นหาความเชื่อมโยง นี่แหละที่ทำให้แฟน ๆ ทฤษฎีนี้พูดกันไม่จบ ไม่ว่าจะเป็นหลักฐานชิ้นเล็ก ๆ หรือการตีความบทสนทนา ทุกอย่างกลายเป็นเศษชิ้นส่วนของปริศนาเดียวกัน

นึกถึงตอนเด็กๆ ที่ชอบดูการ์ตูนเรื่อง 'Doraemon' แล้วก็หลงรักผีเสื้อตัวเล็กๆ ที่บินวนอยู่รอบๆ ตัวโนบิตะ แม้จะไม่ใช่ตัวละครหลัก แต่ความน่ารักของมันทำให้อยากจับมาเลี้ยงจริงๆ! อีกตัวที่ประทับใจคือผีเสื้อจาก 'Pokémon' อย่าง Beautifly กับ Dustox ที่มีสีสันสดใสและพลังพิเศษในเกม ผีเสื้อการ์ตูนมักถูกออกแบบมาให้ดูนุ่มนวล มีปีกบอบบางที่สะท้อนแสงได้เหมือนจริง เวลาเห็นในฉากธรรมชาติทีไร ทำให้นึกถึงวันสบายๆ ที่ออกไปเที่ยวสวนสาธารณะเลยล่ะ

แสงใต้ผิวน้ำทำให้ปีกของผีเสื้อสมุทรดูเหมือนแผ่นแก้วที่กำลังหายใจไปมา, ฉันมักจะเริ่มจากการสังเกตทรงโดยรวมก่อนเสมอและขีดเส้นโครงร่างเบา ๆ เพื่อจับฟลูว์ของการเคลื่อนไหว โครงร่างแรกควรโฟกัสที่สัดส่วน: ลำตัวที่เรียว วิง (parapodia) ที่กว้างออกเป็นปีกสองข้าง แล้วกำหนดทิศทางลมใต้น้ำที่จะดึงปีกไป พอได้สัดส่วนแล้ว ให้ลงรูปทรงทึบ (block-in) ด้วยค่าสีพื้น สีน้ำทะเลอ่อน ๆ และเฉดเทา-ม่วงบาง ๆ เพื่อเตรียมเก็บรายละเอียดชั้นต่อไป ฉันชอบใช้ชั้นเลเยอร์หลายชั้นถ้าวาดดิจิทัล โดยให้เลเยอร์แรกเป็นความโปร่งแสง จากนั้นใช้โหมด overlay หรือ screen เพื่อเพิ่มแสงสะท้อน การทำให้รู้สึกเป็นแก้วใสสำคัญที่ขอบคมและแสงริม (rim light): ให้ขอบบาง ๆ ที่มีความคมชัดสูงแต่ขยายออกด้วยเบลอเล็กน้อย พร้อมใส่เงาอ่อนใต้ปีกเพื่อให้ปีกดูแยกจากฉากหลัง พื้นผิวด้านในเติมด้วยจุดเล็ก ๆ ของสีอุ่นและเย็นสลับกันเพื่อเลียนแบบลายเส้นของอวัยวะภายใน การเล่นกับสีสะท้อนจากน้ำ—แสงสีฟ้าอมเขียวและแสงส้มเล็ก ๆ จากแสงอาทิตย์—จะช่วยให้ผลงานมีมิติแบบธรรมชาติ ฉันมักจะย้อนไปดูฉากทะเลลึกที่มีแสงจัดในงานอย่าง 'Finding Nemo' เพื่อเรียนรู้การกระจายแสงในน้ำนิ่งและน้ำนิ่งที่มีฟอง นอกจากนี้อย่าลืมใส่อนุภาคน้ำเล็ก ๆ และการเบลอการเคลื่อนไหวให้รู้สึกว่าชีวิตกำลังล่องลอยอยู่จริง ๆ — เทคนิคพวกนี้ทำให้ภาพไม่แค่สวย แต่ยังส่งความรู้สึกเปราะบางของสิ่งมีชีวิตในทะเลด้วย

พอได้ลองลงสีน้ำให้ผีเสื้อสมุทรแล้วก็รู้สึกเหมือนกำลังจับลมใต้ท้องทะเลไว้ในกระดาษ — เทคนิคที่เลือกจะเป็นตัวกำหนดอารมณ์ทั้งภาพเลย เราเริ่มจากการเตรียมพื้นฐานก่อน: กระดาษหนา 300 แกรมขึ้นไปแบบคอตตอน ควรเลือกแบบมีผิว (cold press) เพื่อให้เกิดเท็กซ์เจอร์เล็ก ๆ ที่ช่วยเพิ่มความเป็นธรรมชาติของแสงใต้ทะเล ควรมีน้ำยากันเปื้อน (masking fluid) เผื่อจะรักษาจุดไฮไลท์ของปีกที่ต้องใสสุด และพู่กันหลายขนาด โดยพู่กันทรงกลมขนาดกลางถึงเล็กกับพู่กันเส้นสำหรับรายละเอียดเป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้ เทคนิคน้ำหลักที่ชอบใช้มีสองอย่างผสมกัน: เริ่มด้วย wet-on-wet เพื่อให้ปีกดูฟุ้งเหมือนแผ่นเยื่อโปร่ง จากนั้นค่อยซ้อนเลเยอร์บาง ๆ แบบ glazing เพื่อเพิ่มความลึกและโทนสี การใช้เกลือบนผิวน้ำขณะยังชื้นช่วยสร้างจุดเม็ดเล็ก ๆ คล้ายแพลงตอน ส่วนการใช้แอลกอฮอล์หยดเล็ก ๆ จะให้เอฟเฟกต์ฟองอากาศหรือจุดกระจายที่ไม่เป็นระเบียบ การล้างสี (lifting) ด้วยกระดาษทิชชูหรือพู่กันแห้งช่วยแกะรูปทรงปีกที่ต้องการให้บางและโปร่ง อย่าลืมใช้สีมุกหรือสีเมทัลลิกเล็กน้อยบริเวณริมปีกเพื่อเพิ่มประกาย เสร็จแล้วใช้สีฝุ่นขาวหรือกัวชสำหรับไฮไลท์จุดสุดท้าย งานแบบนี้มักได้แรงบันดาลใจจากฉากน้ำใส ๆ ใน 'Ponyo' แต่สิ่งที่สำคัญจริง ๆ คือการควบคุมปริมาณน้ำและเว้นช่องว่างให้แสงผ่าน เราชอบปล่อยให้บางส่วนของปีกไม่เติมสีเต็ม เพื่อให้ตาเห็นความโปร่งใสแบบธรรมชาติ จบงานด้วยการสแกนความรู้สึกว่าอยากให้ผีเสื้อสมุทรนั้นเคลื่อนไหวอย่างไร แล้วลงรายละเอียดสุดท้ายตามจังหวะนั้น

การผสมผสานระหว่างปีกผีเสื้อและองค์ประกอบทะเลสามารถให้ความรู้สึกทั้งบอบบางและลี้ลับได้ เริ่มจากคิดรูปsilhouette ก่อนว่าจะให้ผีเสื้อสมุทรของเราดูชัดเจนแบบมังงะแบบไหน เช่น ปีกกว้างโปร่งใสที่มีริ้วคลื่นแทนเส้นเส้นเลือดปีกแบบผีเสื้อทั่วไป หรือให้ปีกกลายเป็นครีบและแผงหางแบบปลาที่ขยายออกเป็นพู่สวย ๆ การออกแบบสัดส่วนสำคัญมาก ถ้าอยากให้น่าเชื่อถือ ให้ใช้สัดส่วนผสมระหว่างแมลงกับสัตว์ทะเล เช่น ท้องอวบเหมือนแมลงแต่ขอบปีกเป็นคลื่น เหล่านี้ช่วยให้ตัวละครมีภาษาร่างกาย เลือกรายละเอียดพื้นผิวและลายบนปีกให้เล่าเรื่อง เช่น ใส่ลายเกล็ดเหมือนปลาดาว ลายจุดกลมเป็นฟองอากาศ หรือเส้นลายที่เหมือนเส้นคลื่น ใช้การไล่ค่อนไลท์และเงาในมังงะเพื่อให้ปีกดูโปร่งและเรืองแสง ฉันมักจะเริ่มด้วยเส้นบาง ๆ และเติมโทนสีเป็นเลเยอร์ เพื่อคุมความโปร่งใสและให้ปีกดูลอยได้โดยไม่หนักเกินไป สุดท้ายให้คิดเรื่องการเคลื่อนไหวในการ์ตูน ถ้าปีกขยับเหมือนปลาว่าย ให้วาดเส้นสตรีมและเส้นการเคลื่อนไหว (motion lines) แบบมังงะเพื่อสื่อจังหวะ ถ้ามุ่งเน้นความลึกลับ ใช้เงาบาง ๆ และคอนทราสต์สูงแบบที่เห็นในฉากธรรมชาติของ 'Nausicaä of the Valley of the Wind' เพื่อให้ภาพมีบรรยากาศ สำคัญที่สุดคือลองทำสเก็ตช์หลายแบบแล้วเก็บองค์ประกอบที่ชอบจนออกมาเป็นสไตล์ของตัวเอง

การจะทำให้ 'ผีเสื้อสมุทร' มีความโปร่งแสงและลอยได้ในผลงานดิจิทัล ต้องเริ่มจากการเลือกแปรงและตั้งค่าที่เอื้อต่อความบางเบาของปีก สิ่งแรกที่ทำเสมอคือวาดโครงร่างด้วยแปรงเส้นบาง ๆ แล้วเปลี่ยนเป็นแปรงเนื้อนุ่มสำหรับลงสีพื้น: ใช้แปรงที่มีค่าการสตรีมไลน์ (Streamline) ประมาณ 40–70 เพื่อให้เส้นโค้งดูนุ่ม ส่วนค่า Spacing ควรต่ำประมาณ 5–15% เพื่อให้เส้นติดกันเนียน เมื่อเข้า Brush Studio ให้ตั้งค่า Taper ที่ปลายเส้นเล็กน้อย (Pressure Taper ในส่วนของ Dynamics) เพื่อให้ปีกเริ่มบางที่โคนและซอฟต์ลงที่ปลาย สำหรับเนื้อปีกที่โปร่ง แนะนำเปิด Grain และเลือก Texture แบบเม็ดละเอียด ปรับ Opacity ของ Grain ลงเหลือ 10–25% เพื่อให้มีลายจาง ๆ แต่ไม่บดบังสีพื้น ใช้ค่า Wet Mix ในหมวดการผสมน้ำ (ถ้ามี) ระดับกลางถึงสูงเพื่อให้ขอบสีละลายกันบ้าง เวลาไล่เฉดใช้โหมดเลเยอร์เป็น Multiply สำหรับเงาเบา ๆ และ Add/Screen สำหรับแสงระยิบ วิธีการเกลี่ยให้ใช้ Smudge เบา ๆ ด้วยแปรงเดียวกันที่ Opacity 20–40% เพื่อรักษาโครงสร้างของปีก ไฟนอลไฮไลต์ให้ใช้แปรงเล็ก ๆ ตั้ง Size ต่ำกว่า 5% และ Opacity 60–80% เพื่อสร้างรายละเอียดเส้นเส้นใส ๆ เหมือนแผ่นใยบาง ๆ สรุปแล้วการตั้งค่าที่เน้นคือ Streamline ปานกลาง, Spacing ต่ำ, Grain เบา, และการใช้ Opacity + Blend Modes อย่างระมัดระวัง — วิธีนี้ช่วยให้ผลงานมีทั้งความละเอียดและฟีลเวทมนตร์ของโลกใต้ท้องทะเล