พิธีไล่ตุ๊กตา ผี ออกจากบ้านมีกระบวนการอย่างไร?

คืนหนึ่งเราได้ยินเรื่องเล่าจากยายที่บ้านเกี่ยวกับตุ๊กตาเก่าตัวหนึ่งที่คนในหมู่บ้านเชื่อว่าถูกผูกมัดด้วยวิญญาณ พิธีที่ยายเล่าเป็นแบบผสมระหว่างพิธีทางพุทธและความเชื่อชาวบ้าน: เริ่มจากการเตรียมสถานที่ ทำความสะอาดบ้านทั้งหลัง ไล่สิ่งสกปรกและของที่ชำรุดออกไป เพื่อไม่ให้เป็นที่เกาะของพลังงานด้านลบ จากนั้นจะมีการจัดเครื่องบูชาเรียบง่าย—น้ำสะอาด เทียน ธูป ดอกไม้ และข้าวตอกหรือผลไม้ เพื่อเป็นการเชื้อเชิญและให้เกียรติวิญญาณไม่ให้รู้สึกถูกข่มเหง

ขั้นต่อมาเป็นการสวดมนต์หรือท่องคาถา โดยทั่วไปจะขอให้พระสงฆ์หรือผู้ที่มีความชำนาญประกอบพิธี สวดบทที่เกี่ยวกับการเรียกและปล่อยจิตวิญญาณ การรดน้ำมนต์เพื่อชำระ พูดคุยกับวิญญาณอย่างสุภาพว่าบ้านนี้ไม่ใช่ที่อยู่ของมันอีกต่อไปและขอให้ไปสู่ภพภูมิที่เหมาะสม ถ้าตุ๊กตามีการผูกมัดอย่างชัดเจน บางครั้งจะใช้ผ้าแดงหรือเชือกผูกเป็นสัญลักษณ์แล้วถอดออกอย่างเป็นพิธีเพื่อคลายพันธนาการ

สุดท้ายมีขั้นตอนการจัดการตุ๊กตาเอง บางหมู่บ้านเลือกส่งให้วัดรับไว้เพื่อทำพิธีปล่อย บางแห่งเลือกฝังหรือนำไปลอยแม่น้ำในถุงผ้าเพื่อให้สายน้ำพาไป ส่วนการติดตามผลมักจะสังเกตอาการในบ้านต่อไปไม่กี่วัน หากความยุ่งยากลดลง ผู้คนก็ถือว่าพิธีสำเร็จแล้ว — นี่คือภาพรวมที่เราเคยฟังและผ่านมาในหลาย ๆ กรณี ซึ่งทั้งพิธีและความหมายอาจเปลี่ยนไปตามแต่ละท้องถิ่น

หลายคนในชุมชนของเรามักเลือกแนวทางเงียบ ๆ และเรียบง่ายเมื่อต้องรับมือตุ๊กตาผี เราเคยเห็นครอบครัวนำตุ๊กตาไปไว้ในตู้กระจก เปิดหน้าต่างให้รับแสงและวางใบครามหรือเกลือไว้รอบ ๆ ตุ๊กตาเพื่อดูแลพลังงานไปพลาง ๆ บางบ้านเลือกไหว้เจ้าที่หรือทำบุญเล็ก ๆ ให้มีการเปลี่ยนแปลงเชิงบวก

มุมมองของเราคือการจัดการไม่จำเป็นต้องรุนแรงเสมอไป หลายครั้งสิ่งที่ต้องการจริง ๆ คือการให้เกียรติและพื้นที่สำหรับการเปลี่ยนผ่าน ทั้งนี้ขึ้นกับความเชื่อของเจ้าบ้านและความรู้สึกสบายใจของสมาชิกในบ้าน ถ้าทำด้วยความเคารพ ผลลัพธ์มักจะออกมานุ่มนวลกว่าการกระทำที่เต็มไปด้วยอารมณ์

วิธีชาวบ้านที่เราเคยเจอมักเรียบง่ายและเน้นการขอขมามากกว่าการขับไล่อย่างรุนแรง กระบวนการหนึ่งที่เห็นบ่อยคือการคืนดี: เริ่มด้วยการตั้งจิตสงบ ทำความสะอาดพื้นที่รอบ ๆ ตุ๊กตา แล้วจัดโต๊ะเล็ก ๆ วางผลไม้ น้ำ และข้าวตอกเป็นการแบ่งปันให้วิญญาณรู้สึกได้รับการยอมรับ

จากนั้นจะมีการพูดคุยเบา ๆ กับตุ๊กตา หรือทอดสายตามองตาแล้วบอกชื่อที่จะให้ตุ๊กตาได้ไป ถ้าผู้เฒ่าผู้แก่ในชุมชนอยู่ด้วย พวกเขาอาจผูกด้ายแดง เสริมความเป็นมิตร แล้วอัญเชิญวิญญาณให้ไปอยู่ในที่ที่เหมาะสม เช่น สวนหรือป่าไกลบ้าน โดยไม่ทำให้เกิดความเสียหายต่อสิ่งของหรือผู้อื่น วิธีนี้เหมาะกับคนที่อยากรักษาจิตใจของทุกฝ่ายไว้และเชื่อว่าการเคารพวิญญาณยังสำคัญกว่าแค่ทำลายของชิ้นนั้น

คนที่คลุกคลีพิธีกรรมมักอธิบายว่ากระบวนการไล่ตุ๊กตาผีมีสองเส้นทางหลัก เราเห็นระดับแรกเป็นพิธีสาธารณะ: มีการเรียกผู้เชี่ยวชาญ เช่น พระหรือผู้ประกอบพิธี มาอธิษฐาน สวดมนต์ และใช้วัตถุมงคล อย่างน้ำมนต์ ดอกไม้ธูปเทียน เพื่อชำระและประกาศว่าพื้นที่นี้สะอาดแล้ว ขั้นตอนนี้มักมีพยานหรือชุมชนร่วมเป็นสักขีพยาน ทำให้พลังทางสังคมช่วยหนุนการเปลี่ยนแปลง

อีกเส้นทางคือแนวทางปัจเจกที่เน้นการปล่อยและทิ้ง การนำตุ๊กตาไปยังสถานที่ที่พ้นจากขนบชุมชน เช่น ปล่อยลงแม่น้ำหรือฝังในดินอันบริสุทธิ์ เป็นสัญลักษณ์ของการคืนสิ่งนั้นสู่ธรรมชาติ แต่ข้อสำคัญที่เราได้ยินคือการทำด้วยความเคารพ ไม่ใช่การทำลายด้วยความโกรธ เพราะคติหลายแห่งเชื่อว่าการกระทำรุนแรงอาจสะกดหรือกระตุ้นพลังเดิมให้แรงขึ้นได้