ศรพรหมาสตร์ มีเนื้อเรื่องย่อและจุดหักมุมสำคัญอะไรบ้าง

เสียงระนาดจากแผ่นบันทึกเก่าของ 'ศร ศิลปบรรเลง' ยังคงทำให้ห้อยหัวใจทุกครั้งที่ได้ฟังและคิดถึงยุคทองของดนตรีไทยดั้งเดิม ในมุมมองของคนที่โตมากับวงปี่พาทย์และการแสดงสด ฉันเห็นชัดเลยว่าหลวงประดิษฐไพเราะมีอิทธิพลลึกซึ้งที่สุดต่อศิลปินยุคต้นถึงกลางศตวรรษที่ 20 นักดนตรีรุ่นนั้นไม่ได้เห็นแค่ท่วงทำนอง แต่เห็นวิธีคิดเกี่ยวกับการเรียบเรียง การบาลานซ์เสียงเครื่องดนตรี และการทำให้ดนตรีไทยฟังร่วมสมัยขึ้น งานของเขาช่วยปรับมาตรฐานการเล่น ระบุรูปแบบการประสานเสียงที่นักเรียนและนักดนตรีนำไปปฏิบัติ ฉันมักนึกถึงนักเล่นฆ้องและระนาดที่ยึดรูปแบบจากบันทึกของหลวงประดิษฐฯ มาปรับใช้ในงานวัด งานแสดง และการบรรเลงวิทยุ ทำให้สไตล์ของเขากลายเป็นต้นแบบสำหรับคนทำดนตรีไทยในยุคก่อนสงครามโลกครั้งที่สองจนถึงยุคหลังสงคราม ผลกระทบนี้ไม่ใช่แค่เทคนิค แต่เป็นวิธีที่ทำให้ดนตรีไทยมีความเป็นมืออาชีพมากขึ้นในสายตาของสาธารณะ

เจอข่าวว่ามีฉบับจัดเรียงใหม่ของ 'หลวงประดิษฐไพเราะ ศร ศิลปบรรเลง' แล้ว ทำให้ต้องเริ่มไล่หาดูทันที ในความเป็นคนชอบสะสม ผมมักจะเริ่มที่ร้านใหญ่ในห้างก่อน เพราะหลายครั้งร้านหนังสือและร้านเพลงขนาดใหญ่ในกรุงเทพฯ มีสต็อกแผ่นเพลงไทยรุ่นพิเศษ ตัวอย่างที่เจอได้บ่อยคือร้านในเครือร้านหนังสือชั้นนำซึ่งมักวางขายทั้งซีดีใหม่และบ็อกซ์เซ็ตแบบรีอิชช์ นอกจากนั้นบางครั้งแผ่นจัดเรียงใหม่จะถูกนำขึ้นขายในแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซรายใหญ่ของไทยด้วย เมื่ออยากได้จริง ๆ ผมจะเช็กรายละเอียดป้ายคำว่า 'ฉบับจัดเรียงใหม่' ให้แน่ใจ ดูปกและข้อมูลค่ายเพลง ถ้ามีภาพด้านในหรือเลขบาร์โค้ดก็ช่วยยืนยันรุ่นที่ต้องการได้ การซื้อแบบออนไลน์ก็สะดวก แต่ถ้าชอบเปิดดูของจริงก่อนจะเดินไปร้านแผ่นเสียงเฉพาะทางหรือร้านหนังสือที่มีมุมเพลงจะได้ความพึงพอใจมากกว่า

ตรงไปตรงมาเลยนะ: 'ศรพรหมาสตร์' ยังไม่มีการดัดแปลงเป็นอนิเมะหรือภาพยนตร์เชิงพาณิชย์ที่เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย ผลงานแนวนี้มักมีแฟนคลับเฉพาะกลุ่ม แต่การจะผลักดันให้กลายเป็นสื่อระดับภาพยนตร์หรือตอนอนิเมะต้องการทั้งทุนสนับสนุนและสตูดิโอที่กล้าเสี่ยง ซึ่งยังไม่ปรากฏหลักฐานของการซื้อสิทธิ์หรือประกาศโปรเจ็กต์อย่างเป็นทางการจากผู้สร้างภาพยนตร์หรือสตูดิโอแอนิเมะญี่ปุ่น เมื่อเทียบกับกรณีของงานวรรณกรรมไทยบางเรื่องที่ถูกดัดแปลงเป็นซีรีส์โทรทัศน์ไทย เช่น 'บุพเพสันนิวาส' จะเห็นว่าการดัดแปลงให้ประสบความสำเร็จมักต้องมีการปรับบทและโครงเรื่องให้เข้าถึงผู้ชมวงกว้างกว่าเดิม นั่นทำให้ฉันคิดว่าโอกาสจะเกิดขึ้นในอนาคตมีอยู่ แต่ต้องรอดูการสนับสนุนจากผู้ลงทุนและทีมสร้างจริง ๆ

เล่มนี้เป็นหนึ่งในชื่อที่เคยทำให้รู้สึกอยากสะสมฉบับเล่มจริงและดาวน์โหลดเวอร์ชันดิจิทัลควบคู่กัน ความจริงแล้วฉันมักเริ่มจากการมองที่ร้านหนังสือหลัก ๆ ก่อน เช่น ร้านสาขาของ SE-ED และ Naiin ที่มักจะวางจำหน่ายนิยายที่มีลิขสิทธิ์อย่างเป็นทางการ ถ้ามีฉบับพิมพ์จะเห็นปกที่มีสติ๊กเกอร์บอกสำนักพิมพ์และ ISBN ชัดเจน ซึ่งเป็นสัญญาณดีว่าผลงานถูกต้องตามกฎหมาย อีกช่องทางที่ฉันใช้บ่อยคือร้านหนังสือดิจิทัลอย่าง 'MeB' และ 'Ookbee' แพลตฟอร์มเหล่านี้มักมีทั้งรูปแบบอีบุ๊กและไฟล์สำหรับอ่านบนแอป พร้อมระบุข้อมูลสำนักพิมพ์เอาไว้ ทำให้สบายใจเวลาจ่ายเงินสนับสนุนผู้เขียนโดยตรง ถ้าใครชอบสะสมแบบจับต้องได้ การสั่งเล่มจริงจาก Kinokuniya หรือนายอินทร์ก็เป็นทางเลือกที่ดีและได้หนังสือสวยงามกลับบ้าน ฉันมักเลือกซื้อแบบถูกลิขสิทธิ์เสมอเพราะอยากเห็นผู้เขียนมีผลงานต่อเนื่อง

ความหลงใหลในท่วงทำนองไทยโบราณทำให้ฉันไล่ตามเสียงบันทึกของ 'หลวงประดิษฐไพเราะ' อย่างจริงจังไปจนถึงแหล่งเก็บเอกสารของรัฐและดิจิทัล ในเชิงปฏิบัติ แหล่งที่มาที่มักจะเจอเสียงบันทึกเก่าๆ คือแผนกบันทึกเสียงของ 'กรมศิลปากร' และหอสมุดแห่งชาติ ซึ่งบางครั้งจะมีแค็ตตาล็อกหรือฐานข้อมูลเสียงให้ขอรับสิทธิ์เข้าฟังได้ในห้องอ่านเอกสาร การติดต่อล่วงหน้าและเตรียมข้อมูลชื่อ-ปี-รูปแบบแผ่น (เช่น แผ่น 78 รอบ) จะช่วยให้เจ้าหน้าที่ค้นเจอได้เร็วขึ้น อีกทางที่สะดวกคือค้นใน YouTube เพราะผู้สะสมหรือสถาบันบางแห่งมักอัปโหลดบันทึกเก่า แม้เสียงจะมีสภาพไม่สะอาดแต่ได้รู้โทนและลีลาจากต้นฉบับ การได้ยินเสียงแตกๆ ของเครื่องบันทึกครั้งแรกยังคงทำให้ฉันขนลุกทุกครั้ง

เสียงปี่พาทย์ที่หลงเหลือจากยุคก่อนยังมีร่องรอยฝีมือของหลวงประดิษฐไพเราะให้ค้นหาอยู่เสมอ ผมมองว่าเมื่อพูดถึงผลงานของเขา ต้องแยกเป็นงานที่เขาแต่งขึ้นสำหรับการแสดงนาฏศิลป์และงานบรรเลงแบบวงปี่พาทย์-มโหรี งานประเภทแรกมักเป็นทำนองสำหรับรำและละคร เช่นบทรำสั้นๆ ที่นำไปใช้ประกอบฉากหรือพัฒนาต่อเป็นชุดใหญ่ ส่วนงานบรรเลงจะเป็นบทที่เรียงทำนองเพื่อโหมโรง เปิดฉาก หรือใช้เป็นพื้นดนตรีสำหรับร้องและการแสดง หนึ่งในชิ้นที่ได้รับการพูดถึงบ่อยคือ 'จินตลีลา' ซึ่งมักนำไปแสดงในงานรำและการฝึกฝนของนักเรียนดนตรีไทย นอกจากนั้นผลงานของเขายังรวมถึงท่วงทำนองสำหรับละครชาตรี โนรา และบทบรรเลงที่วงปี่พาทย์ยังใช้เป็นมาตรฐานในการฝึกซ้อมจนถึงวันนี้ ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่าเขาไม่ได้แต่งแค่เพลงเดียว แต่สร้างระบบทำนองที่ถูกหยิบใช้อย่างต่อเนื่องในวงการดนตรีไทยคลาสสิก เมื่อฟังผลงานเหล่านี้แล้ว ส่วนตัวรู้สึกเหมือนเจอร่องรอยของนักประดิษฐ์ทำนองที่ใส่หัวใจให้กับการแสดงพื้นบ้านและพิธีกรรม สัมผัสได้ทั้งความเที่ยงตรงของรูปแบบและความละเมียดที่ทำให้เพลงเหล่านั้นยังมีชีวิตอยู่

มีภาพยนตร์เรื่อง 'โหมโรง' ที่ทำให้ผลงานของหลวงประดิษฐไพเราะเด่นชัดขึ้นจนแทบจะกลายเป็นตัวแทนของดนตรีไทยในหน้าจอภาพยนตร์สำหรับคนรุ่นหลัง ในมุมมองของคนที่โตมากับเพลงไทยสากล ฉากแสดงดนตรีใน 'โหมโรง' ทำให้ฉันเห็นความยิ่งใหญ่ของเมโลดี้และลีลาการดีดระนาดซึ่งเป็นหัวใจของผลงานเขา การตัดต่อภาพและเสียงในฉากการแข่งขันดนตรีทำให้ท่อนโหมโรงที่หลายคนคุ้นเคยมีพลังทางอารมณ์มากขึ้น และยังช่วยให้ผู้ชมสมัยใหม่เข้าใจว่าเสียงเครื่องสายและเครื่องตีของไทยสามารถบอกเล่าเรื่องราวได้อย่างลึกซึ้ง ภาพยนตร์เรื่องนี้ไม่เพียงนำเพลงของเขามาใช้เป็นฉากประกอบ แต่ยังเล่าเรื่องชีวิตและการสืบทอดตำรับ ทำให้เพลงประกอบกลายเป็นตัวละครหนึ่งของเรื่อง และนั่นคือเหตุผลว่าทำไมฉันถึงมองว่า 'โหมโรง' เป็นผลงานที่โดดเด่นที่สุดเมื่อพูดถึงการนำเพลงของหลวงประดิษฐไพเราะขึ้นสู่จอภาพยนตร์

หลายคนเชื่อว่า 'ศรพรหมาสตร์' เกิดจากการหลอมรวมชิ้นส่วนของเทพโบราณเข้ากับอาวุธมนุษย์ — ความคิดนี้มีมนต์เสน่ห์แบบนิทานพื้นบ้านและทำให้เรื่องดูขลังขึ้นมาก ผมชอบภาพของการค้นพบคันธนูโบราณที่มีรอยสลักเหมือนวงจักรรอบๆ และฉากที่ตัวละครทำท่าจะยิงแต่ดันเรียกพลังบางอย่างที่ไม่ใช่ความสามารถปกติของคนธรรมดา เหล่าแฟนๆ เลยสันนิษฐานว่ามีการถวายสัตว์หรือมนุษย์ แล้วพลังนั้นถูกตรึงไว้ในคันธนู กลายเป็นวิญญาณที่คอยชักนำผู้ใช้อยู่เสมอ เหมือนโมเมนต์ใน 'Fate/stay night' ที่อาวุธหรือฮีโร่ในตำนานยังคงมีเจตจำนงของตนเอง ความที่ทฤษฎีนี้เน้นความโศกของอดีตและการสืบทอดหน้าที่ ทำให้ตัวละครมีชั้นเชิงทางอารมณ์มากขึ้น ฉันว่ามันตอบคำถามว่าทำไมเขาถึงมีท่าทีรำลึกหรือรู้สึกว่าเป็นภาระ การมองว่าเขาเป็นพาหะของโชคชะตาแทนที่จะเป็นเพียงคนธรรมดาทำให้บทมีมิติและเชื่อมโยงกับธีมความรับผิดชอบได้อย่างลงตัว