ศาสตราจารย์ศิลป์ พี ระ ศรี ประวัติการศึกษาและชีวิตเริ่มต้นเป็นอย่างไร?

ไม่เคยคาดคิดว่าจะได้หลงใหลกับเรื่องราวชีวิตของศิลปินคนหนึ่งจนคิดว่าต้องเล่าให้เพื่อน ๆ ฟังหมด—ศิลป์ พี ระศรี (เดิมชื่อ Corrado Feroci) เป็นคนที่ทำให้ศิลปะสมัยใหม่ในไทยตั้งหลักได้จริงจังจากพื้นเพที่ค่อนข้างยุโรปเกินคาด เขาเกิดที่ฟลอเรนซ์ อิตาลี ในครอบครัวที่ใกล้ชิดกับงานศิลป์ ทำให้ตั้งแต่วัยหนุ่มมีโอกาสเข้าเรียนในสถาบันศิลปะชั้นนำของเมือง เรียนรู้ทั้งการเขียนภาพและประติมากรรมแบบคลาสสิก ซึ่งวินัยการฝึกฝนแบบอิตาเลียนนี่เองเป็นรากฐานที่ทำให้ฝีมือของเขาแน่นและเรียบง่ายในเวลาเดียวกัน

การเดินทางของเขาข้ามทะเลมายังสยามในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 เป็นจุดเปลี่ยนที่สำคัญ—ไม่ได้มาแค่เพื่อทำงานชั่วคราว แต่เข้ามาสอน ถ่ายทอด และปรับรูปแบบการเรียนศิลปะของที่นี่ให้มีระบบมากขึ้น ตอนแรกเขารับงานสอนและทำงานประติมากรรมที่สั่งโดยรัฐ ซึ่งช่วยเปิดประตูให้เขาได้ทำงานใหญ่ ๆ ในเมืองหลวง ความเป็นครูที่เข้มข้นแต่ใจกว้างของเขาทำให้นักเรียนรุ่นแรก ๆ ได้รับพื้นฐานตะวันตกควบคู่กับการเรียนรู้องค์ประกอบไทย ผลลัพธ์คือการเกิดนักศิลป์รุ่นใหม่ที่มีมุมมองหลากหลาย

เส้นทางชีวิตของ Corrado เปลี่ยนเป็นของไทยอย่างเป็นทางการเมื่อเขาได้รับสัญชาติไทยและรับชื่อใหม่ว่า ศิลป์ พี ระศรี นี่ไม่ใช่แค่เปลี่ยนชื่อ แต่เป็นการผูกชีวิตเขาเข้ากับแผ่นดินนี้อย่างลึกซึ้ง ผลงานด้านการศึกษาเป็นสิ่งที่ผมยกย่องมากที่สุด—เขาก่อตั้งโรงเรียนศิลปะที่ต่อมาขยายเป็นมหาวิทยาลัย ซึ่งยังเป็นแหล่งผลิตคนทำงานศิลปะให้ประเทศมาจนปัจจุบัน พูดถึงบทบาทอื่น ๆ ของเขา ไม่ว่าจะเป็นการทำประติมากรรมสาธารณะหรือออกแบบรูปแบบศิลปะในงานพิธีการของรัฐ ล้วนแสดงให้เห็นการผสมผสานระหว่างทักษะยุโรปกับความละเอียดอ่อนแบบไทยอย่างกลมกลืน

เมื่อนึกถึงศิลป์ พี ระศรี ตอนนี้ ผมมักนึกถึงครูผู้ให้มากกว่าศิลปินเพียงคนเดียว—เขาสร้างระบบ สร้างคน และส่งต่อความคิดที่ทำให้ศิลปะไทยก้าวออกจากกรอบเดิม ๆ ได้ ในมุมของผู้ที่ชอบสำรวจประวัติศิลป์ ชีวิตของเขาเป็นตัวอย่างชัดเจนว่าการย้ายถิ่นและการเรียนรู้ข้ามวัฒนธรรมสามารถสร้างผลลัพธ์ที่ยาวนานและทรงพลังได้จริง ๆ

หลายครั้งการสรุปประวัติศิลป์ พี ระศรี ให้สั้นลงทำได้ด้วยใจความหลักสามข้อ: เขาเกิดเป็น Corrado Feroci ในฟลอเรนซ์ ได้รับการศึกษาด้านศิลปะแบบยุโรปที่เข้มข้น และเดินทางมาทำงานในสยามซึ่งกลายเป็นบ้านใหม่ของเขา การเริ่มต้นในเมืองศิลปะอย่างฟลอเรนซ์หมายความว่าเขามีพื้นฐานด้านประติมากรรมและทักษะคลาสสิกที่แข็งแรง เมื่อลงหลักปักฐานในสยาม เขาไม่เพียงแต่งานประติมากรรม แต่ยังตั้งหลักการสอนและก่อตั้งสถาบันการศึกษา ทำให้นักเรียนรุ่นหลังได้รับการอบรมอย่างเป็นระบบ อีกด้านที่ผมชอบคือการที่เขาเลือกรับสัญชาติไทยและเปลี่ยนชื่อ นั่นสะท้อนความผูกพันกับสังคมไทยและความตั้งใจจะอยู่สร้างสรรค์งานไว้ที่นี่ ผลงานและบทบาทด้านการศึกษาของเขาจึงยังคงมีอิทธิพลมาจนทุกวันนี้