สมบูรณาญาสิทธิราชย์ ถูกดัดแปลงเป็นอนิเมะหรือซีรีส์หรือยัง?

ประเด็นแรกที่นักวิจารณ์มักวิเคราะห์กันคือเรื่องของอำนาจและความชอบธรรมของระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ โดยเฉพาะคำถามว่าอำนาจที่ไม่มีการตรวจสอบจะนำไปสู่การบริหารอย่างมีประสิทธิผลหรือทุจริตมากกว่า การอ้างสิทธิ์ทางประวัติศาสตร์และศีลธรรมของกษัตริย์มักถูกตั้งคำถามว่าพอจะมาแทนสถาบันการเมืองที่เปิดกว้างได้หรือไม่ ผมมักเห็นการยกตัวอย่างจากงานคลาสสิกอย่าง 'The Prince' มาใช้เป็นบรรทัดฐานในการตีความอำนาจแบบรวมศูนย์ นักวิจารณ์บางคนชี้ว่าระบบนี้สร้างเสถียรภาพในระยะสั้น แต่จะละเลยการมีส่วนร่วมของประชาชน ในขณะที่อีกฝ่ายเตือนถึงความเสี่ยงของการรวมศูนย์อำนาจจนเกิดการใช้อำนาจโดยไม่รับผิดชอบ ผลลัพธ์ของการถกเถียงนี้คือการโฟกัสไปที่สถาบันตรวจสอบ บทบาทของชนชั้นนำ และช่องทางในการเรียกร้องความยุติธรรม — เหล่านี้กลายเป็นแกนกลางของการประเมินความชอบธรรมของกษัตริย์

หลายปัจจัยมารวมกันจนเป็นจุดชนวนให้ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ล่มสลายได้เร็วกว่าที่คิดไว้ ฉันชอบคิดถึงเหตุการณ์แบบนี้เหมือนกับโครงเรื่องในนิยายยักษ์: มีแรงกดดันจากเศรษฐกิจ ความคิดใหม่ทางปรัชญา และความล้มเหลวของผู้นำที่รวมตัวกันเป็นปลายสุดของด้ายเส้นหนึ่ง เศรษฐกิจเป็นตัวจุดชนวนได้ชัดเจน เช่นในกรณีของฝรั่งเศสก่อนปี 1789 ที่หนี้สาธารณะ ภาษีที่ไม่เป็นธรรม และภาวะข้าวยากหมากแพงทำให้ชั้นล่างทนไม่ไหว ขณะเดียวกันแนวคิดจากยุคสมัยใหม่อย่างสิทธิของมนุษย์และความชอบธรรมของประชาชนก็ทำหน้าที่เหมือนเชื้อไฟ เมื่อราชสำนักเรียกประชุมสภาผู้แทน (Estates-General) เพื่อแก้ปัญหา แต่กลับสร้างความไม่พอใจอย่างหนักจนเกิดการลุกฮือต่อเนื่อง เช่นการยึดป้อมบาสตีย์และการประกาศสิทธิของมนุษย์ เหล่านี้ไม่ใช่เหตุการณ์เดี่ยว แต่เป็นผลลัพธ์ของระบบที่แตกหักทางสังคมและการเมือง ผมมักจะคิดถึงรายละเอียดที่เล็กกว่านั้นด้วย—ความล้มเหลวในการปฏิรูป การแบ่งชนชั้นที่ฝังรากลึก และการขาดเครือข่ายความไว้วางใจระหว่างราชวงศ์กับประชาชน รวมกันแล้วทำให้ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ไม่สามารถปรับตัวได้ทัน ความรุนแรง การแย่งชิงอำนาจ และการสร้างระบอบใหม่ตามมาด้วยความไม่แน่นอน แต่นี่ก็เปิดทางให้แนวคิดเรื่องรัฐสมัยใหม่และสิทธิพลเมืองได้เกิดขึ้นในที่ต่างๆ อย่างน่าทึ่ง

หัวใจของแนวคิดเรื่องอำนาจเบ็ดเสร็จมักถูกยกขึ้นเมื่อพูดถึง 'Leviathan' ของโธมัส ฮอบส์ และนั่นคือเล่มแรกที่ผมนึกถึงเสมอในฐานะแหล่งคิดเชิงทฤษฎี ฮอบส์ไม่ได้เขียนแค่นามธรรม แต่เขาสร้างโมเดลที่ทำให้ผมมองเห็นว่าทำไมอำนาจรวมศูนย์จึงมีเสน่ห์ในยามวุ่นวาย: ความปรารถนาจะหลบวิกฤตและแลกเสรีภาพบางส่วนเพื่อความมั่นคงเป็นแรงขับเคลื่อนที่ชัดเจน ผมชอบวิธีที่ฮอบส์ตั้งคำถามเกี่ยวกับสัญญาทางสังคม เพราะมันทำให้มิติทางจิตวิทยาของอำนาจปรากฏชัดขึ้นและช่วยอธิบายว่าระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ไม่ได้เกิดจากแค่กำลังหรือกฎหมายเท่านั้น แต่เกิดจากการยอมรับร่วมกันของผู้คน อ่านแล้วผมมักจะคิดถึงฉากในงานประวัติศาสตร์ที่ผู้คนแลกการตัดสินใจส่วนตัวเพื่อความสงบเรียบร้อย และนั่นทำให้การวิเคราะห์ฮอบส์ยังทันสมัยอยู่มาก — ไม่ใช่แค่เป็นงานของศตวรรษที่สิบเจ็ด แต่มันเป็นเลนส์ที่ดีในการดูว่าความมั่นคงและอำนาจผสานกันอย่างไร

ในฐานะคนที่ชอบอ่านประวัติศาสตร์แล้วเอามาคิดเล่นบ่อย ๆ ฉันชอบนึกถึงภาพราชาในวังสูงที่มีอำนาจเบ็ดเสร็จเทียบกับกษัตริย์ที่อยู่แค่บนแสตมป์ของรัฐจักรวรรดิ แบบที่ชัดเจนที่สุดคือเรื่องของแหล่งที่มาของอำนาจและข้อจำกัด ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ (absolute monarchy) หมายถึงระบบที่อำนาจการปกครองรวมอยู่ที่พระมหากษัตริย์เป็นหลัก พระองค์สามารถตรากฎหมาย กำหนดนโยบายและลงโทษโดยไม่ต้องได้รับความยินยอมจากสถาบันอื่น ความชอบธรรมมักมาจากประเพณี ศาสนา หรือแนวคิดว่าพระมหากษัตริย์เป็นตัวแทนของพระเจ้า ตัวอย่างคลาสสิกคือลุยส์ที่ 14 ของฝรั่งเศสที่กล่าวว่า 'รัฐก็คือตัวข้า' ซึ่งสะท้อนอำนาจรวมศูนย์ ในทางกลับกัน ราชาธิปไตยแบบรัฐธรรมนูญ (constitutional monarchy) มีกรอบกฎหมายหรือรัฐธรรมนูญที่จำกัดอำนาจของพระมหากษัตริย์ ฉันเห็นว่านี่เป็นการแยกบทบาทระหว่างสัญลักษณ์กับการปกครองจริง: พระมหากษัตริย์อาจยังมีสถานะเป็นสัญลักษณ์หน่วยรวมของชาติ แต่การตัดสินใจเชิงนโยบายและการจัดงบประมาณเป็นของสภาและนายกรัฐมนตรีที่มาจากการเลือกตั้ง ความต่อเนื่องและความยืดหยุ่นของระบบนี้ช่วยให้สังคมปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลงโดยยังคงไว้ซึ่งสถาบันเดิม

คำว่า ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ คือระบบการปกครองที่รวมอำนาจไว้ที่พระมหากษัตริย์หรือผู้ปกครองเพียงคนเดียวโดยแทบไม่มีข้อจำกัดจากสถาบันอื่น ๆ เช่น สภา ขุนนาง หรือศาล สิ่งที่ทำให้ผมรู้สึกอินกับหัวข้อนี้คือภาพของกษัตริย์ผู้ตั้งกฎเอง เก็บภาษีเอง และมีทหารประจำตัวที่ภักดีต่อคนเดียวเท่านั้น ความคิดเรื่อง 'สิทธิอันสมบูรณ์' หรือ divine right มักถูกยกมาเป็นเกราะป้องกันอำนาจของกษัตริย์ ทำให้กฎหมายถูกตีความตามเจตจำนงของผู้ปกครอง ระบบนี้ไม่ได้เกิดขึ้นข้ามคืน แต่ผมมองว่าเป็นผลลัพธ์ของกระบวนการรวมศูนย์อำนาจที่เริ่มในยุคปลายกลางถึงยุคแรกสมัยใหม่ จากการล่มสลายของระบบศักดินา ราชการที่เป็นมืออาชีพ และการตั้งกองทัพประจำ ราชอาณาจักรฝรั่งเศสในยุคของ 'หลุยส์ที่ 14' เป็นตัวอย่างสุดคลาสสิกที่แสดงภาพสมบูรณาญาสิทธิราชย์อย่างชัดเจน เพราะกษัตริย์ควบคุมงบประมาณ กองทัพ และอำนาจนิติบัญญัติอย่างเบ็ดเสร็จ ความนิยมของระบอบนี้พุ่งสูงสุดในศตวรรษที่ 17–18 แต่ก็มีแรงต้านจากปรัชญาการเมืองใหม่ ๆ และการปฏิวัติ เช่น การปฏิวัติฝรั่งเศสปี ค.ศ.1789 ที่ฉันยังรู้สึกว่าสะเทือนอารมณ์ ความคิดเรื่องอธิปไตยของประชาชนและการจำกัดอำนาจนายผู้ปกครองกลายเป็นฉนวนเปลี่ยนแปลงโลกการเมืองไปตลอดกาล

เราเคยชอบคิดถึงรูปแบบการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์เวลาอ่านนิยายการเมืองหรือดูอนิเมะการยึดอำนาจสุดขีดอย่างที่เห็นใน 'Code Geass' เพราะมันช่วยให้มองภาพได้ว่าราชาผู้มีอำนาจเด็ดขาดทำงานอย่างไรในโลกจริง ความหมายพื้นฐานคือรัฐที่พระมหากษัตริย์มีอำนาจสูงสุดโดยไม่มีการจำกัดโดยรัฐธรรมหรือสถาบันประชาธิปไตยที่เข้มแข็ง พอสรุปแบบรวบรัด ประเทศที่มักถูกนับว่าเป็นระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ในโลกปัจจุบันมีหลักๆ คือซาอุดีอาระเบีย, บรูไน, เอสวาติни (เดิมคือสวาซิแลนด์), โอมาน, กาตาร์ และนครรัฐวาติกัน นครรัฐวาติกันเป็นกรณีพิเศษเพราะเป็น 'ราชาธิปไตยเลือกตั้ง' โดยพระสันตะปาปาเป็นผู้ถืออำนาจสูงสุด ส่วนสภาพในตะวันออกกลางอย่างซาอุดีอาระเบียและกาตาร์คือกษัตริย์หรือเอมิริยึดอำนาจอย่างชัดเจนโดยมีบทบาทนโยบายรัฐเต็มรูปแบบ มุมมองส่วนตัวคือชื่อประเทศเหล่านี้ทำให้เห็นความหลากหลายของคำว่า 'สมบูรณาญาสิทธิราชย์' บางแห่งยึดตามประเพณีท้องถิ่นและกลไกแบบดั้งเดิมอย่างเอสวาติไน ขณะที่บางแห่งผูกกับระบบกฎหมายศาสนาและน้ำมันอย่างบรูไนกับซาอุดีอาระเบีย การแยกแยะระหว่างอำนาจตามกฎหมายและอำนาจเชิงปฏิบัติจริงจึงสำคัญกว่าการติดป้ายเพียงคำเดียว เสียงสะท้อนจากเรื่องราวในงานนิยายมักทำให้ผมเห็นมุมมองใหม่ๆ อยู่เสมอ

ยังมีภาพยนตร์เรื่องหนึ่งที่ทำให้ฉันคิดถึงระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์แบบไม่หยุดหย่อน: 'The Last Emperor' ถ่ายทอดชีวิตขององค์สุดท้ายอย่างละเอียดจนหนังกลายเป็นบทเรียนเกี่ยวกับอำนาจและความเปราะบางของมัน การเล่าเรื่องเน้นไปที่ความโดดเดี่ยวของผู้ปกครองที่ถูกยกสูงขึ้นเหนือผู้คน จักรวาลในหนังเต็มไปด้วยพิธีกรรม เครื่องแบบ และโครงสร้างที่ทำให้พระเจ้าในดินแดนเล็กๆ ดูมีอำนาจเบ็ดเสร็จ แต่กลับไร้การควบคุมในเชิงปฏิสัมพันธ์กับสังคมภายนอก ฉันรู้สึกว่าภาพยนตร์เรื่องนี้ไม่ได้เพียงเล่าชีวิตของคนคนหนึ่ง แต่ยังสะท้อนถึงการเปลี่ยนผ่านของยุคสมัย เมื่อระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ถูกบีบให้ปรับตัวหรือสลายไป ตอนจบที่แฝงด้วยความเศร้าเป็นสิ่งที่ติดอยู่ในใจฉัน เพราะมันเตือนว่าการมีอำนาจที่ไม่มีการตรวจสอบอาจนำมาซึ่งความโดดเดี่ยวและการสูญเสียอัตลักษณ์ — สิ่งที่ยังคงสะกิดให้คิดถึงความหมายของคำว่า 'ผู้ปกครอง' ในโลกยุคใหม่

แฟนสายสะสมที่ติดตาม 'สมบูรณาญาสิทธิราชย์' มาเรื่อย ๆ จะรู้สึกว่าของที่ออกมาตอบโจทย์หลายสไตล์ ทั้งของตั้งโชว์ ของใช้ และสื่อบันทึกความทรงจำ ไอเท็มหลัก ๆ ที่มักจะมีออกมาเป็นลิขสิทธิ์ก็คือหนังสือทางการ เช่น เล่มรวมฉากภาพประกอบหรืออาร์ตบุ๊กขนาดหนา ที่รวบรวมงานภาพคอนเซปต์กับสเก็ตช์ที่หาดูยาก รวมถึงซาวด์แทร็กแบบซีดีที่บันทึกเพลงธีม เนื้อหาไลท์โนเวลหรือรวมเรื่องสั้นบางครั้งก็มีเวอร์ชันพิเศษพร้อมปกแข็งหรือกล่องสะสม นอกจากนั้นจะมีสแตนด์อะคริลิกสำหรับตั้งโต๊ะ พวงกุญแจโลหะ และแผ่นโปสเตอร์แบบมีลายเซ็นศิลปินในจำนวนจำกัด สิ่งที่ชอบเป็นการส่วนตัวคืออาร์ตบุ๊กกับแผ่นเสียงหรือซีดีแยกเพลงธีม เพราะได้เห็นงานศิลป์ขยายใหญ่และได้ฟังเพลงในเวอร์ชันที่ตัดต่อพิเศษ บางชุดพรีออร์เดอร์จะมีของแถมเป็นการ์ดลายพิเศษหรือโปสการ์ด ซึ่งทำให้ชุดนั้นมีความหมายมากขึ้นสำหรับคนที่ชอบสะสมโดยเฉพาะ