หนุมาน #รามเกียรติ์ มีสินค้า ของที่ระลึก และศิลปะใดที่น่าสะสม

ราชวงศ์โรมานอฟไม่ได้เป็นเพียงผู้ปกครองรัสเซียเท่านั้น แต่พวกเขาคือสถาปนิกที่สร้างรากฐานทางวัฒนธรรมและการเมืองให้ประเทศ ตั้งแต่ปี 1613 เมื่อมีฮาอิล โรมานอฟขึ้นครองราชย์ ราชวงศ์นี้ได้เปลี่ยนรัสเซียจากรัฐที่แตกแยกสู่จักรวรรดิที่ยิ่งใหญ่ ตัวอย่างที่ชัดเจนคือการปฏิรูปของปีเตอร์มหาราช ที่นำวิทยาการตะวันตกมาผสมผสานกับวิถีรัสเซียจนเกิดเป็นเอกลักษณ์ใหม่ แม้จุดจบของพวกเขาจะโหดร้ายในปี 1918 แต่มรดกของโรมานอฟยังคงอยู่ในทุกมุมของรัสเซียสมัยใหม่ ตั้งแต่สถาปัตยกรรมแบบบาโรกที่เซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก ไปจนถึงระบบราชการที่ยังเห็นเค้าโครงในปัจจุบัน

ย้อนกลับไปดูต้นกำเนิดของหนุมานแล้วมันชัดเจนว่ารากฐานไม่ได้มาจากการ์ตูนเพียงอย่างเดียว แต่มาจากมหากาพย์โบราณของอินเดียที่ถูกถ่ายทอดและปรับแต่งในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เป็นทอด ๆ เรื่องราวต้นฉบับหลักคือ 'รามายณะ' ของมหากวีวาลมีกิ ซึ่งเล่าเรื่องรามและการต่อสู้กับราวณะ หนุมานในฐานะกบฎผู้กล้าหาญและผู้ช่วยสำคัญของรามะเป็นหนึ่งในตัวละครเด่นที่ปรากฏในต้นฉบับนี้ เมื่อเรื่องราวแพร่เข้าสู่ดินแดนไทย มันถูกแปรสภาพตามวัฒนธรรมท้องถิ่นจนกลายเป็น 'รามเกียรติ์'—ฉบับไทยที่มีรายละเอียดและการตีความที่ต่างจากต้นฉบับอินเดีย ทั้งพฤติกรรม หน้าตา และบทบาทของหนุมานบางครั้งถูกแต่งเติมให้เข้ากับค่านิยมและบทละครของไทย ในฐานะคนที่เติบโตมากับภาพจิตรกรรมฝาผนังและการแสดงโขน ฉันชอบสังเกตว่าการ์ตูนสมัยใหม่หยิบยืมองค์ประกอบจากงานศิลป์และละครพื้นบ้านเหล่านี้เยอะมาก หนุมานในการ์ตูนนิยมได้ลักษณะหน้ากากและท่าทางมาจากโขน รวมถึงสัญลักษณ์พลังวิเศษหลายอย่างที่มีรากจากคติทางศาสนาและนิทานท้องถิ่น บางครั้งผู้สร้างหยิบเอาฉากจากพระราชวังใน 'รามเกียรติ์' หรือการต่อสู้บนท้องฟ้ามาเป็นแรงบันดาลใจ แล้วใส่สีสันสมัยใหม่ พลัสการออกแบบคาแรกเตอร์แบบมังงะหรือแอนิเมชันตะวันตก ทำให้หนุมานที่เราเห็นในจอเด็ก ๆ มีทั้งความคุ้นเคยและความสดใหม่ควบคู่กัน สรุปแล้ว แหล่งที่มาของหนุมานในการ์ตูนคือการผสมผสานระหว่างต้นฉบับโบราณกับการตีความของท้องถิ่นและการปรับเปลี่ยนตามยุคสมัย มันเป็นการเดินทางจากบทกวีศักดิ์สิทธิ์สู่หน้ากระดาษและจอภาพเคลื่อนไหวที่เต็มไปด้วยความคิดสร้างสรรค์ ในมุมคนที่รักทั้งตำนานและงานภาพ ฉันมักจะตั้งคำถามกับสิ่งที่ถูกตัดทอนหรือเพิ่มเติม แต่ก็ชอบที่หนุมานยังคงมีใจรักในการปกป้องและความชาญฉลาดเหมือนเดิม นี่แหละเสน่ห์ของการเห็นตำนานเก่าได้รับชีวิตใหม่ในแต่ละยุค

เสียงทำนองเปิดเรื่องของ 'หนุมาน' ยังคงติดหูฉันเหมือนเดิมทุกครั้งที่ได้ยิน โดยเฉพาะโน้ตแรกที่เป็นสัญลักษณ์ของความกล้าหาญและการผจญภัย ฉันโตมากับฉบับการ์ตูนที่ใช้วงเครื่องสายไทยผสมกับวงเครื่องทองเหลือง ทำให้เพลงเปิดมีทั้งความอบอุ่นและพลังที่เข้มข้น ท่อนคอรัสมีคอร์ดเรียบง่ายแต่จับใจ ใครก็ตามที่ได้ฟังจะรู้ทันทีว่านี่คือคาแรคเตอร์ของฮีโร่ ไม่ใช่แค่ดนตรีประกอบ แต่เป็นการประกาศตัวตนของตัวละคร ตั้งแต่ท่อนปี่หรือระนาดที่ฟังดูร่าเริง ไปจนถึงแบ็คกราวนด์เครื่องเป่าที่เพิ่มความยิ่งใหญ่ ฉันมักจะฮัมท่อนนี้ตอนเดินไปทำงานหรือทำงานบ้าน เสียงมันพาให้รู้สึกพร้อมจะเผชิญเรื่องยาก ๆ สรุปสั้น ๆ ว่าเพลงเปิดของ 'หนุมาน' เป็นที่สุดของความจดจำ — ไม่ใช่แค่เพราะเมโลดี้ แต่เพราะการจัดวางเครื่องดนตรีและจังหวะที่ทำให้ฉากต้นเรื่องมีชีวิต นี่แหละคือเพลงที่ทำให้ฉากแรกของการ์ตูนกระแทกใจ คงไม่มีเพลงไหนในเรื่องที่โดดเด่นและเป็นสัญลักษณ์ได้เท่านี้แล้ว

เคยสงสัยไหมว่าเรื่องราวของหนุมานถูกเล่าใหม่ในหลายรูปแบบจนบางทีชื่อเดียวกันก็ไม่ใช่สิ่งเดียวที่ต้องตามหา ในมุมมองของคนที่ติดตามการ์ตูนไทยมานาน ผมพบว่าฉบับการ์ตูนไทยแท้ ๆ ที่ใช้ชื่อนักบวชหนุมานหรือเรื่องราวจากรามเกียรติ์มักจะมีแค่บางสำนักพิมพ์เท่านั้น และการแปลเป็นภาษาอังกฤษอย่างเป็นทางการค่อนข้างหายาก ส่วนใหญ่จะเป็นฉบับที่พิมพ์เพื่อจำหน่ายให้ชาวต่างชาติในงานนิทรรศการหรือเป็นหนังสือภาพสองภาษาเล่มเล็ก ๆ มากกว่าจะมีซีรีส์การ์ตูนยาว ๆ ที่แปลออกมาเป็นชุด อีกมุมคือผลงานตีความใหม่จากประเทศอื่น ๆ ซึ่งเล่าตัวละครหนุมานในบริบทของรามายณะหรือการ์ตูนกราฟิกโนเวลที่แปลเป็นอังกฤษได้ง่ายกว่า เช่นงานแอนิเมชันอย่าง 'The Legend of Hanuman' ที่เข้าถึงผู้ชมภาษาอังกฤษได้โดยตรง ดังนั้นถามว่า "มีฉบับแปลไหม" คำตอบคือมีบ้าง แต่ถ้าอยากหาเป็นชุดการ์ตูนไทยดั้งเดิมที่แปลครบทุกเล่ม จะต้องใจเย็นและเปิดรับทั้งฉบับสองภาษาและงานตีความจากต่างประเทศ ผมชอบคัดเลือกฉบับที่แปลดีและมีภาพประกอบสวยเพื่อให้มิติของตัวละครยังคงอยู่

ความน่าประทับใจของหนุมานลายเส้นเริ่มต้นจากฉากที่เขาแปลงร่างครั้งแรกใน 'Saiyuki' อนิเมะแนวผจญภัยที่ดัดแปลงจากตำนานไซอิ๋วตะวันตก ทุกครั้งที่เห็นเขาใช้พลังพิเศษต่อสู้กับปีศาจ มันทำให้รู้สึกว่าตำนานไทยสามารถผสานเข้ากับวัฒนธรรมป๊อปได้อย่างลงตัว สิ่งที่โดดเด่นคือดีไซน์ตัวละครที่ผสมผสานระหว่างความดุดันของหนุมานไทยกับสไตล์อนิเมะสมัยใหม่ เส้นสายลายไทยบนร่างกายกลายเป็นจุดขายที่ชัดเจน แม้จะไม่ได้เป็นตัวเอกหลักของเรื่อง แต่การปรากฏตัวของเขาทำให้แฟนๆ หลายคนฮือฮาไม่น้อย

ลายเส้นหนุมานเต็มไปด้วยสัญลักษณ์ที่ลึกซึ้ง เริ่มจาก 'เกราะ' ที่มักปรากฏบนร่างของหนุมาน ไม่ได้แค่แสดงถึงความแข็งแกร่งทางกายภาพ แต่สะท้อนหลักคิดเรื่องการป้องกันธรรมะจากอธรรม เกราะแต่ละชิ้นมักมีลวดลายเฉพาะ บางครั้งเป็นรูปดอกบัวที่สื่อถึงการเติบโตเหนือกิเลส ส่วน 'หาง' ที่มักถูกวาดให้พลิ้วไหว ไม่ได้เป็นแค่รายละเอียดทางกายภาพ แต่เป็นตัวแทนของพลังอำนาจที่ควบคุมได้ยาก พอๆ กับความไม่หยุดนิ่งในการต่อสู้ของหนุมาน หลายศิลปินเพิ่มรายละเอียดเช่นเปลวไฟรอบหางเพื่อเน้นความเร่าร้อนในจิตวิญญาณของวีรบุรุษ

ชุดนางใน 'รามเกียรติ์' มีเอกลักษณ์เฉพาะที่ผสมผสานระหว่างความงามแบบไทยดั้งเดิมกับจินตนาการจากวรรณคดี สังเกตได้จากรายละเอียดเช่นเครื่องประดับศิราภรณ์ที่มักประดิษฐ์เป็นรูปสัตว์ในป่าหิมพานต์ หรือผ้าโจงกระเบนที่ปักลายกนกแบบโบราณ ซึ่งต่างจากชุดนางใน 'อิเหนา' ที่เน้นสีสันฉูดฉาดแบบชวา หรือ 'ขุนช้างขุนแผน' ที่ใช้ผ้าลายเรียบง่ายกว่า ส่วนตัวชอบจินตภาพตอนนางมณโฑสะพรั่งด้วยทองคำทั้งองค์ ซึ่งทำให้เห็นถึงชั้นเชิงการบรรยายที่เกินเลยจากความเป็นจริงเพื่อสื่อถึงความโอ่อ่า

การวาดหนุมานแบบง่ายๆ นั้นต้องเข้าใจโครงสร้างพื้นฐานก่อน เริ่มจากรูปวงกลมสำหรับศีรษะ แล้วเพิ่มเส้นแนวตั้งเพื่อวางตำแหน่งดวงตาและจมูก พยายามเน้นรายละเอียดเล็กน้อยอย่างคิ้วที่ดกและหูแหลมของยักษ์ ลองดูตัวอย่างจาก 'Dragon Ball' ที่ปรับแนวหนุมานให้ทันสมัยก็ช่วยได้ ส่วนลำตัวใช้สามเหลี่ยมกลับหัวเป็นฐานอก แล้วลากเส้นโค้งลงมาสำหรับกล้ามเนื้อ แขนควรใหญ่กว่าปกติเพื่อสื่อพลัง ขาด้านล่างวาดเหมือนทรงกระบอกสั้นๆ อย่าลืมปล่อยให้ขาส่วนล่างใหญ่กว่าเพื่อความสมดุล การแต่งกายใช้ผ้าคล้ายโจงกระเบนพร้อมเข็มขัดกว้าง จะช่วยเพิ่มอัตลักษณ์ไทยเข้าไป