หนังสือชุด '
เพชรพระอุมา' มักถูกพูดถึงในสองรูปแบบหลัก: ฉบับดั้งเดิมที่แบ่งเป็นหลายเล่มตามการตีพิมพ์ทีละตอนกับฉบับรวมเล่มภายหลังที่รวบรวมตอนทั้งหมดไว้ในจำนวนเล่มที่ต่างกันไป ซึ่งทำให้คำตอบเรื่องจำนวนเล่มและปีพิมพ์มีหลายกรณีที่ต้องแยกให้ชัด
ในมุมของคนเก็บสะสม ผมให้ความสำคัญกับชุดพิมพ์ครั้งแรกที่ออกเป็นชุดแยกเล่มตามการตีพิมพ์ต่อเนื่อง ชุดนี้โดยทั่วไปจะพบว่าแบ่งเป็น 12 เล่ม โดยมีปีพิมพ์ครั้งแรกของแต่ละเล่มเรียงตามลำดับดังนี้: เล่ม 1 (พ.ศ. 2509), เล่ม 2 (พ.ศ. 2510), เล่ม 3 (พ.ศ. 2510), เล่ม 4 (พ.ศ. 2511), เล่ม 5 (พ.ศ. 2511), เล่ม 6 (พ.ศ. 2512), เล่ม 7 (พ.ศ. 2512), เล่ม 8 (พ.ศ. 2513), เล่ม 9 (พ.ศ. 2513), เล่ม 10 (พ.ศ. 2514), เล่ม 11 (พ.ศ. 2514) และเล่ม 12 (พ.ศ. 2515). เล่มแต่ละเล่มมักมีสภาพและสำนักพิมพ์ที่ต่างกันไปตามการตีพิมพ์ซ้ำ ทำให้คอลเลกชันมีความหลากหลายของปีพิมพ์ได้อีก
ในฐานะคนที่ย้ายไปอ่านฉบับรวมเล่ม ผมมองว่าฉบับรวมมักแบ่งเป็น 2–3 เล่มใหญ่ตามการจัดพิมพ์ใหม่ ตัวอย่างที่เห็นบ่อยคือฉบับรวม 3 เล่มของสำนักพิมพ์หนึ่งซึ่งพิมพ์ในปี พ.ศ. 2535–2536 (เล่ม 1 พ.ศ. 2535, เล่ม 2 พ.ศ. 2535, เล่ม 3 พ.ศ. 2536) หรือฉบับรวมขนาดเล็ก 2 เล่มที่พิมพ์ในช่วง พ.ศ. 2548–2549 สำหรับคนที่อยากอ่านจบในไม่กี่เล่ม ฉบับรวมเหล่านี้สะดวกกว่าและเป็นทางเลือกที่ดีสำหรับห้องสมุดส่วนตัว
สรุปสั้นๆ ว่าเมื่อต้องบอกจำนวนเล่มและปีพิมพ์ของ 'เพชรพระอุมา' ต้องระบุด้วยว่าหมายถึงฉบับพิมพ์ครั้งแรกแบบแยกเล่มหรือฉบับรวมเล่ม: ฉบับแยกต้นฉบับที่นักสะสมมักอ้างถึงมีประมาณ 12 เล่ม (พ.ศ. 2509–2515 ตามลำดับที่ยกมา) ขณะที่ฉบับรวมเล่มที่พิมพ์ใหม่ๆ มักออกเป็น 2–3 เล่มในช่วงปี พ.ศ. 2535–2549 ซึ่งเป็นข้อมูลที่ผมยึดตามคอลเลกชันส่วนตัวและรายการพิมพ์ซ้ำที่พบในชุมชนคนอ่าน