เหม่ ย หลิน เคยได้รับรางวัลหรือเกียรติยศอะไรบ้าง?

ประเด็นแรกที่ผมขอยกขึ้นมาคือการตีความประวัติศาสตร์และชาตินิยมที่มักทำให้เกิดการปะทะทางความคิด เราเคยเห็นว่าการอ่านประวัติศาสตร์แบบย้อนคำพูดของรัฐและชนชั้นนำทำให้ความเป็นชาติถูกทำให้เป็นเรื่องเดียวและนิ่ง แต่สิ่งที่นิธิ เอียวศรีวงศ์เสนอท้าทายตรงนี้ เขาชอบชี้ให้เห็นเสียงจากพื้นที่และชั้นคนที่ถูกละเลย จึงมีคนที่ชอบและคนที่ไม่เห็นด้วยอย่างแรง การถกเถียงจากจุดนี้เลยขยายเป็นเรื่องวิธีวิทยา บางฝ่ายเห็นว่าแนวทางการใช้แหล่งปฐมภูมิในมุมล่างของสังคมทำให้ภาพรวมขาดความต่อเนื่อง บางคนก็บอกว่าการตั้งคำถามกับตำนานชาติอาจกระทบต่อความมั่นคงของอุดมการณ์ที่คนจำนวนมากยึดถือ เราเองชอบการที่เขาท้าทายกรอบ แต่ก็ยอมรับว่าถ้าสื่อสารไม่ระมัดระวัง อาจกลายเป็นเครื่องมือให้ฝ่ายตรงข้ามโจมตีได้ง่าย ดังนั้นบทสนทนาระหว่างนักประวัติศาสตร์กับสาธารณะ เช่นในงานเขียน 'ประวัติศาสตร์กับอำนาจ' จึงมักกลายเป็นจุดแข็งและจุดขัดแย้งพร้อมกัน

แวบแรกที่เห็นชื่อเรื่อง 'ยั ย ตัวร้ายกับนายเจี๋ยมเจี้ยม' ก็รู้สึกว่าชื่อมันชวนยิ้มแล้ว เพราะตัวละครหลักของเรื่องนี้ถูกออกแบบมาให้มีความขัดแย้งทางบุคลิกชัดเจน ซึ่งเป็นหัวใจของความน่าติดตาม ในมุมของฉัน ตัวละครหลักที่ควรรู้จักมีอยู่ประมาณ 4-5 คนที่คอยขับเคลื่อนเรื่องราว: นางเอกที่ถูกนิยามว่าเป็น 'ยัยตัวร้าย' และนายเอกที่เป็น 'นายเจี๋ยมเจี้ยม' เป็นแกนกลางสำคัญ แล้วก็มีเพื่อนสนิท นางรอง/คู่แข่ง และตัวร้ายหลักที่สร้างแรงเสียดทานให้คู่พระนาง นางเอกหรือ 'ยัยตัวร้าย' มักเป็นคนเข้มแข็ง พูดตรง บางครั้งก้าวร้าว แต่จริงๆ แล้วมีหัวใจละเอียดอ่อนและความไม่มั่นคงที่ซ่อนอยู่ เธออาจดูเป็นคนทำตัวแข็งกร้าวต่อหน้าโลก แต่ฉากที่ทำให้คนอ่านหลุดยิ้มคือโมเมนต์ที่เธอเสียมารยาทอย่างเปิดเผยหรือแสดงความห่วงใยออกมาไม่ถูกวิธี ความเป็นตัวร้ายในที่นี้ไม่ได้หมายถึงเลว แต่เป็นเสน่ห์แบบแรงและตรงไปตรงมาที่ทำให้เรื่องสนุกขึ้น ฝ่ายนายเอกหรือ 'นายเจี๋ยมเจี้ยม' ถูกวางเป็นคนขรึม สุภาพ และมักจะทำตัวเก้ๆ กังๆ ในสถานการณ์ที่ต้องแสดงความรู้สึก ความเจี๋ยมเจี้ยมของเขาไม่ใช่ความอ่อนแอ แต่มันคือความเขินอายหรือความระมัดระวังที่ทำให้โมเมนต์คู่กับนางเอกตลกและน่ารักขึ้นมาก คนอ่านเลยได้เห็นการต่อต้านความคาดหวังระหว่างสองคนที่มีวิธีกระทำความรักต่างกัน ซึ่งสร้างเคมีได้ดี ส่วนตัวละครสมทบที่สำคัญก็ไม่ควรถูกมองข้าม: เพื่อนสนิทของนางเอกที่คอยเป็นคอมเมนต์และสนับสนุนทั้งคำพูดและการกระทำ ช่วยขยายมิติของนางเอกให้คนอ่านเข้าใจเหตุผลเบื้องหลังความเถรตรง เช่นเดียวกับนางรองหรือคู่แข่งที่มักทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างพระนางมีความซับซ้อนขึ้น ส่วนตัวร้ายหลักอาจเป็นบุคคลที่มีผลประโยชน์หรืออดีตที่เกี่ยวพันกับทั้งคู่ ทำให้ต้องมีการเผชิญหน้าและการเติบโตของตัวละครทั้งสอง ฉากที่ฉันชอบคือช่วงที่ตัวละครต้องยอมรับกันและกันโดยไม่ต้องใช้คำพูดมาก แต่ใช้การกระทำแทน มันให้ความรู้สึกจริงใจและอบอุ่นมาก โดยรวมแล้วสิ่งที่ทำให้เรื่องนี้สนุกคือการเล่นกับคาแรกเตอร์ที่ต่างกันมาก แล้วค่อยๆ คลี่คลายเปลือกของแต่ละคนออกมาให้เห็นความอ่อนแอ ความหวงแหน หรือความขี้อายที่ซ่อนอยู่ ฉันชอบสังเกตพัฒนาการของดวงใจทั้งสองฝั่ง มากกว่าพล็อตหลัก เพราะมิติของตัวละครทำให้ฉากเล็กๆ กลายเป็นช่วงที่ตราตรึงใจได้จริง ๆ

อยากให้เริ่มจาก 'ชัตเตอร์ กดติดวิญญาณ' เพราะหนังเรื่องนี้เหมาะสำหรับการเปิดโลกหนังผีไทยแบบค่อยเป็นค่อยไปและยังมีแกนเรื่องที่เข้าใจง่าย ไม่ได้เน้นเลือดสาดจนทำให้คนเริ่มดูตกใจเกินไป แต่กลับใช้ภาพถ่ายเป็นตัวเชื่อมเรื่องผีกับความรู้สึกผิดของตัวละครได้อย่างแนบเนียน นอกจากฉากสยองที่ยังติดตาแล้ว หนังยังให้ช่องว่างให้ผู้ชมจินตนาการเอง ซึ่งเป็นวิธีที่ดีสำหรับคนที่ยังอยากทดลองว่าตัวเองกลัวอะไรในหนังผี ผมชอบตรงที่จังหวะหนังบาลานซ์ระหว่างปมปริศนาและสเกลความน่ากลัว ทำให้ไม่รู้สึกสับสนเวลาเข้าข้างตัวละคร และฉากที่คนดูมักพูดถึง—ภาพถ่ายที่มีอะไรแทรกอยู่ด้านหลัง—เป็นตัวอย่างของการสร้างความหลอนแบบใช้ไอเดียแทนการพึ่งพาแค่เสียงดัง ๆ ดูเรื่องนี้กับเพื่อนหนึ่งหรือสองคน จะได้คุยกันหลังฉากสำคัญด้วยกัน และถ้าตั้งใจดูแสง เงา และมุมกล้อง จะเห็นว่ามันสอนได้ทั้งเทคนิคนักทำหนังและความน่าสะพรึงกลัวแบบไทย ๆ ถ้าอยากค่อย ๆ ฝึกวัดระดับการทนดูผีของตัวเอง เรื่องนี้เป็นจุดเริ่มต้นที่อุ่นกว่าหนังสั่นปอดหลายเรื่อง ฉากจบอาจทำให้หายใจติดขัดเล็กน้อยแต่ไม่ถึงขั้นทิ้งฝันร้ายทั้งคืน แค่พอมีแรงคิดต่อหลังออกจากโรงหรือกดปิดจอแล้วนอนต่อได้—แบบนั้นแหละคือความเริ่มต้นที่ดี

ในโลกของ 'เอี้ ย ก่ ว ย เจ้าอินทรี' ตัวละครหลักที่โผล่มาให้ติดตามมีทั้งคนที่เป็นแกนกลางของเรื่องและคนที่ฉายแววแรงจนฉุดไม่อยู่ — รายชื่อที่แฟนๆ มักเรียกกันบ่อยคือ 'กัวจิง' กับ 'ฮวงโหรง' ซึ่งเป็นคู่หูคู่ใจที่ความต่างทำให้เคมีเข้มข้น; 'หยางกัง' ตัวละครที่มีเส้นเรื่องชวนสงสัยและเป็นแรงเสียดทานสำคัญ; และ 'มู่เหนียนชี่' ผู้มีความสัมพันธ์ซับซ้อนกับตัวเอกและเป็นจุดเปลี่ยนของเรื่องราว นอกจากนั้นยังมีผู้ใหญ่ที่มีบทบาทหนักหน่วงอย่าง 'หงฉี๋กง' ผู้ให้การชี้นำ, 'โอยังเฟิง' ที่มีความโหดและเล่ห์เหลี่ยม, 'ฮวงเย่าชื่อ' ผู้มีความล้ำค่าและอาชีพแปลกตา, รวมถึง 'โจวป๋อตง' ที่มักสร้างสีสันด้วยความบ้าบิ่นของตนเอง — ผมชอบการถักทอความสัมพันธ์ของตัวละครเหล่านี้ เพราะแต่ละคนมีทั้งความดีและความขัดแย้ง ทำให้เรื่องเดินต่อไปอย่างไม่จืดชืด

แฟนสะสมอย่างฉันมักจะเริ่มจากช่องทางอย่างเป็นทางการก่อนเสมอ เพราะมันสบายใจที่สุดเมื่อหา 'สินค้าพรีเมียม เอี้ ย ก่ ว ย เจ้าอินทรี' ของแท้ การสั่งจากเว็บไซต์หรือแชทของเจ้าของแบรนด์ให้ตรง ๆ มักมีสินค้าลิมิเต็ดหรือพรีออเดอร์ที่ราคาชัดเจน และมักมาพร้อมบัตรรับประกันหรือแสตมป์ยืนยันความเป็นของแท้ ส่วนงานอีเวนต์ใหญ่ ๆ อย่าง 'Thailand Toy Expo' ก็เป็นอีกที่ที่มักมีบูธขายพิเศษหรือเซ็ตรวมรุ่นต่าง ๆ ที่หาไม่ได้ทั่วไป ฉันชอบไปเดินดูของจริงที่ร้านในย่านสยามด้วย เพราะได้จับเช็คสภาพจริงก่อนตัดสินใจ ถ้าจะซื้อออนไลน์ ให้ตรวจสอบแหล่งขายว่ารายการนั้นมาจากตัวแทนจำหน่ายหรือร้านที่มีรีวิวเยอะ ๆ และระวังค่าใช้จ่ายแอบแฝง ค่าจัดส่งและภาษีอาจทำให้ของแพงกว่าที่คิด แต่ถ้าได้ชิ้นที่สภาพดีและมาพร้อมกล่องครบ ๆ ความคุ้มค่ามักจะชดเชยกลับมาได้เสมอ

คนที่ติดตามงานวิชาการเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ไทยมักเห็นการโต้แย้งกันอย่างชัดเจนโดยเฉพาะงานของนิธิ เอียวศรีวงศ์ ซึ่งคำวิจารณ์สำคัญบางชิ้นมาจากนักประวัติศาสตร์ร่วมสมัยที่มีแนวคิดต่างไป เช่น ทองชัย วินิจจะกูล ผู้มองว่าการตีความบางประเด็นของนิธิมีอคติจากกรอบวิเคราะห์เชิงการเมืองมากกว่าหลักฐานเชิงประวัติศาสตร์โดยตรง ผมติดตามบทความและงานวิจัยเหล่านั้นแล้วเห็นว่าทองชัยมักชี้ประเด็นเชิงระเบียบวิธี การใช้แหล่งข้อมูล และการตั้งสมมติฐานทางประวัติศาสตร์เป็นจุดถกเถียง ซึ่งกลายเป็นคำวิจารณ์สำคัญที่ทำให้การถกเถียงไม่ใช่เรื่องเฉพาะบุคคล แต่พัฒนาไปสู่การทบทวนกรอบคิดของคนในวงการ ผลคือทำให้ผลงานของนิธิถูกอ่านในมุมที่หลากหลายขึ้น และกระตุ้นให้นักวิชาการรุ่นใหม่ตั้งคำถามกับวิธีการเขียนประวัติศาสตร์มากขึ้น

บ่อยครั้งที่เจอคำนิยมต่อ นิธิ เอียวศรีวงศ์ ปรากฏในบริบทที่คาดไม่ถึงและหลากหลาย จนผมเองมักจะหยิบมาอ่านเพื่อดูว่าคนต่างวัยและสาขาเห็นเขาอย่างไร ผมเจอคำนิยมแบบเป็นทางการมากที่สุดในคำนำของหนังสือและปกหลัง ซึ่งมักเขียนโดยนักวิชาการหรือกวีที่ยกคุณูปการด้านความคิดและประวัติศาสตร์ของเขา นอกจากนั้นยังมีบทความยาวในนิตยสารทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม เช่น 'ศิลปวัฒนธรรม' หรือคอลัมน์ด้านความคิดสาธารณะใน 'มติชนสุดสัปดาห์' ที่มักให้ภาพรวมของงานและอิทธิพลของเขาในสังคมไทย อีกแหล่งที่ผมให้ความสำคัญคือวารสารวิชาการกับการประชุมวิชาการที่ลงบทวิจารณ์หรือบทสรุปการอภิปรายเกี่ยวกับงานเขา — เอกสารเหล่านี้แม้จะอ่านยากกว่า แต่ให้ข้อมูลเชิงลึกกว่า การเก็บคำนิยมในรูปแบบเชิงวิชาการช่วยให้ผมเห็นเป้าหมายและวิธีคิดที่คนเขียนยกย่อง จบด้วยความประทับใจเล็ก ๆ ว่าเสียงคำนิยมแต่ละชุดสะท้อนทั้งความยกย่องและการท้าทายทางความคิดที่เขาทิ้งไว้

ตลอดหลายปีที่ดูหนังไทยมา ผมมักจะนึกถึงงานที่ทำให้หนังผีกลายเป็นโศกนาฏกรรมทางอารมณ์มากกว่าการขวัญผวาทั่วไป—'นางนาก' มักถูกนักวิจารณ์ยกเป็นตัวอย่างที่แสดงดีสุดเพราะมันทำให้บทผีมีน้ำหนักทางดราม่าอย่างไม่ธรรมดา เราเห็นพลังจากการแสดงที่เน้นสายตา ท่าทาง และจังหวะการเว้นวรรคทางอารมณ์ การแสดงของตัวละครหลักไม่ได้พึ่งพาฉากกระโดดหรือเสียงหลอก แต่ใช้เทคนิคการเล่นหน้ากล้องที่ละเอียดอ่อน ซึ่งทำให้ความรัก ความหึงหวง และความเศร้าของเรื่องกลายเป็นสิ่งที่ผู้ชมเชื่อจริงๆ ฉากที่ตัวละครยืนรอหรือเพ่งมองอย่างนิ่งเงียบ มักเป็นฉากที่นักวิจารณ์นำมาอ้างถึงว่าเป็นการแสดงที่ทะลุจอ มุมมองส่วนตัวคือเรื่องการสร้างบรรยากาศร่วมกับการแสดงที่ทำให้ฉากผีไม่ใช่แค่ช็อก แต่กลายเป็นบทพิสูจน์ความเป็นมนุษย์ด้วย การทำให้ผู้ชมรู้สึกร่วมจนแยกไม่ออกระหว่างความกลัวกับความเห็นใจ นั่นแหละที่ทำให้ 'นางนาก' ถูกยกย่องมากกว่าหนังผีแนวไล่ผีปกติ สำหรับใครที่ชอบหนังผีที่เล่นกับความรู้สึกแบบลึกและหนักแน่น เรื่องนี้ยังคงให้บทเรียนเรื่องการแสดงที่ทรงพลังได้ดี