MasukMula nang makarating si Liana sa mansyon, iba ang tibok ng puso niya, hindi dahil sa takot, kundi dahil sa kakaibang katiwasayan na dala ng presensiya ni Ninong Rafael. Hindi lang ito ninong. Isang tagapagligtas. At sa sandaling iyon, lihim niyang pinangako, gagawin niya ang lahat to please him. Mag-aral nang mabuti, magtrabaho nang tapat, huwag lalabag sa mga alituntunin.
Tumigil ang sasakyan sa harap ng isang boutique sa bayan. Tumingin si Rafael sa relo, pagkatapos ay sa kanya.
“Bumaba ka,” utos niya, kalmado ngunit walang puwang ang pagtutol. “Bibilhan kita ng mga damit na maayos at disente.”
“Hindi na po--”
Ngunit hindi na siya nito pinansin. Bumaba sila. Sa loob, sinalubong sila ng saleslady na halos yuko ang ulo sa paggalang. Habang sinusukat ni Liana ang mga damit sa harap ng salamin, blouse na sarado ang neckline, slacks na sakto ang haba, at cardigan. Naririnig niya ang mababang boses ni Rafael na nagbibigay ng sukat, kulay, at tela na hindi malambot, hindi manipis. Para bang matagal na niya itong ginagawa para sa isang taong pinoprotektahan. Ganito din ba ito sa kasintahan?
“Sir, may gusto po ba kayong idagdag?” tanong ng saleslady.
“Shoes,” sagot niya. “At bag para sa school.”
Ngumiti ang saleslady. Halatang kinikilig.
“Liana, pumili ka ng bag at sapatos mo.”
“Ninong, wala po akong pambayad.”
“Ako ang bahala.”
Paglabas nila ng boutique, may dumating na notification sa phone ni Rafael. Kumunot ang noo nito. Saglit na sumeryoso ang mukha.
“Tara na,” anitong kinuha ang mga pinamili niya at binuksan ang pinto ng sasakyan para sa kanya.
Sumakay siya, mahigpit ang yakap sa bagong bag, at marahang tumingin sa bintana. Masarap sa pakiramdam na may tao na siyang masasandalan.
Pagdating sa mansyon, bago pa sila makapasok, bumukas ang pinto. Isang magandang babaeng naka-puting dress ang nakatayo sa veranda. Pareho silang natigilan.
Napatingin siya kay Rafael. Hindi nito tinanggal ang tingin sa babae sa veranda.
Pagkabukas nila ng pinto ng mansyon, sinalubong agad sila ng malambing na boses.
“Rafael…”
Hindi nakaligtas sa kanya ang matalim nitong tingin, ‘yung klaseng kaya kang sukatin mula ulo hanggang paa.
“Stella,” malamig na bati ni Rafael. “May kailangan ka ba?”
“Wala naman, na-miss lang kita,” anito saka lumingon kay Liana. “At sino siya?”
Napatigil si Liana, hindi alam kung sasagot. Ramdam niya ang pagsipat ng babae sa damit niyang luma, sa buhok niyang magulo.
“Inaanak ko,” sagot ni Rafael, kalmado. “Anak ni Crisanto Mariano.”
Halos sabay silang nagulat nang marinig ni Stella ang pangalan. “Si Crisanto… kaibigan mong iyon? So this girl, how old is she?”
“Nineteen,” sagot ni Rafael.
“Malapit na po akong maging twenty,” singit.
“Halos ka-edad mo,” sarkastikong tawa ni Stella. “Raf, alam mo bang hindi makabubuti sa reputasyon mo kapag nabalitaan ng mga tao na may babae kang kasama sa iisang bubong? ‘Di ba gusto mong maging tahimik ang buhay mo?”
Tumango si Rafael, nagbago ang tono. Pansamantala lang si Liana dito.”
Ngunit sa bawat salitang iyon, parang tinutusok ng puso niya. Pansamantala lang pala siya.
Habang tumatalikod si Stella, halos magbuga ng apoy ang mga mata nito.
“Sino po si Ma’am Stella?” tanong ni Liana nang makaalis ito.
Sandaling tumahimik si Rafael bago sumagot, malamig na parang yelo. “Isang kaibigan.”
Kaibigan? Parang iba ang pakiramdam niya. Teka, kahawig nito ang babae sa larawan. Ito ba ang girlfriend ng Ninong niya?
***
Kinabukasan, maagang umalis si Yaya Lucy. Naabutan ni Liana sa sala ang ilang plastic at paper bags, may tatak na boutique sa lungsod.
“Para saan po ito?” tanong niya sa Ninong Rafael niya.
“Damit mo,” sagot nito habang nakasandal sa sofa, hawak ang tasa ng kape. “Hindi ka pwedeng lumabas ulit nang ganoon ang suot. Pinatahi ko na rin ang uniform mo sa school.”
Namula siya. “Salamat po, Ninong Rafael. Nakakahiya po.”
“Hiindi ka ba marunong tumanggap ng regalo?”
Ngumiti siya ng pilit. “Hindi lang po ako sanay.”
“Then get used to it,” malamig na sagot nito.
Binuksan niya ang mga paper bag sa kuwarto, mga simpleng blusa, long skirts, pants, cotton tshirts. Sinubukan niyang isuot ang isa, beige na bestida, hanggang tuhod, pero fitted. Habang sinusukat sa salamin, pumasok si Rafael, hawak ang phone, tila may sasabihin pero natigilan nang makita siya.
Agad na nagtakip ng dibdib si Liana, namula. “Pasensiya na po! Hindi ko alam na papasok kayo.”
“Hindi mo kailangang mag-sorry,” sabi nito, mabilis na nagbawi ng tingin. “Zipper mo, bukas.”
Napalingon siya. Totoo, hindi pa niya naisara ang zipper sa likod. Hinawakan niya ang laylayan, nagpipilit abutin, pero hindi kaya.
“Allow me,” wika ni Rafael, mahina ang boses. Lumapit ito, mabagal, maingat, at inilapat ang kamay sa zipper. Dahan-dahang umakyat ang tunog ng metal habang sinasara ito.
“Salamat po,” mahina niyang sabi.
“Next time, sabihan mo si Yaya Lucy o kahit sinong kasambahay,” aniya, sabay atras ng isang hakbang. Ngunit bago pa siya tuluyang lumayo, nagtama ang kanilang mga mata sa salamin.
Sa likod ng malamig nitong anyo, may kung anong apoy na sandaling sumilay, isang bagay na parehong ikinagulat nilang dalawa.
Agad niyang ibinaling ang tingin. Hindi, hindi ito tama.
Upang mapawi ang kaba, kinuha niya ang isa pang damit. “Ang gaganda po ng mga tela. Hindi ko po alam kung paano makakabawi sa lahat ng ginagawa ninyo para sa akin.”
“You don’t have to thank me,” malamig ngunit mababa ang tono. “Ginagawa ko lang ang tama.”
“Ninong…” Nag-aatubili siya. “Gagawin ko po ang lahat para makabawi ako sa lahat ng naitulong ninyo.”
Matagal bago ito sumagot. Inilapag ni Rafael ang hawak na phone sa mesa at humarap nang tuluyan sa kanya.
“Lahat? I don’t expect anything,” mahinahon nitong sabi. “Pero kung sa’yo manggagaling ang pambawi na ‘yan…”
Tumigil ito sandali, bahagyang ngumiti, “…siguro, tatanggapin ko.”
Ang ngiting iyon ay sapat upang umalon ang puson niya. Hindi niya alam kung paano tutugon. Napalunok siya, ramdam ang pag-init ng pisngi. Ang mga salitang iyon, parang may nakatagong kahulugan sa ilalim ng bawat pantig.
“Ano po ang ibig ninyong sabihin, ninong?” tanong niya, halos pabulong.
Tumitig si Rafael kay Liana. “Wala kang dapat ipagpasalamat,” anito. “Basta… habang nasa poder kita, aalagaan kita pero dapat kang sumunod sa akin.”“Raf--, ninong,” naputol ang boses ni Liana sa sariling tawag, nagulat din siya sa pagtawag na iyon. Parang bata siyang nahuling lumapit sa apoy.Nag-angat ng kamay si Rafael, mabagal, maingat para hawiin ang hibla ng buhok sa gilid ng pisngi niya.Tumama ang dulo ng daliri nito sa balat niya, isang dampi lang, ngunit buong katawan niya ang tumugon. Hindi siya makagalaw.Sunod-sunod ang malalakas na kulog at kidlat. Napayakap siya sa ninong niya sa takot. Tsaka lang niya napansin na mainit ito at nilalagnat.Tinitigan niya ang mukha nito sa dilim. Maputla ito.“Ninong, okay lang po kayo? Mainit po kayo,” tanong niya at sinalat ang noo nito.“I’m fine,” mabilis na sagot nito. “Magpahinga ka na,” anitong tumalikod na.Pero pagsilip niya makalipas ang ilang oras, nakita niya itong nakahiga sa kama, pawis na pawis, namumula ang pisngi at noo.
Pagkarinig ni Rafael sa tanong niya, tumagal ang katahimikan na parang walang katapusan. Tanging ugong ng ulan at pagpitik ng wiper ang humahati sa dilim sa labas ng windshield. Hawak nito ang manibela, pero wari’y malayo ang isip.“She tried to kill herself the night before our wedding,” mahinang sagot ni Rafael.Parang may humigop ng hangin sa dibdib ni Liana. “Ninong… ano po ang --”“Don’t ask questions anymore,” putol nito, mariin. “Dahil hindi ko na sasagutin.”Tumango siya, kinuyom ang palad sa tuhod. Hindi niya naituloy ang mga salitang nakatigil sa dila. Sa gilid ng kanyang paningin, kapansin-pansin ang lungkot sa mga mata ni Rafael. Malinaw na mahal nito si Stacey, naisip niya, at sa bigat ng katotohanang iyon, parang may kumurot sa puso niya na hindi niya maintindihan kung bakit.Pagbalik nila sa mansyon, nabaling ang tingin ni Liana sa braso ni Rafael, may gasgas, parang kalmot, mapula at may marka ng dugo.“Ninong, sandali lang,” aniya, mabilis na tumakbo sa aparador at ki
Madilim pa nang dumating sila sa ospital. Sa labas ng gusali, may nakasabit na karatulang may nakasulat.St. Agatha’s Sanatorium – Private Psychiatric Ward.Tahimik si Liana habang naglalakad sa tabi ni Rafael. Ramdam niya ang lamig ng paligid at ang bigat ng hangin. Parang bawat hakbang nila, may kasabay na pag-hinga ng mga aninong hindi nakikita.Nang buksan ng nurse ang pinto ng silid, una niyang naamoy ang halimuyak ng gamot at alcohol. Pagpasok, bumungad sa kanila ang isang babaeng nakaupo sa kama – mahaba ang buhok, maganda ang mukha, at maputi.Si Stacey.Mas maganda ito kaysa kay Stella, maamo ang mukha pero may lungkot sa mga mata. Ka-edad marahil ni Rafael.Pero higit sa lahat, nakita niya ang bakas ng sakal sa leeg nito.Parang nilamon ni Liana ang hangin. Nagtangka ba itong magpakamatay?Tahimik na tumabi si Rafael sa kama at marahang hinawakan ang kamay ni Stacey.“Stace,” bulong nito. “Ako ‘to.”Tumingin si Stacey sa binata, pero ang mga mata ay tila walang nakikita.“Ra
Medyo naramdaman ni Liana na tumutubo ang sungay niya sa sinabi ni Stella, pero pinigil niya ang sarili. Baka mapalayas siya nang wala sa oras. Huminga siya nang malalim, pinili ang maging mahinahon.“Ma’am, si Ninong Rafael po ang magdedesisyon kung hanggang kailan niya ako tutulungan.”Matalim ang ngiti ni Stella. “I’ll make sure, you’ll leave,” bulong nitong parang sampal.Hindi na sumagot si Liana. Pumasok siya nang tawagin ni Rafael para kumain ng hapunan. Mabango ang chicken barbeques, ginataang kalabasa, at ginataang mais.Tumulong si Liana sa paghahain, ngunit bago pa man siya makalayo, tinapik siya ni Rafael at itinuro ang bakanteng upuan sa tabi.“Umupo ka na dito. Magmula ngayon, hindi ka na magsisilbi ng hapunan. Pagod ka sa school,” mahinahon nitong sabi.Mabilis siyang tumalima.Habang kumakain, kulang na lang ay kumandong ito sa ninong niya.Sa katahimikan, aksidenteng nahulog ang kutsara niya. Sabay silang yumuko ni Rafael upang damputin. Sabay silang dumampot. Nagtagp
Mabango ang hapag-kainan nang gabi na iyon. May sinigang, inihaw na bangus, at tinapay na gawang-bahay ni Yaya Lucy. Tahimik ang paligid, tanging kaluskos ng kubyertos ang madidinig.Tumulong si Liana sa paghahain. Maingat niyang inilalapag ang mga plato, pero bago pa man siya makaupo, tinapik siya ni Rafael.“Umupo ka na rito,” mahinahon nitong sabi.“Po? Tapusin ko lang po.”“I said, sit down.” Hindi ito tumingin, pero matigas ang tono.Bahagyang tumigil si Stella, ang kutsara nito ay huminto sa hangin. “Ang suwerte naman ng kasambahay mo, Rafael,” sarkastikong sabi nito. “Pati sa hapag, pinauupo mo na.”“Hindi siya kasambahay,” malamig na sagot ni Rafael. “Si Liana ay nasa ilalim ng pangangalaga ko.”Humigpit ang dibdib ni Liana. Pinilit niyang ngumiti at magpasalamat, pero ramdam niyang dumulas ang titig ni Stella sa kanya, mula ulo hanggang paa, parang sinisipat kung anong klaseng tao siya.Habang kumakain, hindi nakatakas sa mata ni Liana ang madalas na pahaplos-haplos ni Stella
Pagkaalis ni Liana sa study, nagsara nang marahan ang pinto. Ngunit bago pa siya makalayo, umalingawngaw ang tinig ni Stella mula sa loob, matinis, at halatang galit.“You’re replacing Stacey with that girl! Paaalisin mo ang babaeng ’yan!”Tumigil siya. Dumikit ang tainga sa malamig na kahoy. Sunod niyang narinig ang baritonong boses ni Rafael.“Don’t start again, Stella. Hindi mo naiintindihan.”“Iniisip ko lang ang reputasyon mo! Baka makasira sa ’yo ang inaanak mong ampon.”“Malaki ang utang na loob ko kay Kuya Crisanto. Hindi ko pwedeng pabayaan ang anak niya.”“Alam ng lahat na kapag gumaling na si Stacey ay magpapakasal kayo, hindi ba? Tiyak na hindi makakabuti kapag nalaman niyang may babae kang kasama sa iisang bubong. Baka hindi na siya tuluyang gumaling.”Parang binuhusan ng malamig na tubig si Liana. Gumaling? Ibig sabihin ay totoong may sakit si Stacey, ang babaeng nasa larawan?Tahimik siyang umatras, nanginginig ang tuhod. Sa bawat hakbang, bumigat ang dibdib. Mainit ang







