Sa malamig na umaga ding ito, habang iginapaspas kasabay ng may kalakasang bagwis ng hangin, umiba rin ang mga ipinakitang galaw ng mga maluntiang puno't mga halamang tumutubo sa tabi-tabi na tila ba mararamdaman sa bawat pagyuko't pag-indak ng mga ito ang namumuong lumbay na dumaraing at tumatawag-batid sa mga dumadaang tao sa kalye. "May iba pa bang nominasyon bukod kina Butong Niyog at Sigawhangin?" tanong ni Don Condrado sa lahat. Taong 1883 iyon, dalawang taon na ang nakakaraan. Nang makapasa at makakuha ng lisensya bilang isang ganap nang doktor, naglingkod agad si Julian sa Clinica de Isabela, isa sa mga tanyag na clinica na makikita sa Barcelona, lugar sa bansang Espanya. Nang walang tumugon, nagpatuloy na siya sa botohan. "Itaas ang kaliwang kamay sa mga sumang-ayon bilang ating Ingat-Yaman ang Butong Niyog?" tanong ng Pulang Paniki sa mga kasamahan. Unang nagtaas ng kamay si Anastacio dela Cruz. Inilibing na kaninang hapon ang mga labi ni Hen. Ramon Trinidad sa isang semente

Sabay kaming naglakad patungo sa nakaparadang karwahe. Pinauna niya ako pinapasok sa loob nito at sumunod naman siya pagkapasok ko. Nasa mga gulang na animnapung taon ito. Nakasuot siya ng puting baro at pulang saya na pinalibutan niya sa kulay puting panapis. Lumapit rin siya sa kinaroroonan ni Crisanto kung nasaan rin ang inawat niya mga mambabarang.Tumuloy sa paglalakad ang dalaga at umupo sa isa sa mga makikitang upuan. May nakita pa siyang ilang mga babaeng nakatabon sa mga itim na belo, at lahat ay nakaluhod sa harap ng dambana habang taimtim na nagdadarasal. Magtatanong sanang muli si Graciela ngunit napatigil siya nang may biglang bumili sa panindang bulaklak ng napagtanungang matandang babae. Pagkarating ng sinasakyang kariton sa tarangkahan ng mansyon ay bumbaba kaagad si Padre Mariano. Nilakad niya ang papasok sa nakabukas na tarangkahan ng mansion. "Maraming salamat po talaga doktor. Biyayaan po kayo sana ng ating Maykapal," pagpasalamat ulit sa kanya ng ama ng bata. Itat

Dito ay nakita niya sa may ibabang gilid nito na nakaupo sa mga inalaang silya ang ilang kilala niyang mga tao. Inilapit pa lalo ni Andracio ang sarili sa kinaroroonan ng entablado.Ngiti lang ang itinugon ni Julian sa kanya at matapos nito ay umalis na ang mag-ama palabas ng clinica. Sa unang pagtingin niya sa taong nasa likod ng binuksang pinto ay tila ba namalikmata ang paningin niya na waring kaharap niya doon si Kamatayan dahil sa magkaugnay na kasuotan nito.Malinis at malamig ang naramdaman niyang hanging bumayo mula sa bintana na talagang nakakagaan sa pakiramdam at isipan. Malayo ang hanging ito kung maihahambing sa mabaho at mainit na hanging malalanghap sa gitnang bayan.Sa kanyang pagbabantay sa kubong iyon, biglang nakarinig si Teodato Salinas ng isang malakas na sigaw. "Ato!" ang narinig niyang sigaw na may pagtawag sa kanyang palayaw. Bakit kaya? ang gumulong wari sa isipan ni Ato. Nagmumukha kasi akong matanda kapag tinatawag na ginoo,” anya ni Eduardo.“Sinamahan ko an

"Hindi naman po sa ganoon, Padre, ngunit hindi lamang po ako makapaniwalang may nagpapakamatay rin po pala sa loob ng simbahan," sagot ko naman sa kanya upang hindi maisip ng padre na hindi ako naniniwala sa ulat. Ang isa naman ay pinagitnaan nilang dalawa. Nakatayo ito na may lubid na pinahigpitang itinali sa kanyang dalawang kamay. Inilapit pa lalo ni Andracio ang sarili sa kinaroroonan ng entablado. Dito ay nakita niya sa may ibabang gilid nito na nakaupo sa mga inalaang silya ang ilang kilala niyang mga tao. “Carmela, nandirito ako dahil gusto kong dumalaw at kamustahin ka. Hindi ako mapakali kanina buhat sa pag-alis mo. Maayos ka na ba?” sagot ko naman sa kanya. Isang magandang tanong mula kay Manuela. Bakit ako nagpapayo patungkol sa pag-ibig na ni hindi ko naman ito naranasan minsan sa aking buhay. Naging abala ko sa pag-aaral sa Roma kaya hindi ako nakapag-isip kung ano ang pag-ibig kahit nababasa ko man ito sa mga nobela.Ayon sa kasaysayan, ang malaking kampanang ito ay dinal

Pinayagan naman ako ng aking ama noon kaya dali dali akong lumabas kasama ang aking aliping dama upang samahan akong makapaglibang.Ang isa naman ay pinagitnaan nilang dalawa. Nakatayo ito na may lubid na pinahigpitang itinali sa kanyang dalawang kamay. Ang mga arko namang ito ay bumuo ng malalaking debatong kaha kung saan may mga butas na siyang ginagawang tanawan at lusutan ng mga bumabaril mula sa loob ng fuerte. Tama nga ang sinabi ng lalaki. Sila rin ang nangunguna sa mga layuning supilin ang marahas na pamamahala ng mga dayuhang Kastila sa paghahangad ng buong kalayaan at pantay na katarunga't mga batas para sa mga kababayang Pilipino. Matatanto mong isang kakilakilabot at madugong karahasan ang nangyaring pagpatay sa nakitang babae. Ang maliit na tsapang suot ko ay kilalang mana ng pagkakakilanlan bilang isang Alcaraz. Pagpatak ng dapithapon, matapos maiayos ko ang aking sarili ay bumiyahe na ako sakay ng aking karwahe mula Santa Lucia papuntang Maynila kung nasaan ang lugar na