Sa kasaysayan ng pamahalaang consistorial ng Ilocandia, mga dating alguacil mayor ang mga natatalaga at nagdaang alcalde mayor.Laking gulat ko nang isiniwalat ito ng kura sa akin.Umupo ang dalawang lalaking ito sa mga inangat na upuang nakasilid sa mahabang escrotorio sa pinataas na plataforma.Misyon niya ang makahanap ng mapagkakatiwalaang tao sa loob ng Diocesis de Nueva Arana, ang malaking diyosesis ng obispo ng Ilocandia."Wala na po ang Iwaye. Wala na po siya," ang wika ko sa kanya at nawalan ako ng lakas ng damdamin at nagsimulang umiyak.Ang mga kasaping ilustrados ng La Indio Independencia ang mga maygawa at may-akda sa mga nilalamang lathalaing mayroon ang diyaryong La Libertad na sinangayan naman sa dalawang bahagi; ang pampulitika at panitikan. Gumugulo sa kanyang isipan, kahapon pa, itong mga gumugunawang mga maaaring masamang mangyari.“Natutuwa ako at nakadalo ka rito, Carmela,” anya ni Eduardo nang tumambad sa aming harap ni Manuela. Hindi ko inakala na tugma ang kutob ko

Hindi pa man naghihilom ang sugat na bunga nito sa kanya pero kahit papaano ay natutunan na ni Julian ang ibangong muli ang sarili sa kalugmokan.Pagkahinto nito ay agad bumaba sina Don Condrado at Julian sa malupang silong ng pabrika.Muli akong naging malaya. Malaya na ako sa anino nang takot na bumalot sa akin sa matagal na panahon buhat nang mapatay ang aking ama.Malapit din dito ang isang mahabang lamesa na gawa sa malaking katawan ng punongkahoy na siyang ginagamit rin sa tuwing may magmimisa at nandito rin, sa may dambana pa rin, ang pinataasang atril kung saan ibinabahagi ng kura paruko ang kanyang mga sermon para sa mga maninimba. Laking pagtataka lang niya na wala siyang natatanggap na anumang balita tungkol sa pagkawala niya; marahil hindi pa alam ng mga taga Mansion Gliriceda ang pagkawala ng kanilang señorito o hindi rin napagbatid maging nang mga tauhang nagtratrabaho sa pabrikang pagmamay-ari nito.“Nais mo bang makapaglibot sa buong bahay?” pag-anyaya ni Eduardo sa akin

Sa sandaling iyon, biglang tumigil ang takbo ng oras.Sumabay kami sa agos ng ilog pakanluran habang unti-unti na kaming lumalayo sa bantilang pinagmulan namin. Nanigas ang kanyang kalooban at ang bugso ng damdamin, pati na ang kanyang isipan, na para bang ito'y naging bato na dala ng matinding pagkagulat. “Ay naku Manuela, hindi malayong marating mo doon.“Mapanganib na rito, Carmela, kailangan na nating umalis at lumayo upang tiyak tayong ligtas,” ani Natalia sa akin. Ang nakakahindik-balahibong tunog na siyang gawa sa pagpapakamatay ni Hen. Ramon Trinidad y Juventud, ang kasalukuyang alcalde mayor ng lalawigang Ilocandia. "Marahil ay tungkol ito sa isang sulat na dumating kanina o marahil ay may isang mahalagang bagay siyang nakalimutang sabihin sayo na naalala niya," ang naging mga sagot ni Padre Luciano kay Padre Agustin.Igihin mo lang ang pag-aaral sa beatro upang makapag-aral ka rin roon gaya ng aking ina,” wika ko kay Manuela na pinapalakas ang kanyang loob para sa kanyang pinap

Kumulog muna ang kalangitan, isang matinding pagkulog, at nang kumidlat ang buong paligid, nanlosok ang aking mga mata sa aking nakita.Tumayo ito at nag-ayos sa kanyang sarili para tunghan ang panauhin sa ibaba. Simulang masakop na nang tuluyan ng mga Kastila ang malawak na kapatagan ay tinawag na itong Villa Sangrevida hanggang sa umunlad ito sa pagdating ng mga panahon at tuluyang naging isang ayuntamiento na ngayo'y tinatawag nang Sangrevida.“Aywan ko sa iyo, Natalia ngunit salamat sa iyong pag-alala sa akin.Nakita ni Don Agapito ang ngiti ni Eduardo sa amin.Napag-isipan kong mas mainam kung maglalayag ako papuntang Maynila buhat sa ilog lula ng isang bangka. May dalawang malalaking aparador din ang nandoon na nilagyan ng ilang mga kumot, unan at ilang kasangkapan. Isa ka ngang tunay na kaibigan. Pagkaraang makababa, bingyan ko siya ng kwalta bilang abuloy sa kanyang pagbubuhat sa aking sisidlan. Nagpasalamat naman siya agad ng buong tuwa, at bumalik sa loob ng barko. Ang aking pag

Gusto kong sumigaw ngunit ni pakli ng salita at hindi luabas sa aking bibig.Isa sa ating kababayan ay nakaranas ng matinding pagsusuka ng mga uod at ibat ibang insekto sa hindi malamang dahilan at namatay ito nang walang dahilan. Ngunit, nalaman na namin ang dahilang iyon! Isinumpa siya! Isinumpa siya ng isang mangkukulam!,” wikang paririnig ng prayle sa mga taong naroon na tahimik na nakikinog sa kanya. Subalit, gabi-gabi ay nagkakaroon pa rin siya ng mga masasamang panaginip kung saan binabalik siya sa pangyayaring iyon.Hindi naisip na mabahala dahil alam ko namang tuwing gabi ay nagmamatyag ang mga alagad ng aking ama sa mga kalye. Hanggang sa ako'y kanyang sinuggaban, kinagat ang aking leeg at simula noon ay hindi ko na alam ang mga sumunod na pangyayari."Kung nadadama mo na ang mga masasayang alaalang ito, ngayon, ay ituon mo ang mga nararamdaman mo sa iyong mga kamay papunta sa mga piyesa ng piano. Gawin mong musika ang mga damdaming ito ayon sa masayang tugtugin ng El Cantar L