Ano Ang Papel Ng Tiyakan At Di Tiyakan Sa Mga Serye Sa TV?

Ang pagsasalaysay ay isang sining na pinagsasama ang iba't ibang teknik upang maglipat ng kwento. Sa tiyakan na pagsasalaysay, madalas ako ay nakatuon sa mga elemento tulad ng detalyado at malinaw na paglalarawan. Halimbawa, sa isang kwentong tulad ng 'Attack on Titan', ang tukoy na kabatiran sa mga halimaw at kanilang mga pagkilos ay nagiging matinding bahagi ng naratibo. Nararamdaman mo nang tunay ang takot at pagkabigla dahil sobrang detalyado ang pagkilatis sa mundo. Ang ganitong approach ay mabisang nagdadala sa mambabasa sa kwento kundi man nahuhulog sila sa damdamin at karanasan ng mga tauhan. Sa kabilang dako, sa di tiyakan na pagsasalaysay, kumukuha ako ng ibang punto ng pagtingin. Nagsisimula ito sa mga pahayag na hindi masyadong nakatuon sa mga detalye kundi sa mga simbolo at pakiramdam. Isang halimbawa dito ay ang 'Nausicaä of the Valley of the Wind' na pure visual storytelling. Ang mga holographic na imahe, mga sabog ng kulay, at simbolismo na mga nilalang ay nagpapahayag ng lipunan. Madalas akong naguguluhan sa mga intensyon ng tauhan sa kung ano ang nangyayari sa kanilang paligid nang hindi inaasahang lumalabas ang mas malawak na tema ng kalikasan at digmaan. Ang bawat teknik ay nagdadala sa akin ng iba’t ibang damdamin at pananaw na nagiging mahalaga sa aking karanasan bilang mambabasa.

Nais kong simulan ang pagtalakay sa mga halimbawa ng tiyakan at di tiyakan na uri ng balita sa isang aspeto na madalas nating nakikita kapag nagbabasa tayo ng mga balita. Halimbawa, ang mga balitang ito ay maaaring ikategorya batay sa kung gaano ka tiyak o kung gaano kalawak ang impormasyon. Ang tiyakan na mga balita ay madalas na nakatuon sa mga partikular na detalye at konkretong impormasyon. Halimbawa, sa isang balita tungkol sa naganap na lindol, makikita natin ang tiyak na mga datos gaya ng petsa, oras, lokasyon, at magnitude ng lindol. Ang mga ito ay nagbibigay ng malinaw at tuwirang impormasyon na madaling maunawaan ng iba. Kung may balita tungkol sa isang bagong mga batas na naipasa, kabilang ang iba’t ibang detalye tulad ng mga probisyon at mga reaksyon mula sa mga eksperto, ito rin ay isang halimbawa ng tiyakan na balita. Sa kabilang dako, ang di tiyakan na mga balita ay kadalasang mas malawak ang saklaw at hindi nagbibigay ng tiyak na impormasyon. Halimbawa, isang balita na naglalarawan ng “nagmimistulang pagtaas ng mga insidente ng krimen sa lungsod” ay nagpapakita ng pangkalahatang impresyon ngunit walang mga tiyak na numero o detalye na ibinibigay. Ang mga sosyal na isyu, tulad ng kalagayan ng ekonomiya, ay madalas na ipinapahayag sa isang mas malawak na konteksto na nagiging sanhi ng iba't ibang interpretasyon. Hindi ito nagbibigay sa mambabasa ng tiyak na datos, ngunit nagbibigay ng isang pangkalahatang ideya ng kalagayan. Ang mga ganitong uri ng balita ay mahalaga para sa ating mga mamamayan, sapagkat nagbibigay sila ng iba't ibang paraan upang maunawaan ang mga kasalukuyang pangyayari. Para sa akin, ang pagkakaroon ng balanseng pag-unawa sa mga ito ay mahalaga upang makabuo ng isang komprehensibong pananaw sa mga isyu sa lipunan.

Isang magandang halimbawa ng mga akdang may mahusay na paggamit ng tiyak at di tiyak na pahayag ay matatagpuan sa magkakaibang larangan ng panitikan, pero nais kong bigyang-diin ang nobelang ‘The Great Gatsby’ ni F. Scott Fitzgerald. Sa mga pahina nito, ang tiyak na mga pahayag tungkol sa mga karakter at kanilang mga layunin ay nagbibigay ng masusing pag-unawa sa mga kaibahan ng kanilang mga mundo. Halimbawa, ang detalyadong paglalarawan ni Fitzgerald tungkol sa mga marangyang pagdiriwang at ang paghahanap ni Gatsby ng tunay na pag-ibig ay malinaw na nagpapakita ng mga tiyak na elemento ng kanyang pagkatao. Sa kabilang banda, ang di tiyak na mga pahayag tungkol sa mga pangarap na hindi natutupad ay nagbibigay ng mas malalim na konteksto sa pakiramdam ng kawalang-katiyakan na bumabalot sa kwento. Sa ganitong paraan, ang balanse sa pagitan ng tiyak at di tiyak ay nagbibigay-diin sa tema ng pagkawasak ng mga pangarap sa amerika noong dekada ’20. Isa itong klasikal na nobela na talagang nagbibigay-inspirasyon sa mga mambabasa na magmuni-muni sa kanilang sariling mga pangarap at pagkasira nito. Ang isang mas makabagong halimbawa naman ay ang ‘Harry Potter’ series ni J.K. Rowling. Ang mga tiyak na detalye tungkol sa Hogwarts, mga spell, at kaya ng mga tao ay nagpapalutang ng masining at aktibong mundo na tila puno ng mahika. Sa kabilang bahagi, ang mas di tiyak na aspeto ay naisin din ng mga mambabasa na mag-isip tungkol sa mga mensahe ng pagkakaibigan, pamilya, at sakripisyo na lumilipana sa buong serye. Ang pagkakaroon ng balanse sa pagitan ng mga tiyak na detalye at mas malawak na di tiyak na ideya ay tunay na nakakapukaw ng damdamin, kaya’t hindi kataka-takang marami ang nahuhumaling sa kwentong ito sa loob ng mga taon.

Sobrang na-eeksperimento ako noon sa version ng 'Di Na Muli', kaya heto ang step-by-step na estilo na madali mong sundan at praktisin. Una, basic chords na ginagamit ko: G – D/F# – Em – C – D. Kung gusto mong simplehin, pwede mo ring gamitin G – D – Em – C. Para sa intro, tumugtog ako ng arpeggio gamit ang pattern na thumb on bass (low E o A depende sa chord), tapos i-index, middle, ring sa upper strings; halimbawa para sa G: (E low) 6th string thumb, then 3-2-1 strings. Strumming naman: D D-U-U-D-U (down, down-up-up-down-up) na medyo mellow sa verses at mas puno sa chorus. Praktis tip: pag nagkakaproblema sa D/F#, i-play mo lang D at i-bass ang low E string sa 2nd fret with your thumb o simpleng play D at huwag pilitin ang bass note. Para sa dynamics, hinaan mo ang strum sa unang linya ng verse at palakihin sa chorus para may emotional lift. Madali ring lagyan ng sus2 o Gmaj7 sa mga second pass para fresh pakinggan. Enjoy lang—mas masarap kapag sinabay mo mag-hum o mag-sing habang nagpe-practice.

Palagi kong iniisip ang eksenang iyon sa mga concert hall na puno ng buntot ng disco ball at mga naglalakad na poster ng pop idols—may nostalgia talaga, pero hindi na babalik ang eksaktong sistema na nagbuo ng 'teen pop' na puro label-manufactured. Noon, may mga A&R na nag-i-scout, magtatayo ng boyband o girlgroup, sasagutin ng malaking marketing budget ang lahat: TV specials, mall tours, CD bundling. Nabenta ang whole package, hindi lang kanta. Ngayon, iba na ang laro; ang TikTok, playlist algorithm, at independent creators ang naghahati-hati ng atensyon. Hindi na kasing effective ang malaking label formula dahil ang attention span naka-chunk sa maikling clips at viral moments. Personal, nanood ako ng album launch noon kung saan pila kami sa labas ng record store at literal na nakakita ng full-blown marketing machine. Ang music industry ngayon mas fragmented—isang hit single sa app, remix, meme, at global collab ang bumubuo ng buzz. Kaya ang ganitong klaseng engineered, vertically-integrated teen-pop era—hindi siya ganap na mawawala sa alaala o sa niche reunions, pero ang modo ng pagkakabuo at paglabas na iyon? Malamang hindi na babalik sa dati nitong anyo. Mas maraming paraan ngayon para sumikat, at iba na ang pamantayan ng success, na nakakatuwa at nakakabuhat din ng bagong creativity para sa akin.

Ako talaga, pag naririnig ko ang pamagat na ‘Di Na Muli’ agad akong nag-iisip na kailangan munang alamin kung aling bersyon ang tinutukoy — may ilang awitin at covers na gumagamit ng parehong pamagat. Karaniwan, ang copyright ng lyrics ay pag-aari ng nagsulat ng liriko (lyricist) at ng kompositor. Sa umpisa, sila ang may hawak ng karapatan; pero sa maraming kaso, inilipat ito sa isang music publisher o record label na siyang nagmamay-ari ng mga karapatang pang-administratibo at lisensya. Kaya kapag nakita mo ang lyrics ng ‘Di Na Muli’ sa isang album o streaming service, kadalasan makikita mo sa credits kung sino ang nagmamay-ari o nag-publish nito. Para practical, palaging tingnan ang mga credits: liner notes ng album, opisyal na description sa YouTube, Spotify/Apple Music credits, o database gaya ng Discogs at mga performing rights organizations. Sa Pilipinas, halimbawa, kadalasang nakarehistro ang mga awitin sa Filscap; sa ibang bansa, sa ASCAP/BMI/PRS, kaya makakatulong ang paghahanap sa mga PRO database para malaman kung sino ang registered na author at publisher. Kung planong gumamit ng buong liriko (mag-post sa site, mag-print para sa event, o gumawa ng video), kailangan mo ng pahintulot mula sa may hawak — iyon ang publisher o ang mismong songwriter kung hindi pa na-transfer ang karapatan. Personal, minsan napagtagpo ko ang copyright owner habang naghahanap ng kanta para sa karaoke night: nag-text ako sa band’s label, na nagbigay ng contact ng publisher, at doon nalinaw kung sino dapat lapitan. Ang sikreto: tibayan ang pasensya at sundan ang mga credits — more often than not, doon mo makikita ang sagot.

Teka, usapang lyrics na nakakatuwa—oo, may official lyrics talaga ang karamihan ng mga kanta na pinaghahanap ng tao, kabilang ang iba't ibang bersyon ng ‘Di Na Muli’. Mahalaga lang malaman kung anong artist o version ang gusto mo kasi maraming awitin ang may parehong pamagat. Personal, madalas kong sinusuri muna ang opisyal na channel ng artist sa YouTube o ang page ng record label. Kapag may official lyric video o uploaded na audio mula sa kanilang mismong channel, iyon ang pinakamalapit sa opisyal na lyrics. Kung bumili ka ng digital album sa iTunes/Apple Music o tumingin sa CD booklet, kadalasan nakalagay doon ang eksaktong letra. Sa Pilipinas, minsan available din ang lyrics sa mga streaming service tulad ng Spotify at sa Musixmatch—mga platform na may licensing partnership kaya medyo reliable. Kung ang hinahanap mo ay partikular na version ng ‘Di Na Muli’, hanapin ang pangalan ng artist kasama ang pamagat para siguradong tama ang letra at hindi fan-made na pagbabago.

Sobrang saya kapag nakikita kong may physical na booklet na naglalaman ng lyrics ng paborito kong kanta — kaya when it comes to hanapin ang booklet ng 'Di Na Muli', una kong ginagawa ay i-check ang official channels. Madalas kasi, ang mga record label o artist mismo ang naglalabas ng songbooks o lyric booklets bilang merch; tingnan ang opisyal na tindahan ng artist o ang kanilang social media descriptions. Kung may kilala kang pangalan ng publisher (halimbawa kung nakalagay sa back cover ng album), subukan mo ring direktang i-message o i-email sila para malaman kung meron silang papalabas o stock pa. Bilang backup plan, lumalabas din ang ganitong mga booklet sa mga general online marketplaces gaya ng Shopee, Lazada, eBay, at Etsy — may mga seller na nagbebenta ng original album inserts o fan-made lyric booklets. Sa physical stores, sinisilip ko ang National Book Store at mga independent music shops o vintage record stores na madalas may mga secondhand album with intact lyric inserts. Huwag kalimutang i-message muna ang seller para klaruhin kung kumpleto ang booklet at kung legit ang source, at bantayan din ang copyright: kung official printing ang hinahanap mo, maigi pang i-prioritize ang publisher o artist-made merch kaysa sa pirated prints. Sa huli, mas fulfilling kapag may magandang kondisyon at tama ang lyrics — parang may parte ka ng musikang iyon sa kamay mo.