Anong Mga Pelikula Ang Tumatalakay Sa Mga Kulto Sa Pilipinas?

Kapansin-pansin kung paano umiikot ang ilang mga tao sa ideya ng kulto, at ang Pilipinas, na mayaman sa kultura at tradisyon, ay hindi exempted dito. Isang bahagi ng dahilan ay ang ating malapit na ugnayan sa pamilya at komunidad. Sa mga sitwasyong mahirap, ang mga tao ay madalas na naghahanap ng mga koneksyon at suporta mula sa iba. Kapag may disillusionment sa mga umiiral na institusyon, ang mga grupong ito ay nagiging kaakit-akit dahil nag-aalok sila ng pakikipagkaibigan at ‘paghahanap ng pamilya.’ Ang mga lider ng kulto ay kadalasang mahusay na makipag-usap at may angking charisma, kaya't nakakabighani silang sundan ng mga bumabagsak na indibidwal na naglalayong mapunan ang kanilang mga emosyonal na pangangailangan. Ngunit may isa pang aspeto itong dapat isaalang-alang: ang mga doktrina at ideolohiya na ipinapahayag ng mga kulto. Sa isang lipunang pinagdaraanan ng mga pagsubok tulad ng kahirapan o politika, ang mga tao ay naghahanap ng mga mensahe ng pag-asa at pagbabago. Ang mga kulto ay madalas na nag-aalok ng mga paniniwala na tila makapagbibigay sa mga tao ng layunin at direksyon. Nakakapagbigay sila ng mga paliwanag sa mga hindi pagkakaunawaan na nagiging dahilan ng pagsali ng iba sa kanila. Sa huli, ang ating masugid na paghahanap para sa koneksyon, kabuluhan, at tadhana ang bumubuo sa mga ugat ng pag-attraction sa mga ganitong organisasyon. Kaya, bilang isang tagamasid, lagi akong nag-iisip kung paano tayo maaring mas maging mapanuri at mapagmasid sa mga detalye ng ating mga pinaniniwalaan at kinabibilangan. Sa likod ng bawat desisyon, may mga dahilan na tumutukoy sa ating pangangailangan at emosyon, at mahalaga ring isaalang-alang ito habang tayo ay naglalakbay tungo sa mas malalim na pag-unawa sa ating sarili at sa mundo. Baka sa susunod, maisip natin ang iba't ibang mga alternatibong paraan upang bumuo ng mga positibong komunidad, na walang pangangailangan ng ganitong uri ng pagbibigay ng kapangyarihan sa mga kulto upang gawing matatag ang kanilang mga impluwensya.

Dahil ang Pilipinas ay isang kayamanan ng iba't ibang kultura at tradisyon, maraming uri ng mga kulto ang lumitaw dito, bawat isa na may kanya-kanyang pagsasanay at paniniwala. Isang tanyag na halimbawa ay ang 'Bahay-bahayan' na pinamumunuan ng grupong 'Iglesia ni Cristo', na naglalayong magbigay ng espiritwal na gabay at suporta sa kanilang mga miyembro. Sinasalamin nito ang malalim na pagkakaugat ng relihiyon sa ating lipunan, at ang kanilang mga ritwal at pagdiriwang ay isang tunay na spectacle ng pananampalataya at kulturan. Bukod dito, mayroon ding mga mas kontrobersyal na kulto gaya ng 'Aum Shinrikyo', na nagdulot ng takot at pagdududa sa mga tao dahil sa kanilang ekstremistang pananaw at militanteng mga aktibidad. Ang mga ito'y tila nakakaakit sa ilang tao dahil sa kanilang mga pangako ng 'liwanag' o 'katotohanan' na nakakahimok sa mga tao na maghanap ng mas malalim na kahulugan sa kanilang buhay. Mayroon ding lokal na mga kulto na tiyak na sumasalamin sa mga pangangailangan ng komunidad, tulad ng 'Latter-Day Saints' na nag-aalok ng mga programa para sa mga kabataan upang palakasin ang kanilang moral at pananampalataya. Sa kabila ng mga isyu ng kontrobersya at skepticism, ang mga kulto na ito ay nagbibigay-diin sa pagkakaroon ng isang nakabubuong pamilya at pakikipagsapalaran sa espiritwal na paglalakbay. Kung isasaalang-alang ang mga ganitong grupo, makikita natin kung paano ang mga tao ay natural na naghahanap ng koneksyon at suporta sa mga pagkakataon ng krisis o pagdududa. Totoo nga na ang usaping ito ay puno ng kahulugan at may malalim na laki sa ating lipunan.

Isang malaking panganib ng pagkasangkot sa kulto sa Pilipinas ay ang pagkakaroon ng emosyonal at mental na pagsasamantala. Sa mga nakaraang taon, napansin ko ang ilang mga grupong nag-uudyok ng ‘superiority complex’, na maaaring magdulot ng malubhang epekto sa mga kasapi. Nagsimula ito sa mga simpleng pagpapatibay ng mga ideya, ngunit unti-unting lumulutang ang mga aspeto ng pagkabansot ng kaisipan, kung saan ang mga kasapi ay pinapaniwalaang limitado na ang kanilang mga opinyon at kakayahang mag-isip nang kritikal. Ipinapakilala ng maraming kulto ang mga lider na tila may mataas na kapangyarihan at karunungan, na nagiging sanhi upang ang mga tao ay sumunod nang walang pag-aalinlangan, na nagiging dahilan ng pagkasira ng kanilang sariling desisyon at pagpapahalaga sa sarili. Isang mas nakakatakot na aspeto ng mga kulto ay ang kanilang pagkakaroon ng kontrol sa pananalapi ng mga tao. Sa Pilipinas, may mga kulto na hindi lamang humihingi ng maliliit na donasyon kundi pati na rin ng malalaking halaga na maaaring nagmumula sa mga ipon ng kanilang mga kasapi o sa kanilang mga pamilya. Ang hindi mabilang na mga kaso ng pagkawala ng yaman ay nagiging dahilan ng pagkasira ng mga relasyon. Kung saan ang kultura ng pamilya ay isa sa mga pinakamahalaga, ang mga miyembro ay nahahati at nabibihag sa ideolohiya ng kulto, nakakaapekto hindi lang sa kanila kundi pati na rin sa kanilang mga mahal sa buhay. Ang huli ngunit hindi bababa sa mga panganib ay ang pisikal na panganib. May mga ulat ng karahasan, hindi pagkakaintindihan, at iba pang panganib na nakapaloob sa mga aktividad ng kulto. Sa ibang mga kaso, ang mga hindi sumusunod sa mga patakaran ng kulto ay maaaring makaranas ng pisikal na pananakit o pagbabanta, na nagiging sanhi upang magalit ang kanilang mga pamilya o mga kaibigan na labag sa kanilang mga paniniwala. Bagamat tila mababaw ang mga ito sa simula, ang mga panganib na ito ay nagiging pangmatagalang epekto na hindi matutunaw ng madaling panahon, at magandang ipaalam sa iba ang mga kahihinatnan ng pagkakasangkot sa mga ganitong grupo.

Naglalaman ng mga hindi pangkaraniwang katangian ang mga kulto sa Pilipinas na tiyak na nag-iiwan ng epekto sa sinumang nakarinig o nakakita ng kanilang mga gawain. Isa sa mga pangunahing katangian na nakikita ko ay ang pagkakaroon ng matinding pamumuno. Madalas, may isang charismatic leader na nagkakaroon ng malaking impluwensya sa kanilang mga tagasunod. Ang lider na ito ay maaaring ituring na isang ‘propeta’ o ‘messiah’, na tila may mga espesyal na kaalaman o kakayahan na hindi kayang ipaliwanag ng iba. Halimbawa, ang ilang kilalang kulto ay gumagamit ng mga hindi pangkaraniwang prediksyon o hindi pangkaraniwang interpretasyon ng mga banal na libro para akitin ang kanilang mga miyembro. Isa pa, kadalasang pinapahalagahan nila ang mga eksklusibong kaalaman na kanilang inaangkin, na nagiging dahilan upang ang mga miyembro ay maramdaman na sila ay bahagi ng isang espesyal na grupo. Bukod dito, may mga kulto na gumagamit ng mga ritwal na maaaring makilala sa kulturang Pilipino, ngunit may mga idinagdag na tradisyon na nagiging sanhi upang maging kakaiba ito. Ang mga ritwal na ito ay maaaring maglaman ng mga pagsasakripisyo, meditasyon, o pagbabalik-loob na nagpapalalim sa koneksyon ng mga miyembro sa kanilang lider at sa ideolohiya ng kulto. Kadalasan, ang mga ito ay nagiging hindi pangkaraniwang selebrasyon na puno ng simbolismo na nauugnay sa kanilang mga paniniwala. Ang mga aktibidad na ito ay bumubuo ng mas malalim na ugnayan sa mga miyembro at nagiging dahilan para hindi sila umalis mula sa grupo. Sa konteksto ng Pilipinas, mahalaga rin ang aspetong sosyal ng mga kulto. Madalas, sila ay nagiging kanlungan para sa mga tao na naghahanap ng pamilya o suporta, lalo na sa mga sitwasyong hindi gaanong kaaya-aya. Tila nagiging tahanan ng mga taong nawawala ang kanilang landas sa buhay, kung saan ang mga lider ay nagiging tagapagligtas. Lahat ng ito ay umaabot sa isang sitwasyong napakahirap ipahinto para sa kasangkot na mga tao dahil ang kanilang emosyonal at sosyal na ugnayan ay mistulang nagsisilbing sabik na kadena na nag-uugnay sa kanila sa kulto. Ang mga katangiang ito ay nagbibigay ng mas malalim na pang-unawa sa kung bakit hindi basta-basta nagiging madaling iwanan ang mga kulto sa Pilipinas.

Sa isang banda, ang mga pag-aaral tungkol sa kulto sa Pilipinas ay talagang kamangha-manghang pagmasdan. Ipinapakita ng mga pananaliksik na ang mga kulto ay kadalasang umausbong mula sa mga hindi natugunang pangangailangan ng mga tao sa kanilang mga komunidad. Isa sa mga pangunahing dahilan ay ang paghahanap ng mga tao ng isang sentido ng pamilya, koneksyon, at espiritwal na gabay sa isang mundo na puno ng paghihirap at hindi tiyak na kalagayan. Ang mga kulto ay kadalasang nag-aalok ng mga simpleng solusyon sa mga komplikadong problema ng buhay, nagbibigay ng pakiramdam ng pag-aari sa kanilang mga kasapi. Karaniwan ding may mga charismatic leader na umaakit sa mga tao sa pamamagitan ng kanilang karisma at pangako sa isang mas magandang hinaharap. Isang halimbawa na maaaring tingnan ay ang 'Iglesia ni Cristo' na naglalaman ng mga doktrinang tiyak na umaakit sa mga tao sa kanilang pananampalataya. Kadalasan, ang mga cult-like groups na ito ay may malalim na ugnayan sa mga tradisyunal na paniniwala at makikinabang mula sa lokal na kultura. Samantalang sa ibang pagkakataon, nagiging sanhi ito ng pagkikibit-balikat mula sa mga tao, dahil sa hindi pagkakaunawaan o takot sa kung anong mga aktibidad ang nagaganap sa likod ng mga pader. Nakakaakit at nakababalisa ang mga pangyayaring ito, dahil pinapakita nito ang kahalagahan ng pagkakaroon ng wastong kaalaman at pag-unawa sa mga ganitong grupo. Ang pagpapalalim ng pag-unawa sa mga kulto ay hindi lamang para matulungan ang ibang tao kundi para rin sa sariling kaalaman at pang-unawa sa kanilang kahalagahan sa kasaysayan ng bansa. Sa kabilang dako, nakita rin na ang pagkakaroon ng sosyal na estruktura ay pangunahing bahagi sa pag-usbong ng mga kulto. Ang mga tao, lalo na ang mga walang tiyak na pagkakaalam sa kanilang sarili o di kaya’y nahihirapang makipag-ugnayan sa mas malawak na lipunan, ay kadalasang nagiging biktima ng mga manipulasyon. Ang kakayahan ng mga lider ng kulto na gamiting sandata ang emosyon ay isang bagay na dapat tingnan. Minsan, ang pagkakahiwalay ng isang tao sa kanilang pamilya at kaibigan dahil sa isang kulto ay nagiging sanhi ng mas maraming komplikasyon sa kanilang buhay, at doo’y makikita na ang mga solusyon na ipinangangako ay kadalasang pawang ilusyon lamang. Ang mga kwentong ito ay nagtuturo sa atin ng higit pang kaalaman sa ating sarili at sa mga posibleng panganib na dala ng ganitong mga grupo.

Tila ang pagkakaiba-iba ng mga kulto sa Pilipinas ay isang makulay at masalimuot na tapestry na nahahabi ng mga paniniwala, tradisyon, at lokal na kasaysayan. Habang naglalakbay ako sa iba’t ibang rehiyon, napansin ko na ang mga ito ay likha ng mga salin ng kultura, at mga tradisyon na nakuha mula sa mga ninuno. Halimbawa, sa Luzon, ang mga kulto ng mga Katutubong Pilipino, gaya ng mga Igorot, ay kaakibat ng kanilang mga ritwal sa pagsasaka at espiritwal na koneksyon sa kalikasan. Ang paggamit ng mga katutubong simbolo at musika ay parang sining na nakaugat sa kanilang pamumuhay, at ang pagkilala sa mga espiritu ng kanilang mga ninuno ay madalas na nagiging sentro ng kanilang mga seremonya. Sa kabilang dako, sa Visayas, ang mga kulto ay maaaring iugnay sa mga pagdiriwang ng mga patron saints, na may mga tradisyon na nag-ugat mula sa mga mananakop na Espanyol. Ang iba’t ibang anyo ng mga kapistahan, tulad ng 'Sinulog' ng Cebu at 'Ati-Atihan' ng Aklan, ay mga pagkakataon para sa kolektibong pananampalataya at pagkilala sa diyos. Ang mga seremonya sa mga ito ay naglalaman ng mga sayaw, tawag sa mga espiritu, at dagliang sakripisyo, na ginagawang masigla at puno ng kulay ang mga الثقافات. Pagdating sa Mindanao, ang mga kulto ay madalas na pinatatakbo ng mga tradisyon ng Islam at Kristiyanismo, na nagdadala ng mga kahulugan sa iba’t ibang uri ng pananampalataya. Ang mga pagdiriwang tulad ng 'Ramadan' at 'Eid al-Fitr' ay sumasalamin sa mga lokal na gawi at nagkukulay ng espirituwal na pagkakaisa sa gitna ng mga komunidad. Makikita rin ang mga pagkakaiba sa mga pananampalataya ng mga Lumad na sumasalamin sa kanilang mga ritwal sa kalikasan at mga espiritu sa kanilang paligid, bumubuo ng isang natatanging pananaw sa buhay. Ang higit na kahalagahan ay ang pag-unawa sa mga kulturang ito bilang isang pakikilala sa pagkakaiba-iba at pananampalataya, na indelible na imprint ng ating kasaysayan. Sobrang nakakatuwa na malaman na kahit sa ilalim ng iisang bandila, ang mga Pisay ay may kanya-kanyang karakter at kalikasan na humuhubog sa ating pagkatao.

Sa mundo ng Pilipinong kultura, ang mga kulto ay may mga pananaw na halu-halo—may magandang dulot at may mga pinagdaraanan na hamon. Sa isang banda, ang mga kulto o relihiyosong samahan ay nagbibigay ng pakiramdam ng pagkakaisa at komunidad. Maraming tao ang nagiging bahagi ng mga grupong ito para sa espirituwal na suporta at pagkakaroon ng mga kiring mga kaibigan na may katulad na pananaw. Sa mga pagsasamang ito, kadalasang nabubuo ang mga tradisyon at ritwal na nagiging bahagi ng kanilang lokal na identidad. Kaya't nakikita natin ang mga pagtitipon at pagdiriwang na nakaugat sa paniniwala ng mga tao, na nagpapayaman sa ating lahat na napapalibutan ng kultura. Subalit sa ibang bahagi, may mga kulto na nagiging kontrobersyal dahil sa kanilang mga pamamaraan. May mga pagkakataon na ang ibang lider ng kulto ay nagiging mapang-abuso, gumagamit ng manipulasyon upang ma-control ang kanilang mga miyembro. Ang ganitong mga insidente ay nagiging sanhi ng pag-aalinlangan at takot, hindi lamang sa mga kasapi kundi pati na rin sa lipunan sa pangkalahatan. Minsan, lumilitaw ang mga kwento ng mga indibidwal na nahihirapan at umalis mula sa kanilang mga grupong ito, nagreresulta sa hindi pagkakaunawaan at hidwaan sa pamilya at mga komunidad. Napaka-komplikado ng ugnayan ng mga kulto sa ating kultura—may mga positibong dulot ito tulad ng pagkakaroon ng suportadong komunidad, subalit may mga negatibong epekto rin na nagdadala ng takot at alalahanin. Sa kabila ng lahat ng ito, isang bagay ang maliwanag: ang ating kultura ay binubuo ng iba't ibang pananaw at karanasan, at kinakailangan ang mas nandiyan na pag-unawa at pag-aaral tungkol dito upang makabuo ng pagkakaisa at paggalang sa mga pagkakaiba.

Grabe ngang masarap pag-usapan 'yung pelikula sa Pilipinas—pero tatahimik muna ako at simulan nang may konting excitement: kung hinahanap mo talaga ang lugar na parang "museum ng pelikula," mahirap magbenta ng isang solong lokasyon dahil wala pang napakalaking pambansang museum na puro pelikula lang ang laman para sa publiko. Sa halip, dumidikit ang film heritage natin sa ilang institusyon at archives na regular nagho-host ng retrospectives at restoration exhibits. Halimbawa, ang Cultural Center of the Philippines (CCP) sa Pasay ay madalas mag-organisa ng film festivals at retrospectives na parang maliit na museum experience; meron ding University of the Philippines Film Institute (UPFI) sa Quezon City na may mga screenings at archival collections. Ang Film Development Council of the Philippines (FDCP) naman ang nagpo-promote at nagre-restore ng mga lumang pelikula—hindi ito tipong gallery araw-araw, pero kapag may restoration exhibit o open screening, ramdam mo talaga ang kasaysayan ng sinehan. May mga pribadong archives din tulad ng ABS-CBN Film Archives na paminsan-minsan ay nakikipag-collab para mailabas ang mga restored classics. Kaya ang payo ko: sundan ang calendar ng CCP, UPFI, at FDCP, at magbantay sa mga film festivals tulad ng Cinemalaya at QCinema — madalas doon lumalabas ang mga curated shows na parang mini-museo ng pelikulang Pilipino. Para sa akin, mas masaya doon manood at makita kung paano pinapahalagahan ang ating pelikula kaysa maghanap ng isang 'museum' na literal; feel ko, ganun talaga ang film culture natin, buhay at kumikilos sa mga event at screenings.