Paano Nakakaapekto Ang 'Sina Vs Sila' Sa Pag-Unawa Sa Mga Karakter?

Sa tuwina, hindi ko maiwasang madakila ang mga kwentong patungkol kay Ibn Sina, na mas kilala sa kanlurang mundo bilang Avicenna. Ang kanyang buhay at mga gawa ay napaka-interesante at mahahalagang bahagi ng kasaysayan ng medisina at pilosopiya. Dahil dito, marami sa mga nobela at aklat na tumatalakay sa kanyang buhay ay matatagpuan sa mga tiyak na bookstore o online retailers. Halimbawa, ang mga aklat yang sumusuri sa kanyang mga idea sa 'The Book of Healing' at 'The Canon of Medicine' ay pwedeng i-explore. Bukod pa rito, ang ilang mga historical fiction novels na nakabase kay Ibn Sina ay makikita sa mga lokal na aklatan, na nagbibigay ng mas masining na pananaw sa kanyang mga kontribusyon. Sa personal kong pagtingin, ang mga ganitong kwento ay makatutulong hindi lamang sa pag-unawa sa kanyang buhay kundi pati na rin sa takbo ng哲學 at medisina sa panahong iyon. Sa mga online platforms tulad ng Goodreads o Amazon, madalas may mga review at rekomendasyon tungkol sa mga aklat na may kinalaman kay Ibn Sina. Maaari rin tayo mag-check sa mga forums na dedicated sa historical novels. Kung interesado ka sa mas masining at dramatikong paraan ng pagsasalaysay, subukan ang mga nobelang nakatuon sa kanyang buhay na nilikha ng mga contemporary authors. Ang mga iyon ay kadalasang pinagkukunan ng inspirasyon mula sa kanyang mga turo, at tiyak na makapagbibigay ng panibagong pananaw sa ating pag-unawa sa kanyang pagkatao. Ang malawakan nating pag-aaral hinggil sa mga aklat na ito ay nagbubukas ng pinto para sa mas malalim na pag-unawa sa kanyang mga akda. Tuklasin ang mga makabagong edisyon ng mga aklat na ito at huwag kalimutang tingnan ang mga opinyon ng ibang mga mambabasa. Ang kanilang mga review ay maaaring magbigay ng nakakapahayag na ideya kung ano ang aasahan. Sa paglaon, sa mas malalim na pag-aaral, maari nating maituwid ang ating mga pananaw tungkol sa naiwan niyang pamana na patuloy pa ring umaantig sa maraming tao sa iba't ibang larangan, mula sa siyensiya hanggang sa pilosopiya. Ang paglalakbay patungo sa mga kwento ni Ibn Sina ay talaga namang kapana-panabik!

Sa pagpasok sa mundo ng wika, talagang nakakaintriga ang pagkakaiba ng pangalan at pangngalan sa Filipino. Ang mga pangalan, tulad ng mga alaala ng ating mga mahal sa buhay, ay mga tiyak na tumutukoy sa isang indibidwal. Tulad ng mga pangalan ng mga tao, gaya ng 'Juan' o 'Maria', nakakabit ang mga ito sa ating pagkatao at kung paano tayo kinikilala sa lipunan. Ngunit ang pangngalan naman ay mas malawak na sakop. Saklaw nito ang lahat ng bagay sa ating paligid, hindi lamang tao, kundi pati na rin mga hayop, bagay at lugar. Halimbawa, ang 'pusa' at 'bahay' ay mga pangngalan na naglalarawan ng mas pangkalahatang konsepto. Madalas na nakakalito ang dalawang ito para sa mga nag-aaral ng Filipino. Marahil dahil sa pagkakahalintulad. Pero sa tuwing inaabangan ko ang mga bagong palabas sa anime, na may sariling karakter na may natatanging pangalan, naiisip ko ang kahalagahan ng pagkakaalam sa mga terminolohiya. Ganoon din sa mga libro— paano pa nga ba natin maipapahayag ang ating nararamdaman kung di natin alam kung paano banggitin ng tama ang isang bagay? Hindi lamang ito terminolohiya, kundi sa mas malawak na antas ay nakakaapekto sa ating pakikipag-ugnayan sa mundo. Minsan, naiisip ko rin na ang pag-intindi sa mga konseptong ito ay nagpapalalim sa ating pag-unawa sa kultura. Halimbawa, sa mga paborito kong anime na ‘Naruto’, ang mga pangalan ng mga karakter ay may malalim na kahulugan, na tila bumabalot sa kanilang mga personalidad. Ang pangngalan at pangalan ay hindi lamang basta salita, kundi mga simbolo ng kung sino tayo sa ating komunidad. Kaya naman, sa bawat pagbigkas ng mga ito, tila bumabalik tayo sa ating pinagmulan.

Sa mundo ng panitikan at media, ang paggamit ng pangalan versus pangngalan ay nakakawili at may malalim na tema. Isang magandang halimbawa ay ang ‘Nineteen Eighty-Four’ ni George Orwell, kung saan ang lahat ng karakter, mula kay Winston Smith hanggang kay Big Brother, ay kumakatawan sa mga ideya at sistema ng lipunan. Ang kanilang mga pangalan ay madalas na nagpapahayag ng kanilang papel sa dystopian na kwento. Kay Winston, ang pangalan ay tumutukoy sa kanyang pagnanais para sa pagbabago habang si Big Brother ay isang simbolo ng patriyarkal na kontrol at panunupil. Sa ganitong konteksto, ang mga pangalan ay hindi lamang mga label. Sila ay nagdadala ng boses ng kwento at naglalarawan ng mas malawak na ideya ng pamamahala at pagsalungat. Isang nakakaengganyang halimbawa sa anime ay ang ‘Attack on Titan’ kung saan ang mga pangngalan ng mga tao ay may mga nakatagong kahulugan. Halimbawa, ang mga titans at ang mga tao ay may pinagmulan na nakatago sa kanilang mga pangalan, na may kinalaman sa kasaysayan ng kanilang mga lahi. Ang pakikipagsapalaran ni Eren Yeager sa pagbibigay ng pangalan sa kanyang pagkilos laban sa mga titans ay ang pagkakaroon ng pag-asa sa isang mas magandang bukas. Kahalagahan sa kwentong ito ang pagkakaiba sa pagitan ng tao at monster, na nagiging pangunahing tema sa kanilang mga pangalan at tawag. Sa pamamagitan ng mga simbolikong pangngalan, ang kwento ay nagiging mas makulay at nagbibigay inspirasyon para sa mga manonood. Sa mga komiks, sikat na halimbawa ang ‘Watchmen.’ Dito, ang mga karakter na may kakaibang pangalan tulad nina Rorschach at Dr. Manhattan ay nagbibigay-diin sa kanilang mga katangian at tema. Rorschach, sa pamamagitan ng kanyang pangalan, ay nagpapakita ng kanyang black-and-white view sa moralidad, habang si Dr. Manhattan ay isa sa mga pinaka-makapangyarihang superhero na sumasagisag sa mga implikasyon ng teknolohiya at tao. Ang mga pangalang ito ay naglalarawan ng kanilang mga personalidad at nagdadala ng mas malalim na mensahe sa kwento, na nagpapakita na ang halaga ng mga pangalan ay hindi natatapos sa kanilang pagkilala, kundi ang mga mensaheng dala nila sa kanilang mga kwento.

Sa mundo ng panitikan, ang paggamit ng 'sina' at 'sila' ay tila lilitaw na isang maliit na bagay, ngunit may malalim na epekto ito sa aming mga kwento. Bilang isang tagahanga ng mga nobela at kwentong nais bigyang-diin ang pagtukoy sa mga tauhan, talagang mas rewarding ang pagsasama ng 'sina' sa mga talata. Halimbawa, sa isang kwento tungkol sa mga kaibigang matagal nang hindi nagkikita, ang paggamit ng 'sina' hindi lamang naglalarawan ng dalawa o higit pang indibidwal kundi lumilikha rin ng mas personal na koneksyon sa mambabasa. Iba’t ibang damdamin ang pwedeng lumabas kapag ginamit ko ang 'sina' kumpara sa 'sila' na mas impersonal. Minsan, ang 'sila' ay maaaring magbigay ng general idea na may grupo pero mas malalim ang naidudulot ng 'sina'—parang hinahawakan mo ang bawat tauhan at binibigyan mo sila ng sariling kulay sa iyong kwento. Sa mga sitwasyong may kaguluhan, gaya ng sa isang fantasy novel na puno ng digmaan, madalas kong ginagamit ang 'sila' upang ilarawan ang mga kaaway o estranghero na hindi gaanong kilala ng tagapanood. Ang pag-uusap tungkol sa mga tauhan gamit ang 'sila' ay nagiging mas makabuluhan, dahil pinapakita nito ang distansya at kaibang kamay na kaaway sa naghihirap na bayan. Sa ganitong paraan, parang naglalaro ako sa emosyon ng mambabasa, sapagkat habang sinusundan nila ang kwento, alam nilang may mga tauhang itinatago ang tunay na pagkatao. Bilang isang masugid na tagahanga na nagmamasid sa mga salitang maaaring maghatid ng damdamin, palagi kong pinipili ang tamang gamit ng 'sina' at 'sila' batay sa tinutukoy na konteksto sa kwento. Ang mahalaga ay ang tono at damdamin na nais kong iparating sa mga mambabasa, kaya’t ang paggamit ng tamang salitang ito ay nagiging pangunahing daan upang makuha ang puso ng kwento. At sa bawat pahina, nararamdaman ko na ako ay lumilipad sa napakaraming mundo ng mga tauhan at kwento.

Tara, pag-usapan natin nang mabuti ito dahil madalas talaga akong nakikitang naguguluhan sa 'ng' at 'nang'. Sa madaling salita, ang 'ng' ang ginagamit kapag may pagmamay-ari o kapag ginagawang object ng pandiwa ang kasunod na salita. Halimbawa, sa pangungusap na 'bahay ng bata'—ang bahay ay pag-aari ng bata; sa 'kumain ng mansanas si Ana' naman, ang 'mansanas' ang bagay na kinain (object). Kapag ganito ang gamit, isipin mo na parang genitive marker o tagapahiwatig ng direct object: 'ng' ang tama. Samantala, ang 'nang' ay ibang klase ng salita: kadalasa’y ginagamit bilang pang-ugnay na nagpapakita ng paraan, oras, layunin, o bilang pang-ugnay sa sugnay ('when' o 'upang' sa Ingles). Halimbawa, 'tumakbo siya nang mabilis' (paano tumakbo? nang mabilis), 'Nang dumating siya, umulan' (kapag dumating), at 'Nag-aral siya nang makapasa' (para makapasa). Ginagamit din ang 'nang' bago ang bilang o bilang ng ulit: 'umiyak siya nang tatlong beses.' Praktikal na paalala na lagi kong sinasabing sa mga kaibigan ko: kung ipinapakita ng kasunod na salita ang pagmamay-ari o direct object, 'ng' ang ilalagay. Kung nagpapaliwanag naman kung paano, kailan, o bakit nangyari ang kilos, o nagsisilbing conjunction/pang-ugnay, gamitin ang 'nang'. Sa usapan, magkadikit lang ang tunog nila kaya madaling magkamali — pero kapag inisip mo ang papel ng salita sa pangungusap, lumilinaw agad ang sagot.

Naku, muntik na akong malito noon sa simula, pero may simpleng paraan ako ngayon para alamin kung kailan gagamit ng ‘ng’ at kailan ‘nang’ lalo na sa biglaang kilos. Ginagamit ko ang ‘ng’ kapag nagsesentro sa pagtukoy ng bagay o pagmamay-ari — parang ang marker ng direct object o genitive. Halimbawa: “Kumain siya ng mangga.” Dito, ang mangga ang direktang tinutukoy; tama ang ‘ng.’ Ganito rin kapag nag-a-attach tayo ng ligature sa dulo ng salita na nagtatapos sa patinig: ‘maganda’ + ‘umaga’ → ‘magandang umaga’ (dito, ang ‘-ng’ ay idinadikit sa naunang salita, hindi ‘nang’). Samantala, ang ‘nang’ naman ay ginagamit bilang adverbial linker o conjunction — kapag inilalarawan nito kung paano ginawa ang kilos (manner), kung kailan nangyari (time), gaano kadalas o gaano kalaki (degree/frequency), o kapag may kahulugang ‘sa paraang’/‘upang’. Halimbawa sa biglaang kilos: “Biglang tumayo siya” o “Bigla siyang tumayo.” Dito, ang ‘biglang’ ay salita nang naka-attach ang ligature dahil nagtatapos ang ‘bigla’ sa patinig; hindi ito ‘nang’ bilang hiwalay na salita. Pero sa pangungusap tulad ng “Tumakbo siya nang mabilis,” gumagana ang ‘nang’ bilang tagapagpaliwanag ng paraan — paano tumakbo? nang mabilis. Tip ko: itanong sa sarili kung ang sinundan ng salitang iyon ay isang bagay/object (gumamit ng ‘ng’) o kung ito ay naglalarawan ng paraan, oras, o dahilan ng kilos (gumamit ng ‘nang’). Kapag nagdududa sa mga salitang tulad ng ‘bigla,’ tandaan na madalas itong idikit bilang ‘biglang’ kapag nauuna sa pandiwa: ‘Biglang sumigaw siya.’ Sa practice, makakasanayan mo agad ang pagkakaiba — sakto para sa mga chatty na tagpo o biglaang eksena sa paborito mong nobela o anime na inuulit-ulit kong binabalikan.

Fanfiction ang isa sa mga paraan ng masugid na tagahanga para ipamalas ang kanilang imahinasyon sa mga paborito nilang karakter. Sa totoo lang, sobrang dami ng mga fanfiction na umiikot sa tema ng sina at sila, lalo na sa mga kwento na puno ng drama, pag-ibig, at pagkakaibigan. Madalas na nabibigyang-diin ang posibilidad ng alternate universes, kung saan puwedeng mangyari ang mga bagay na hindi nangyari sa orihinal na kwento. Nakakatuwa nga na kahit anong genre, mula sa slice of life hanggang fantasy, ay pwedeng talakayin, at bawat kwento ay nagdadala ng sariwang pananaw at interpretasyon sa mga karakter na lagi nating minamahal. Hindi lang ito para sa mga mahilig sa romance—may mga kwento ring puno ng aksyon at pakikipagsapalaran. Ang mga tagahanga ay nagiging mas malikhain at nagdadala ng sari-saring plot twists na nagiging kapana-panabik at bago, na halos hindi na natin maaasahan. Bawat fanfiction ay parang bagong salamin na nagpapakita ng ibang bahagi ng ating mga nasabing tauhan. Kapag sets ng mga posibilidad ang pinag-uusapan, hindi ka mauubusan ng materyal na masisilayan at matutuklasan. So, kung mahilig ka sa 'sina at sila', iminumungkahi kong magbasa ng fanfiction! At kung gusto mo talagang sumubok na magsulat, huwag kalimutang talakayin ang mga dahilan kung bakit mo sila minamahal. Kung sakaling nakikita mo ang sarili mo na immerses sa kanilang munting mundo, mukhang may magandang kwento na nakatago sa iyong isipan! Ang fandom community ay lubos na sumusuporta, at doon ang tunay na saya—ang pagbabahagi ng mga saloobin at ideya tungkol sa mga karakter na nagpapaantig sa atin. Kaya naman masayang pinag-uusapan ang mga ganitong kwento, dahil sa bawat fanfiction, may mga natutunan tayong bagong anggulo at pag-unawa sa ating mga mahal na tauhan. Sa huli, ang fanfiction ay hindi lamang tungkol sa kwento; ito rin ay tungkol sa pagkakaibigan at pagkakaisa sa loob ng isang komunidad na may parehong hilig! Para sa mga hindi aral sa ganitong klase ng literatura, huwag mag-alala—madaling makahanap ng “sina at sila” fandom sites online, at siguradong makikita mo ang isang mundo na puno ng inspirasyon.

Nakapagbigay ako ng pansin sa mga palabas sa TV, lalo na't madalas itong kalakip ng iba't ibang karakter na bumabalik sa mga temang pangmaka-Diyos at pangkasaysayan. Ang mga karakter na tulad ni Ibn Sina ay hindi lamang nagbibigay ng lampas sa simpleng lana, kundi isang mas malalim na pag-unawa sa mga ideolohiyang umuusbong. Ang pagkakaroon ng isang karakter na fundamental sa mga medikal na mungkahi at pilosopiya sa isang kwento ay nagdudulot ng kilig sa akin. Nababalutan ng mga ideya at teorya ang kanyang karakter, kaya't ang mga episode kung saan lumalabas siya ay tila isang matinding talasalitaan na nag-uugnay sa nakaraan at kasalukuyan. Sa mga palabas na pumapaksa sa medikal na drama o istorikal na fiction, ang impluwensiya ni Ibn Sina ay lumalabas sa paraan ng pagkaka-presenta sa mga pagtatalakay tungkol sa kalusugan at damdamin ng mga karakter. Nakakatulong ito sa pagbuo ng mga kumplikadong saloobin ukol sa mga desisyon sa buhay, na hinuhubog sa mga manonood na pag-isipan ang mga aspeto ng kanilang sariling karanasan. Kaya nang pinapanood ko ang mga serye na may ganitong tema, tila nasa harap ako ng edukasyon at kasiyahan. Ang mga kwentong inilalarawan, samahan pa ng mga makatuturan at mga bagay na madalas ay naiwan sa mga aklat o during lecture classes, ay sadyang kapana-panabik at nagbibigay-kaalaman. Sa huli, mahirap hindi isipin na ang mga tao katulad ni Ibn Sina ay nagtatrabaho mula sa puso para sa kaalaman, na umaabot sa modernong panunaw at dimensyon ng ating mga kasalukuyang kwento. Tila ang mga seryeng nagtatampok sa kanya ay nagbibigay ng respito sa mga pinagmulan ng ating kasalukuyang pag-unawa, kaya't ang bawat pag-arte o mensahe mula sa kanyang karakter ay tinatanggap ko na may sigla sa puso. Masasabi kong ang bawat dayalog o interaksyon niya sa mga pangunahing tauhan ay isang hagdang tulay sa mundo ng kasaysayan at agham na panitikan, na sa tingin ko ay isang nakababayang salamin para sa ating mga modernong pakikisalamuha.