Sino Ang Responsableng Ahensya Sa Pagmonitor Ng Bulkang Mayon?

Tila hindi malilimutan ang Enero 2018 para sa mga taga-Albay at sa mga sumusubaybay sa Mayon. Noon nagsimula ang serye ng mga lava fountain at makakapal na abo na umabot ng ilang kilometro sa himpapawid — iyon ang huling malakihang pagbuga ng abo na malawakang naiulat at naitala sa pandaigdigang balita. Personal akong nanood ng mga footage at nagbasa ng sunod-sunod na mga bulletin mula sa PHIVOLCS noon; ramdam mo ang tensiyon sa komunidad dahil sa paglikas at pagkabahala sa kalusugan at agrikultura. Pagkatapos ng mga unang linggo ng Enero 2018 nagkaroon ng pagbaba ng aktibidad, ngunit hindi nangangahulugang tuluyang patay ang bulkan. May mga sumunod na buwan na may mga maiikling puffs ng abo o gas na minamaliit ang saklaw kumpara sa pinakaseryosong pagbuga, at maingat lagi ang PHIVOLCS sa pag-uulat ng maliit o lokal na ash emissions. Bilang taong madalas magbasa ng mga observatory bulletins, lagi kong sinasabing importante ang pag-unawa sa konteksto: iba ang "malakihang pagbuga" at ang "sporadic ash puffs". Kung naghahanap ka talaga ng pinakahuling opisyal na petsa para sa anumang uri ng ash emission, pinakamainam talagang tingnan ang pinakabagong bulletin ng PHIVOLCS o ang kanilang mga situational reports — doon naka-detalye kung kailan at gaano kalaki ang naitalang ash column. Sa personal, nananatili akong maingat at curious: ang Mayon ay unang-pitong magpakitang-gilas kapag nagising, kaya hindi nakakagulat na maraming nagmamasid hanggang ngayon.

Tuwang-tuwa akong magkuwento tungkol dito dahil para sa akin, isa itong napakakilalang alamat sa Pilipinas na palaging bumabalik sa isipan kapag nakikita ko ang perpektong hugis ng Bulkang Mayon. Sa karamihan ng bersyon ng 'ang alamat ng bulkang mayon', ang pangunahing tauhan ay si Daragang Magayon — isang napakagandang dalagang Bicolana na ang pangalan mismo ay nangangahulugang "maganda" o "kaakit-akit". Siya ang sentro ng kuwento: ang kanyang kagandahan ang nag-udyok ng pag-iibigan, selosan, at sa huli, isang trahedya na nagbigay-daan sa pag-iral ng bulkan. Maraming bersyon ang umiikot sa pag-iibigan ni Magayon at ng kanyang kasintahang madalas tawaging Panganoron (o may kaunting pagkakaiba sa pangalan sa iba pang bersyon). Ano'ng laging pareho? Si Magayon ang simbolo — hindi lang ng pisikal na ganda kundi ng malalim na pag-ibig at pagsasakripisyo. Sa ilang bersyon, nagtatapos ang kuwento sa isang malungkot na kamatayan o pagluluksa na sinasabing humantong sa pagputok at pagbuo ng bulkang Mayon; sa iba naman, ang kanyang bangkay o hampas ng trahedya ang naging dahilan ng hugis ng bulkan at ng kanyang tila di-matapos na pagluha. Personal, tuwing tinitingnan ko ang bulkan, naiisip ko si Daragang Magayon — isang babaeng naging alamat at naging bahagi ng tanawin at kasaysayan ng Bicol. Ang kagandahan at kalungkutan ng kanyang kuwento ay isa sa mga dahilan kung bakit nananatiling buhay ang alamat sa kultura at puso ng mga tao.

Nakakabighani talaga ang alamat ng Bulkang Mayon — para sa akin, isa itong halo ng pag-ibig, trahedya, at kalikasan na nagpapatingkad sa ganda ng Bicol. Sinasabing nagmula ang bulkan sa isang magandang dalaga na tinawag na Daragang Magayon (Magayon ang ibig sabihin ay "maganda"). Lumaki siya bilang anak ng isang datu at maraming mga mandirigma ang naghangad ng kanyang kamay dahil sa kanyang kagandahan at kabaitan. Hindi mawawala sa variant ng kuwento ang tema ng pag-ibig na kumikilos bilang gitna ng lahat ng pangyayari: may isang mapagmahal at matapang na binata na tunay na nagmahal sa kanya; sa kasamaang palad, sumulpot din ang mga kaaway at inggit na nagdulot ng labanan at pagdurusa. Sa isa sa pinakakilalang bersyon, nagkaroon ng salpukan ang dalawang magkatunggaling mandirigma dahil sa pag-ibig kay Magayon. Sa gitna ng kaguluhan, nasawi ang kanyang minamahal. Nang makita ni Magayon na patay na ang kanyang sinta, piniling wakasan ang sarili upang sabay sila sa kamatayan — o, sa ibang bersyon, nasawi rin siya sa labanan. Ang mga tao, nalungkot at nagdadalamhati, inilibing silang magkatabi at itinabon ng lupa hanggang sa umusbong na parang burol at sa huli ay naging isang perpektong kono: ang Bulkang Mayon. Sinasabing ang mga pagsabog at usok ng bulkan ay luha at galaw ng damdamin ng dalaga — minsan gumuguhit ng apoy sa gabi bilang paghahayag ng galit o lungkot, at minsan tahimik na parang nagpapahinga ang isang nahimbing na nilalang. Marami ring lokal na bersyon na may maliit na pagkakaiba: may nagsasabi na ang labi ng binata ay naging isang kalapit na burol, may humahango ng pangalan ng ibang mandirigma, at may mga detalye tungkol sa kung paano iginagalang ng mga taga-Bicol sina Magayon at ang kanyang minamahal. Mahalaga ring tandaan na ang alamat ay hindi lamang nagpapaliwanag kung bakit mukhang perpekto ang hugis ng bulkan; ito rin ay nagsisilbing paalala ng kahalagahan ng dangal, pag-ibig, at sakripisyo sa kultura ng mga taga-rito. Tuwing binibisita ko ang Mayon o nakakakita ng litrato, naaalala ko ang halo-halong damdaming iyon — ang ganda na may kasamang lungkot at lakas — at hindi maikakaila kung bakit ito isang pambansang simbolo at inspirasyon sa mga tula, awit, at sining. Sa dulo, ang alamat ni Daragang Magayon ay isang napakagandang halimbawa kung paano nilalarawan ng mga bayan ang kalikasan gamit ang emosyonal at makataong kuwento. Kahit alam natin ngayon ang agham sa likod ng pagbuo ng bulkan — mga volcanic cone na nabuo sa paulit-ulit na pag-apaw ng lava at abo — hindi nito binabawasan ang alindog ng alamat. Sa halip, pinayaman nito ang ating koneksyon sa lugar at sa mga tao na nag-ukit ng kanilang mga kwento sa bawat ulap ng usok na umaakyat mula sa tuktok. Masarap isipin na sa likod ng bawat tanawin na kamangha-mangha ay may kuwento ng pag-ibig at kabayanihan na nagmumungkahi kung paano tayo umiibig at nagdadalamhati bilang mga tao.

Nakakatuwang isipin na ang pinaka-sentro ng alamat ng Bulkang Mayon ay isang dalagang tinatawag na Daragang Magayon — literal na ang pangalan niya ay nangangahulugang ‘maganda’. Palagi kong naiimagine siya na parang karakter sa isang lumang kwento na may malalim na mata at determinadong puso. Sa maraming bersyon, siya ang dahilan kung bakit nagmukhang perpekto ang cone ng Mayon: inilibing siya nang malapit sa kanyang pag-ibig at, ayon sa alamat, ang kanyang libingan ay naging bundok na tumutindig na parang palayok na napakaganda. Bilang tagapakinig ng iba't ibang salaysay, natutuwa ako sa mga detalye ng kanyang katauhan — mapagmahal, matapang, at minsang napag-aagawan ng mga kalalakihan o ng kapalaran. Hindi pareho ang lahat ng bersyon; may mga bersyong mas malungkot at may mga bersyong mas malalim ang simbolismo. Pero sa puso ng alamat, siya ang bida: ang maganda at trahedyang nagbigay-kahulugan sa tanawin ng Bicol. Sa bawat pagtingin ko sa larawan ng Mayon, naiisip ko si Magayon at ang malambing ngunit malungkot na destiyero niya.

Nakakabighani talaga ang 'Alamat ng Mayon'—hindi lang dahil sa trahedya ng kwento kundi dahil sa kung paano nito nilalarawan ang ugnayan ng tao at kalikasan. Lumaki ako sa probinsya na malapit sa bulkan, at tuwing may pagtitipon o fiesta, hindi nawawala ang bersyon ng alamat na pinapasa-pasa ng matatanda. Sa pinakapayak na bersyon, may magandang dalaga na si Magayon na minahal ng isang mandirigma; nagkaroon ng selos at away, at sa kalaunan namatay si Magayon. Inilibing siya nang may pagdadalamhati, at umano’y mula sa kanyang burol lumitaw ang hugis kono ng bulkan na ngayo’y kilala bilang Mayon. Iba-iba ang detalye depende sa nagsasalaysay—iba ang pangalan ng kalaban, iba ang eksaktong dahilan ng trahedya—pero halos lahat ng bersyon ay may tema ng pag-ibig, alitan, at pagdadalamhati. Ayon sa aking mga nabasa at narinig mula sa mga lokal na tagapagsalaysay at ilang manunulat ng kultura, hindi literal na hango sa isang dokumentadong pangyayari ang alamat. Mas tama sigurong sabihing isang folk-etymology at mitolohiyang naglalayong ipaliwanag ang kakaibang hugis ng bulkan at ang madalas nitong pag-ulan ng abo at lava. Ang mga sinaunang komunidad ay gumagamit ng mga kuwento para gawing makatao at madaling maunawaan ang malalaking kalamidad—ang pagputok ng bulkan, pagbaha ng putik, o pagguho ng lupa. Sa kasong ito, ang alamat ay parang simbolikong pag-encode ng mga traumatic na karanasan ng komunidad sa pagharap sa mga sakuna. Ngunit hindi ibig sabihin na walang 'real' na pinagmulan: malinaw na may totoong karanasan ng mga tao sa paligid ng Mayon na nagbigay inspirasyon sa mga kuwentong ito. May dokumentadong mga pagsabog at pinsalang dulot ng bulkan sa kasaysayan—halimbawa, ang malagim na pagsabog noong 1814 na nagdulot ng pagkasira ng Cagsawa at pagkalipol ng maraming buhay—na tumitimo sa kolektibong alaala ng mga Bikolano. Sa ganitong pananaw, ang alamat ay parang lens: hindi eksaktong tala ng pangyayari, pero naglalaman ng emosyonal at kultural na katotohanan tungkol sa karanasan ng mga tao sa harap ng isang malakas at mapanganib na puwersa ng kalikasan. Personal, tuwing tinitingala ko ang perpektong kono ng Mayon, naaalala ko ang pinaghalong pagmamahal, takot, at paggalang na bumabalot sa alamat—isang paalala na ang kalikasan ay maganda at maalab, at ang ating mga kwento ang nagbubuklod sa atin bilang komunidad.

Naku, kapag may babala ng abo mula sa bulkang Mayon, agad kong inuuna ang kaligtasan ng mga alaga ko at ng bahay—huwag mag-panic pero dapat handa. Una, pinapalapit ko lahat ng aso at pusa sa loob ng bahay at siniselyuhan ang mga bintana at pinto hangga’t maaari. Pinapatay ko ang bentilasyon na humihila ng hangin galing sa labas at sinisiguro na naka-recirculate lamang ang aircon kung ginagamit, para hindi pumasok ang maliliit na partikulo ng abo. Kung marami ang abo, isinasara ko muna ang paggamit ng aircon at gumagamit ng mga de-kalidad na mask sa sarili kapag maglilinis, ngunit hindi ko pinapasuot ang human mask sa mga alaga dahil hindi ito angkop at maaaring makasakal sa kanila. Pinapanatili kong malinis ang kanilang mga paa, mata, at ilong gamit ang basang tela—dami ng dumi, abo, o pino ay inililinis agad dahil nakakasira sa mata at nagpapalala ng pag-ubo. Hindi ko nirerekomenda ang madalas na paliligo pag may pagbuhos ng abo dahil pupunta ang abo sa tubig at posibleng makapasok sa tenga o ilong; inuuna ko ang madalas na pagpahid ng basang damit o pet wipe at banayad na pag-aayos ng balahibo. Mahalaga ring ihanda ang isang emergency kit: carrier o crate na sanay na sa alaga, leash, sapat na pagkain at malinis na tubig (nakatakip), anumang gamot, vet records, larawan para sa pagkakakilanlan, mga tuwalya at plastic bag para sa abo at dumi. Kapag nag-e-evacuate, mabilis dapat ang paglalagay sa carrier; kaya mas maganda kapag sanay na silang pumunta doon bago pa man may sakuna. Bantayan ko rin ang mga palatandaan ng respiratory distress—malakas na pag-ubo, paghikab, pagbahing na di nawawala, o pamumula at pagluha ng mata—at tumatawag agad sa vet kung lumalala. Pagkatapos ng ashfall, binabasa ko muna ng bahagya ang abo bago sinusuyod para hindi lumipad sa hangin, at inilalagay sa matitibay na plastic ang nasagpang abo para itapon. Simple pero epektibo: kalmado, mabilis mag-seal ng bahay, linis gamit ang basang tela, at handang mag-evacuate kasama ang lahat ng kailangan ng alaga. Natutuwa ako kapag nakikita kong ligtas at kumportable sila kahit may abo sa paligid—malaking ginhawa iyon sa puso ko.

Talagang nag-enjoy ako mag-hunt ng mga souvenir tuwing bumibisita ako sa Bicol, kaya eto ang personal kong guide kung saan ka pwedeng bumili ng poster at iba pang memorabilia ng bulkang Mayon. Una, kapag nasa Legazpi o malapit na lugar, puntahan mo talaga ang mga tourist spots tulad ng Cagsawa Ruins sa Daraga—nandun maraming maliit na stalls na nagbebenta ng magnet, t-shirt, at posters na may larawan ng Mayon. Minsan ang pinakamaganda, authentic at budget-friendly na items ay galing sa mga local vendors na di-gaano kadalasan mapapansin online pero present sila sa mismong site. Sa Ligñon Hill at sa Embarcadero naman may mga souvenir shops at kiosks na madalas may mas magandang packaging at handog na art prints na puwede mong bilhin nang maramihan kung mag-uusap ka sa nagtitinda. Pangalawa, kung bulk talaga ang kailangan mo at gusto ng uniform na quality, i-contact ang mga local print shops sa Legazpi o nearby cities. Ako, nakipag-commission ako minsan sa isang maliit na print shop para magpa-print ng 100 A2 posters gamit ang high-gloss paper — mas mura at mas mabilis kumpara bumili ng ready-made. Pwede ka ring mag-hanap ng mga local artists sa Facebook o Instagram gamit ang hashtags na #Mayon o #BicolArt para sa unique designs; madalas open sila sa collaboration at nagbibigay ng digital files na puwede mong i-print nang maramihan. Huwag kalimutang humingi ng sample print at magtanong tungkol sa lead time, packaging at shipping lalo na kung ilalako mo rin sa ibang lugar. Sa experience ko, medyo mas smooth ang transaction kapag malinaw ang specs (size, materyal, finish) at may malinaw na payment terms, tapos may contingency plan sakaling delayed ang shipment.

Noong maliit pa ako, napabilib talaga ako sa kuwento ng 'ang alamat ng bulkang mayon'. Pinakinggan ko iyon mula sa lola habang naka-yuko ang ulo ko sa kanyang kandungan, at magkahalong takot at paghanga ang naramdaman ko — ang ganda na nagdadala ng panganib, at ang pag-ibig na humuhubog ng kapalaran. Sa paningin ko noon, malinaw ang unang aral: igalang ang kalikasan. Ipinapakita ng alamat na ang kagandahan ng bulkang Mayon ay hindi lamang para panoorin; ito ay isang pahiwatig na may kapangyarihan itong magbalik-tanaw sa atin kapag hindi tayo nag-ingat. Natutunan ko ding huwag gawing sukatan ng halaga ang panlabas na kaanyuan—sa kuwento, ang labis na pagnanais na magmukhang maganda o makuha ang sinisinta ay nagdala ng trahedya. Ang pagpapahalaga sa simple at tapat na pagmamahal ay mahalaga. Higit pa diyan, nakakabit din ang tema ng komunidad at sakripisyo: may mga karakter na nagpakita ng kabayanihan at malasakit sa kapwa, at doon ko natutunan na ang lipunan ay dapat magtulungan sa harap ng sakuna. Sa personal, bawat pagbisita ko sa Albay ay nagiging paalala na ang mga alamat ay hindi lang kuwento—kani-kanilang paraan itong turuan tayo ng pag-iingat, pagpapakumbaba, at pag-alala sa pinagmulan. Hindi lang ito moralitas; ito ay pagmamalasakit sa mundong binahagi natin.