ต้นฉบับ ทศกัณฐ์ ปรากฏครั้งแรกในวรรณคดีเรื่องใด

มองจากรากของเรื่องเล่าแบบมหากาพย์ ฉันมักเริ่มที่ต้นกำเนิดภาษาสันสกฤตเพราะทศกัณฐ์เป็นตัวละครที่โผล่ขึ้นมาในงานวรรณคดีโบราณของอินเดีย โดยต้นฉบับดั้งเดิมที่ได้รับการยอมรับกว้างขวางที่สุดคือ 'รามายณะ' ของวัลมีกิ ซึ่งเป็นมหากาพย์ที่เล่าเรื่องราวรามและศัตรูใหญ่ของเขาอย่างทศกัณฐ์ (Ravana) ในรูปแบบที่เรารู้จักกันในแง่ของการลักพาตัวนางสีดาและการต่อสู้ที่ยิ่งใหญ่ของพระราม

ความสำคัญของ 'รามายณะ' ในฐานะต้นฉบับคือมันวางโครงเรื่อง ตัวละคร และภาพสัญลักษณ์หลายอย่างไว้ให้รุ่นหลังนำไปดัดแปลง ทั้งในอินเดียและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทำให้ตัวทศกัณฐ์มีชะตากรรมและบุคลิกหลายมิติในฉบับท้องถิ่น แต่ถาย้อนรอยทางประวัติศาสตร์เชิงวรรณคดีอย่างตรงไปตรงมา ต้นกำเนิดของทศกัณฐ์ที่เป็นที่อ้างอิงมากที่สุดคือ 'รามายณะ' ของวัลมีกิ ซึ่งถือเป็นแหล่งต้นแบบก่อนที่งานแปลและการดัดแปลงต่าง ๆ เช่นฉบับทมิฬ บาลี หรือฉบับเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จะเกิดขึ้นตามมา

ต่างมุมมองในการอ่านวรรณคดีทำให้ฉันชอบไล่ดูเวอร์ชันต่าง ๆ เพื่อเปรียบเทียบทศกัณฐ์ แต่นักศึกษาวรรณคดีจะบอกตรงกันว่าต้นฉบับแรกที่บันทึกชัดเจนคือ 'รามายณะ' ของวัลมีกิ งานชิ้นนี้จัดเป็นมหากาพย์ภาษาสันสกฤตโบราณที่วางเค้าโครงเรื่องและรายละเอียดเกี่ยวกับราวณะไว้มากที่สุด

สิ่งที่น่าสนใจคือหลังจากวัลมีกิ เรื่องราวถูกนำไปแปลและปรับแก้โดยนักแต่งคนอื่น ๆ เช่น 'Ramavataram' ของกัมบาร์ในทมิฬ หรือ 'Ramcharitmanas' ของทุลสีดาสในภาษาฮินดี ซึ่งทำให้ภาพของทศกัณฐ์มีน้ำหนักทางศีลธรรมและศิลปะเปลี่ยนไปตามบริบท แต่เมื่อตั้งคำถามว่าปรากฏครั้งแรกที่ไหน ตอบได้ชัดว่าตอนแรกปรากฏใน 'รามายณะ' ของวัลมีกิ

เมื่อมองผ่านเลนส์ของงานดัดแปลง ฉันมักนึกถึงว่าทศกัณฐ์ก้าวข้ามพรมแดนวรรณคดีได้อย่างไร โดยจุดเริ่มต้นเชิงประวัติศาสตร์ที่มักถูกอ้างคือ 'รามายณะ' ของวัลมีกิ ซึ่งเป็นบันทึกแรกที่ชัดเจนเกี่ยวกับราวณะ

จากนั้นเรื่องราวถูกนำไปเล่าในเวอร์ชันต่าง ๆ เช่นฉบับจาวาที่เรียกว่า 'Kakawin Ramayana' หรือฉบับไทยที่เป็นรามเกียรติ์ แต่ทั้งหมดล้วนย้อนไปสู่พื้นฐานที่วัลมีกิสร้างไว้ ทำให้ฉันมองว่าการตอบว่าใครเป็นต้นฉบับคือตอบว่ารากวรรณกรรมอยู่ที่ 'รามายณะ' ของวัลมีกิ และนั่นเป็นความรู้สึกมั่นใจเมื่อเทียบแหล่งต่าง ๆ ที่ตามมา

จำได้ว่าการโตมากับฉบับท้องถิ่นทำให้ผมมองทศกัณฐ์ต่างออกไป แต่มุมมองเชิงประวัติศาสตร์ชัดเจนว่าเริ่มจาก 'รามายณะ' ของวัลมีกิ ฉบับนี้คือแหล่งที่เก่าแก่ที่สุดซึ่งบันทึกเรื่องราวของราวณะในฐานะราชาแห่งลังกา และนำเสนอเหตุการณ์สำคัญอย่างการลักพาตัวนางสีดา การรวมกองทัพลิง และการปะทะกับพระราม

ฉบับวัลมีกิเป็นรากฐานที่ทำให้ตัวละครถูกตีความหลากหลาย ทั้งเป็นปีศาจผู้ทรงฤทธิ์และในบางมุมเป็นกวีหรือกษัตริย์ที่มีความซับซ้อน ดังนั้นเมื่อถามถึงต้นฉบับที่ทศกัณฐ์ปรากฏครั้งแรก คำตอบแบบตรงไปตรงมาคือ 'รามายณะ' ของวัลมีกิ ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของสายวิวัฒนาการวรรณกรรมที่ตามมา

เอาแบบสั้น ๆ ที่ยังมีเนื้อหาเชิงบรรยาย: ต้นตำรับของทศกัณฐ์อยู่ใน 'รามายณะ' ของวัลมีกิ แนวเรื่องและตัวตนของราวณะถูกกำหนดไว้ที่นั่นก่อนจะถูกเล่าซ้ำและปรับในฉบับภาษาต่าง ๆ

มุมมองส่วนตัวอยากเน้นว่าความเป็นต้นฉบับทางวรรณคดีไม่ใช่แค่การมีตัวละครก่อน ใครอ่านฉบับวัลมีกิจะเห็นโครงสร้างดั้งเดิมซึ่งกลายมาเป็นแม่แบบให้วัฒนธรรมอื่น ๆ นำไปสร้างสรรค์ต่อ