บทสัมภาษณ์ นิธิ สถาปิตานนท์ พูดถึงแรงบันดาลใจอะไร

ในฐานะคนที่ชอบย่อโลกแฟนตาซีลงมาเป็นฉากเดินเล่น ฉันมองว่าสไตล์กรีก-โรมันมีพลังมากถ้านำมาใช้แบบคิดรายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ แทนการเอาแต่ยกฉากสวมชุดคลุมแล้วตะโกนชื่อเทพ สองสิ่งที่ช่วยให้สมจริงคือวัสดุและพิธีการ: หินที่ตีพิมพ์ด้วยตราเมือง โค้งของอัฒจันทร์ การปูพื้นด้วยโมเสกที่บอกเล่าเรื่องราวท้องถิ่น ลองจินตนาการว่าการเดินทางข้ามเมืองไม่ใช่แค่ฉาก แต่เป็นการกระทำที่มีพิธีเล็กๆ — ต้องแลกเหรียญต้องเข้าอาบน้ำก่อนเข้าพบข้าราชการ หรือการยึดถือเส้นเครื่องแบบบ่งบอกชนชั้น ฉากแบบนี้ทำให้ผู้อ่านรู้สึกว่าโลกมีน้ำหนัก การเขียนระบบความเชื่อโดยยึดโครงของตำนานกรีก-โรมันช่วยได้มาก แต่ควรปรับให้เข้ากับกฎโลกของนิยาย เช่นถ้าจะให้เทพมีอิทธิพลจริงๆ ให้แสดงผ่านสถาบันกลางอย่างสภาปุโรหิตหรือเทศกาลการบวงสรวงที่กลายเป็นโอกาสทางการเมือง ไม่ใช่แค่เทพลงมาสั่งผู้กล้า ฉากจาก 'Circe' ที่เน้นชีวิตประจำวันของตัวละครมากกว่าฉากต่อสู้ สามารถเป็นตัวอย่างดีของการเน้นรายละเอียดชีวิตและภาวะจิตใจที่ทำให้ตำนานเก่าๆ มีมิติร่วมสมัย ในด้านภาษาและชื่อ ควรกำหนดกฎการตั้งชื่อที่สอดคล้อง เช่น นามสกุลบ่งบอกเมืองต้นกำเนิด ชื่อบุคคลใช้เสียงสระและพยัญชนะบางชุดเพื่อให้คนอ่านจดจำง่าย และอย่าลืมเรื่องเศรษฐกิจพื้นฐาน: ระบบภาษี สกุลเงิน และการค้า ที่มักถูกมองข้ามแต่สร้างแรงขับเคลื่อนของเนื้อเรื่องได้ดี สุดท้ายคืออย่าให้โลกกรีก-โรมันเป็นแค่ฉากหลังที่สวยงาม แต่ต้องทำให้มันส่งผลต่อการตัดสินใจของตัวละคร เพราะเมื่อนั้นแผ่นดินโบราณจะกลายเป็นตัวละครหนึ่งในเรื่องไปด้วย

ลองนึกภาพสมุดพกที่มีกลิ่นคุ้นเคยของโรงเรียนและความลับข้างใน; ถ้าอยากให้มันเหมือนในนิยาย แค่ใช้ใจออกแบบก็ไปได้ไกลกว่าที่คิดมากเลย เราเริ่มจากพื้นฐานก่อน: กระดาษที่มีลายและสัมผัสต่างกันช่วยสร้างอารมณ์ เช่น กระดาษคราฟท์บางแผ่นสำหรับแทรกจดหมายลับ กระดาษโน้ตสีจางสำหรับบันทึกความฝัน แล้วใช้ปากกาที่ลายมือดูเป็นธรรมชาติ ไม่ต้องพยายามให้เรียบร้อยเหมือนพิมพ์ เพราะรอยมือและรอยยับคือสิ่งที่ทำให้สมุดดูมีประวัติศาสตร์ อีกเทคนิคที่ใช้บ่อยคือการใส่ชิ้นส่วนที่ดูเหมือตัดมาจากชีวิตจริง เช่นตั๋วรถเมล์เก่าที่พับแล้ว ป้ายชื่อกิจกรรมสมัยเด็ก หรือภาพถ่ายฉีกมุมเล็กๆ ตกแต่งขอบด้วยหมึกสีน้ำตาลบางๆ เพื่อให้เหมือนถูกเวลาเล่นงาน แล้วเขียนบันทึกด้วยเสียงเล่าเรื่องที่ไม่เป็นทางการ บางหน้าทำเป็นบันทึกเหตุการณ์ บางหน้าเป็นโน้ตสั้นๆ ที่ดูเหมือนเขียนตอนเบื่อเรียน ผลลัพธ์ที่ชอบสุดคือสมุดที่ทำให้คนเปิดแล้วรู้สึกเหมือนเจอชีวิตจริงๆ ไม่ใช่แค่ของตกแต่งแบบสวยฉาบผิว เทคนิคน้อยๆ เหล่านี้ช่วยให้สมุดพกของเรามีกลิ่นอายแบบ 'Kimi no Na wa' ในเชิงอารมณ์โดยไม่ต้องเลียนแบบฉากเป๊ะ ๆ

ฉันมองตอนจบของ 'ดวงใจ ขบถ' เป็นการบอกลาแบบขมหวานที่ทิ้งช่องว่างให้คนดูคิดต่อมากกว่าจะอธิบายทุกอย่างจนจบ ฉากสุดท้ายไม่ได้มุ่งเน้นเพียงผลลัพธ์ของการต่อสู้ แต่ชี้ให้เห็นว่าการเลือกของตัวละครแต่ละคนมีราคา เส้นเรื่องที่เคยพุ่งทะยานไปสู่การปฏิวัติกลับถูกตัดด้วยช่วงเวลาที่เงียบสงบและภาพจำกัดมุมมอง ซึ่งบอกเป็นนัยว่าการเปลี่ยนแปลงไม่ใช่การชนะครั้งเดียว แต่มันคือการเผชิญหน้ากับผลพวงของการกระทำเอง การจบแบบเปิดที่ใช้สัญลักษณ์เล็กๆ น้อยๆ เหมือนกับการปล่อยให้แสงสะท้อนบนน้ำ ทำให้ผมคิดถึงการเล่าเรื่องใน 'Code Geass' ตรงที่ความยุติธรรมและความโหดร้ายมักจับมือกัน ตอนจบที่ไม่ได้ให้คำตอบเด็ดขาดจึงทำหน้าที่กระตุ้นให้คนดูตั้งคำถามต่ออุดมคติ มากกว่าจะสบายใจว่าทุกอย่างเรียบร้อยแล้ว

งานแฟนอาร์ตที่ได้แรงบันดาลใจจาก 'จันทร์เอ๋ย จันทร์เจ้าขา' มักจะเล่าเรื่องผ่านบรรยากาศกลางคืนที่อบอวลไปด้วยความละมุนและความเหงาเล็ก ๆ ผมชอบงานที่ใช้โทนสีนุ่ม ๆ อย่างฟ้า-เทา-เงินผสมกับส้มอ่อนของตะเกียง ทำให้ภาพมีความใสเหมือนภาพวาดเด็ก ๆ แต่ก็เก็บรายละเอียดแบบผู้ใหญ่ได้ดี องค์ประกอบมักเน้นเส้นโค้งของพระจันทร์ ใบเรือ หรือลูกโป่งที่ลอยขึ้นฟ้า งานบางชิ้นใช้พื้นผิวสีน้ำหรือเท็กซ์เจอร์กระดาษเก่าเพื่อสื่อถึงความทรงจำ ฉันมักจะสนใจงานที่เล่นกับแสงขอบฟ้า—การไล่แสงแบบ rim light รอบตัวละครทำให้โมเมนต์ที่ดูธรรมดากลายเป็นฉากสำคัญ สไตล์ยอดนิยมอีกอย่างคือการผสมวัฒนธรรมไทยเข้าไปกับกลิ่นอายอนาล็อก เช่น ลวดลายผ้าไทยหรือลายปูนปั้นเล็ก ๆ ที่แทรกอยู่ข้างหลัง ผลงานพวกนี้มักทำให้ฉันยิ้มและคิดถึงนิทานก่อนนอนมากกว่าจะเป็นแฟนอาร์ตที่ดูโมเดิร์นเท่านั้น

มีหลายสิ่งที่ผมนึกถึงเสมอเมื่อพูดถึงการซื้อสูตรสล็อตแบบเสียเงิน — เสียงหวานของโฆษณาและสัญญาที่ฟังแล้วอยากเชื่อมันชวนให้คนใจร้อนลงทุนโดยไม่คิดให้รอบคอบเลย ผมมักเริ่มจากการตรวจสอบความน่าเชื่อถือของผู้ขายก่อนเป็นอันดับแรก ดูรีวิวจากคนที่ไม่ใช่แค่หน้าร้านของเขาเอง เพราะภาพหรือคลิปที่โชว์ผลกำไรสามารถถูกจัดแต่งได้ง่าย ๆ ร้านที่จริงจังจะมีประวัติการอัปเดตโปรแกรม มีรีวิวจากยูสเซอร์หลายแหล่ง และมีช่องทางติดต่อที่ตอบจริงจัง ถัดมาคือความโปร่งใสของวิธีการทำงาน ถ้าคนขายอ้างว่าสามารถ 'เจาะ' หรือ 'ควบคุม' เครื่องได้ นั่นคือเหตุต้องสงสัย เพราะสลอตออนไลน์ใช้ RNG (ตัวสร้างตัวเลขสุ่ม) ซึ่งไม่สามารถคาดเดาแบบ 100% ได้ สูตรที่ดีจะบอกขอบเขตและความน่าจะเป็น ไม่ใช่สัญญาว่าชนะตลอด การทดสอบด้วยตัวเองสำคัญมาก ผมจะแนะนำให้ลองกับบัญชีทดลองหรือเดิมพันน้อย ๆ ก่อน เพื่อเก็บสถิติของสูตรในระยะเวลาหนึ่ง และดูว่าอัตราการเข้ารางวัล (hit rate) กับผลตอบแทนต่อการหมุนสอดคล้องกับที่ผู้ขายระบุหรือไม่ จำไว้ว่าเครื่องสล็อตมีความผันผวนสูง ยอดการชนะบางครั้งเป็นเรื่องโชคระยะสั้น การดูผลจากสปินไม่กี่สิบครั้งไม่เพียงพอ ผมมักคำนวนคร่าว ๆ ว่าควรมีข้อมูลเป็นร้อยถึงพันสปินเพื่อพอเห็นแนวโน้ม แต่ก็ต้องยอมรับว่าการสุ่มยังคงมีบทบาทมาก อีกเรื่องที่ผมไม่เคยละเลยคือเงื่อนไขทางกฎหมายและความปลอดภัยของการชำระเงิน ตรวจสอบว่าผู้ขายระบุคืนเงินหรือรับผิดชอบอย่างไรถ้าสูตรไม่ทำงาน และระบบจ่ายเงินปลอดภัยหรือไม่ ส่วนการให้ข้อมูลส่วนตัว พยายามไม่ส่งข้อมูลมากเกินจำเป็น สุดท้าย ถ้ามีการรับประกันผลแบบ 100% หรือบอกว่าใช้แล้วจะถอนเงินได้แน่นอน ให้เก็บไว้เป็นธงแดงทันที เพราะไม่มีสูตรไหนที่จะขจัดความเสี่ยงของการพนันได้ทั้งหมด สรุปแล้ว การตัดสินใจซื้อควรผสมความระมัดระวังกับการทดลองจริง และตั้งงบเดิมพันที่ยอมเสียได้โดยไม่เจ็บมาก — นั่นช่วยให้เล่นอย่างสบายใจขึ้น

กลัวโดนสปอยล์แนวหลักใช่ไหม นี่เป็นเรื่องที่ฉันระวังมากเวลาตามซีรีส์หรือเว็บโนเวลที่ชอบ รวมทั้ง 'หวนรักประดับใจ' ด้วย ถ้าต้องปกป้องตัวเองจริง ๆ สิ่งที่ฉันทำคือยึดแหล่งข้อมูลทางการและบริการสตรีมที่มีคำเตือนสปอยล์ชัดเจน เช่น เว็บสตรีมมิ่งที่ฉายเรื่องนั้นอย่างเป็นทางการหรือเพจข่าวบันเทิงที่ออกรีแคปแบบมีการเตือนก่อน ส่วนโซเชียลมีเดียอย่าง Twitter/X กับ Facebook มักเต็มไปด้วยสปอยล์ฉับพลัน ดังนั้นฉันจะเลี่ยงคอมเมนต์ใต้โพสต์ใหญ่ ๆ และปิดการแจ้งเตือนคำที่เกี่ยวข้องไว้ อีกเทคนิคที่ฉันใช้คือเข้าไปดูเฉพาะหน้าที่เป็นหน้าโปรไฟล์ทางการของนักแสดงหรือช่องของผู้อัปโหลดอย่างเป็นทางการ เพราะมักมีแค่รูปโปรโมตหรือเบื้องหลัง ไม่ค่อยสปอยล์เนื้อเรื่องหลัก ตัวอย่างที่ทำให้ฉันระวังมากคือ 'Violet Evergarden'—มีคลิปรีแคปในยูทูบที่สปอยล์จุดสำคัญตั้งแต่ชื่อวิดีโอเลย ดังนั้นเลือกแหล่งที่เขาให้สัญญาณเตือนสปอยล์ก่อนอ่านเสมอ

ครั้งหนึ่งในการไปงานคอสเพลย์ที่คนแน่นเหมือนตลาดนัด ผมเจอสถานการณ์ชุดฉีกตรงซอกข้างกระโปรงซึ่งเกือบทำให้หายนะกลางสเตจ เราเคยใช้วิธีผสมผสานระหว่างความใจเย็นกับอุปกรณ์ง่าย ๆ ที่พกประจำ ถ้ามีรองเท้าส้นสูงหรือรองเท้าบูทเย็บติดกับผ้าก็ให้ใช้เข็มกับด้ายสีที่ใกล้เคียงเย็บแบบปะมือ (running stitch) กะให้พอจับชายผ้าไว้ไม่ปลิ้น การใช้ safety pin ซ่อนไว้ในจีบหรือรอยพับเป็นอีกตัวช่วยที่ดี แต่ต้องระวังไม่ให้เห็นปลายพินมากเกินไปจนเจ็บตัว สำหรับฉากที่ต้องรับแรงตึงมากขึ้น เช่นสายเสื้อหรือรอยฉีกใกล้ตะเข็บ ผมมักติดแผ่นซับเสริมด้วยเทปผ้า (fabric tape) ด้านในแล้วตามด้วยการปักบูรณะเล็กน้อย ถ้าวัสดุเป็นหนังเทียมหรือผ้าสังเคราะห์ การติดด้วยกาวผ้าชั่วคราว (fabric glue) ก็ช่วยให้พกความสวยไว้จนจบงานได้ โดยเฉพาะเวลาที่ต้องรีบไปต่อคิวถ่ายรูป งานคอสเพลย์เหมือนการแสดงสด ฉะนั้นการเตรียม 'ซองฉุกเฉิน' เล็ก ๆ ใส่เข็ม ด้าย สีต่าง ๆ, safety pin, แผ่นเทปผ้า, กาวผ้าแบบพกพา และเสื้อคลุมหรือผ้าพันเล็ก ๆ จะช่วยให้เราไม่ตื่นตระหนกเมื่อชุดเกิดปัญหา ส่วนเทคนิคเล็ก ๆ เช่นซ่อนเข็มไว้ใต้เลเยอร์หรือใช้ของประดับเป็นจุดยึดชั่วคราว มันช่วยให้ภาพรวมยังดูดีได้จนกว่าจะซ่อมจริงจังที่บ้าน

แหล่งที่ฉันเริ่มมองหาเสมอคือร้านขายแผ่นมือสองและร้านสะสมในย่านเก่า ๆ ของเมือง เพราะบรรยากาศแบบนั้นมักมีของหายากวางซ่อนอยู่ตามชั้นแผ่นที่ไม่เป็นระเบียบ เวลาฉันไล่หาแผ่น 'Night of the Living Dead' รุ่นคลาสสิก มักได้เจอทั้งบูทสแกนที่คุณภาพต่างกันและพิมพ์ใหม่จากผู้จัดจำหน่ายเล็ก ๆ ซึ่งบางอันอาจไม่มีกล่องป้องกันดีพอ ดังนั้นฉันจะเช็กสภาพดิสก์ ลายพิมพ์ และถามเจ้าของร้านถึงการคืนสินค้าไว้ก่อน นอกจากร้านออฟไลน์แล้ว ตลาดมือสองออนไลน์อย่าง eBay และ Discogs ก็เป็นตัวช่วยชั้นดี ฉันชอบดูรายการที่มีรูปชัดเจนและรายละเอียดแพ็กเกจ บางครั้งงานฟื้นฟูหรือพิมพ์ใหม่จะมีสติกเกอร์บอกปีและสตูดิโอ ทำให้รู้ว่าคุ้มค่าหรือไม่ การไปงานคอนเวนชันหนังหรือกลุ่มสะสมก็ช่วยให้เจอคนที่แลกเปลี่ยนรุ่นหายากได้ ดีลแบบนี้ให้ทั้งของและเรื่องเล่าที่คุ้มราคาเลย