รีวิวหนังสือของ ตรี อภิรุม ที่อ่านง่ายมีที่ไหน

หลวงวิจิตรวาทการคือบุคคลที่น่าสนใจมากในแง่ของการเป็นนักคิดและนักปฏิรูป เขาไม่ได้เพียงเป็นทหารแต่ยังเป็นปัญญาชนที่ผลักดันนโยบายสำคัญหลายด้านในช่วงเปลี่ยนผ่านของไทย หนึ่งในสิ่งที่ทำให้ผมประทับใจคือบทบาทของท่านในการพัฒนาการศึกษาไทย ท่านเชื่อว่าการศึกษาเป็นพื้นฐานของการพัฒนาประเทศ ผลงานด้านการวางรากฐานระบบการศึกษาสมัยใหม่ยังเห็นได้ชัดในปัจจุบัน แนวคิด 'เรียนเพื่อรู้' ไม่ใช่แค่ท่องจำ สะท้อนให้เห็นวิสัยทัศน์ที่ล้ำสมัย อีกด้านที่สำคัญคือการเป็นนักเขียนและนักแปลที่ผลิตงานออกมามากมาย ทั้งงานวิชาการและวรรณกรรม การถ่ายทอดความรู้จากต่างประเทศผ่านการแปลช่วยเปิดโลกทัศน์ให้คนไทยในยุคที่ข้อมูลยังเข้าถึงยาก

ชีวิตของพลตรีหลวงวิจิตรวาทการน่าสนใจมากๆ เลยนะ เขาเกิดเมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2441 ที่จังหวัดพระนคร เป็นทั้งนักการเมืองและข้าราชการระดับสูงที่มีบทบาทสำคัญในช่วงเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 เคยดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีหลายกระทรวง และเป็นหนึ่งในผู้ก่อตั้งคณะราษฎร สิ่งที่ทำให้เขาน่าจดจำคือความสามารถด้านการพูดและการเขียนที่มีพลัง จนได้รับฉายาว่า 'ราชาแห่งวาทศิลป์' ผลงานเขียนหลายชิ้นของเขายังถูกนำมาอ้างอิงในแวดวงวิชาการจนถึงปัจจุบัน แม้จะมีบางช่วงที่ต้องลี้ภัยการเมือง แต่ที่สุดแล้วก็กลับมาทำงานเพื่อประเทศอีกครั้งก่อนจะเสียชีวิตในปี 2505

หลวงวิจิตรวาทการเป็นบุคคลสำคัญที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์เปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 อย่างใกล้ชิด ท่านมีบทบาทเป็นทั้งนักคิดและนักปฏิบัติในคณะราษฎร โดยเฉพาะในด้านการโฆษณาชวนเชื่อและการสร้างแนวคิดใหม่ทางการเมือง สิ่งที่น่าสนใจคือทักษะการเขียนของท่านที่เฉียบคม สามารถผลิตบทความและสุนทรพจน์ที่ปลุกเร้าความรู้สึกของผู้คนได้อย่างมีประสิทธิภาพ งานเขียนอย่าง 'ความฝันของนักปฏิวัติ' ถือเป็นตัวอย่างชั้นครูของการใช้ภาษาสร้างอุดมการณ์ทางการเมือง ในฐานะคนรุ่นหลังที่สนใจประวัติศาสตร์ การศึกษางานของหลวงวิจิตรวาทการทำให้เข้าใจพลังของความคิดและคำพูดในการเปลี่ยนแปลงสังคมได้เป็นอย่างดี

ความยิ่งใหญ่ของพลตรีหลวงวิจิตรวาทการไม่ได้อยู่แค่ตำแหน่งทางทหาร แต่คือวิสัยทัศน์ที่เปลี่ยนโฉมหน้าประเทศ สมัยเรียนประวัติศาสตร์ครั้งแรกที่ได้ยินชื่อท่านก็สงสัยเหมือนกันว่าทำไมถึงได้สมญานาม 'มหาบุรุษ' แต่เมื่อตามรอยผลงานกลับพบว่าท่านคือหนึ่งในบุคคลสำคัญที่ผลักดันการปฏิรูปประเทศครั้งใหญ่ ทั้งด้านการศึกษา การทหาร และวัฒนธรรม การก่อตั้งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยก็มาจากแนวคิดของท่าน ราวกับว่าท่านมองเห็นอนาคตของชาติไกลกว่าคนยุคเดียวกันหลายสิบปี สมญานามนี้คงมาจากความสามารถรอบด้านที่หาได้ยากในยุคสมัยนั้น ไม่ใช่แค่เป็นทหารชั้นผู้ใหญ่ แต่ยังเป็นนักคิด นักปราชญ์ และรัฐบุรุษผู้วางรากฐานสำคัญให้สยามประเทศ

สไตล์การเขียนของตรี อภิรุมมีชั้นเชิงที่ทำให้ผู้อ่านต้องหยุดคิดอยู่บ่อย ๆ และผมมักจะกลับมาอ่านประโยคเดิมซ้ำเพื่อจับความหมายที่ซ่อนอยู่ ถ้อยคำของเขาไม่วิ่งไวจนพร่า แต่ก็ไม่ชะงักจนขาดจังหวะ ฉากเล็ก ๆ เช่น มุมห้องที่มีแสงลอดเข้ามา หรือกลิ่นฝนบนถนน ถูกขยายจนกลายเป็นพื้นที่ทางอารมณ์ มุมมองในเรื่องมักจะโฟกัสที่ความเปราะบางของตัวละคร ทำให้บทสนทนาที่ดูธรรมดาแฝงความหนักแน่นและความเจ็บปวดที่ไม่จำเป็นต้องประกาศให้โลกรับรู้ ผมชอบวิธีที่เขาโยงความทรงจำเข้ากับปัจจุบันโดยไม่บอกตรง ๆ ว่าเหตุการณ์ในอดีตคืออะไร—เป็นการปล่อยปมเล็ก ๆ ให้ผู้อ่านค่อย ๆ ประติดประต่อเอง ผลงานของเขาจึงอ่านสนุกทั้งในแง่ของภาษาและในแง่ของการตีความ เหมือนกำลังเดินอยู่ในห้องที่มีแสงเลือน ๆ แล้วค้นพบสิ่งใหม่ทุกก้าวเดิน

พลตรีหลวงวิจิตรวาทการเป็นบุคคลที่น่าสนใจทั้งในแง่การเมืองและวัฒนธรรมไทย เกิดเมื่อปี 2441 ท่านเริ่มต้นชีวิตการทำงานในราชการทหารก่อนจะก้าวสู่บทบาทสำคัญในฐานะผู้วางรากฐานนโยบายวัฒนธรรมแห่งชาติ สิ่งที่ประทับใจที่สุดคือวิสัยทัศน์ด้านศิลปะการแสดงของท่าน การก่อตั้งโรงเรียนนาฏศิลป์และการส่งเสริมโขน-ละครในหลวง ถือเป็นมรดกที่ยังเห็นได้ชัดเจนในวงการศิลปะไทยปัจจุบัน ท่านเชื่อว่าวัฒนธรรมคือ 'จิตวิญญาณของชาติ' และพยายามอนุรักษ์ศิลปะไทยไว้ควบคู่กับการพัฒนา อีกด้านที่คนมักพูดถึงคือบทบาททางการเมืองในยุคเปลี่ยนผ่านจากสมบูรณาญาสิทธิราชย์สู่ประชาธิปไตย แม้จะมีข้อถกเถียงบางประการ แต่ความสามารถในการปรับตัวและนำเสนอแนวคิดสมัยใหม่ก็เป็นที่ยอมรับในวงกว้าง

การได้ชื่อว่า 'มหาบุรุษ' ของพลตรีหลวงวิจิตรวาทการน่าจะมาจากบทบาทในการเปลี่ยนผ่านประวัติศาสตร์ไทยสมัยรัชกาลที่ 7 จนถึงยุคสงครามโลกครั้งที่ 2 เขาไม่ใช่แค่ทหารหรือนักการเมือง แต่เป็นคนที่มองเห็นอนาคตของประเทศก่อนใคร สมัยที่ระบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ใกล้สิ้นสุด ท่านเป็นหนึ่งในคณะราษฎรที่ผลักดันการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 แต่สิ่งที่ทำให้ท่านแตกต่างคือวิสัยทัศน์ในการสร้างชาติมากกว่าทำลาย ท่านเข้าใจว่าประเทศต้องปรับตัวให้ทันสมัยแต่ต้องรักษาจิตวิญญาณไทยไว้ ความ 'ใหญ่' ของท่านเห็นได้จากผลงานหลากหลายด้าน ทั้งการทหาร การต่างประเทศ การศึกษา ไปจนถึงศิลปวัฒนธรรม อย่างการตั้งมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองก็แสดงให้เห็นว่าท่านคิดถึงรากฐานประชาธิปไตยที่ต้องเริ่มจากการศึกษาของประชาชน บางคนอาจมองว่าเขามีส่วนในเหตุการณ์ปราบกบฏบวรเดช แต่ถ้าดูในบริบทสมัยนั้น จะเห็นว่าท่านเลือกทางเพื่อเสถียรภาพของประเทศมากกว่าความขัดแย้ง นั่นคือลักษณะของรัฐบุรุษที่มองการณ์ไกล

พลตรีหลวงวิจิตรวาทการเป็นบุคคลสำคัญที่เต็มไปด้วยปรัชญาชีวิตที่ลึกซึ้ง คำพูดหนึ่งที่ตราตรึงใจผมคือ 'ความสำเร็จเริ่มต้นที่ความคิด มั่นคงด้วยการกระทำ และงดงามด้วยจิตใจ' ท่านเน้นย้ำว่าการจะบรรลุเป้าหมายใดๆ ต้องเริ่มจากการมีทัศนคติที่ถูกต้องก่อนเสมอ การทำงานในฐานะคนทำงานสร้างสรรค์ ทำให้ผมเห็นคุณค่าของคำสอนนี้อย่างมาก เวลาออกแบบผลงานใหม่ๆ ถ้าเริ่มต้นด้วยความคิดที่มืดมนหรือยอมแพ้ง่ายๆ ผลลัพธ์ก็จะออกมาไม่ดี แต่ถ้าเริ่มจากความเชื่อมั่นและมองปัญหาเป็นโอกาส ผลงานที่ออกมาก็มักจะเกินความคาดหมายเสมอ แนวคิดนี้ไม่เพียงใช้กับการทำงาน แต่ใช้ได้กับทุกด้านของชีวิตจริงๆ