อิเหนาผู้แต่ง ถูกอ้างอิงในงานวิชาการอย่างไร

มีหลายทางที่ฉันมักจะแนะนำเมื่อคนถามว่าจะหาหนังสือฉบับพิมพ์ของผู้เขียนไทยคนหนึ่งได้จากที่ไหนบ้าง สำหรับกรณีของกิตติ พัฒน์ ถ้าเขาพิมพ์กับสำนักพิมพ์ใหญ่ โอกาสสูงที่จะเห็นหนังสือวางตามร้านหนังสือชั้นนำในไทย เช่น ซีเอ็ด, นายอินทร์, B2S และ Kinokuniya สาขาใหญ่ๆ (เช่น สาขาในห้างดังหรือสาขาตามย่านธุรกิจ) นอกจากนี้ร้านหนังสือออนไลน์ของสำนักพิมพ์เองมักมีสต็อกและจัดส่งทั่วประเทศ ถ้าอยากได้ง่ายๆ ลองค้นชื่อหนังสือพร้อม ISBN ในเว็บของร้านเหล่านี้ แล้วสั่งออนไลน์หรือสำรองที่สาขาใกล้บ้าน อีกช่องทางที่ฉันชอบคืองานหนังสือและงานเปิดตัวเล็กๆ งานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติ งานหนังสือนานาชาติ และงานมหกรรมหนังสือท้องถิ่นเพราะบางครั้งสำนักพิมพ์จะเอาพิมพ์ครั้งแรกมาขายที่งานก่อนกระจายเข้าร้านค้าทั่วไป ถ้าชอบหนังสือมือสอง ลองส่องกลุ่มซื้อขายหนังสือในเฟซบุ๊กหรือแพลตฟอร์มมือสองต่างๆ มักมีคนปล่อยเล่มที่เก็บไว้ไม่อ่านแล้ว สุดท้ายถ้าอยากได้ลายเซ็นหรือสัมผัสกับงานของผู้เขียนโดยตรง การติดตามเพจหรืออินสตราแกรมของกิตติ พัฒน์ มักให้ข้อมูลว่าหนังสือจะวางขายที่ไหนบ้าง — ฉันมักได้ของดีจากการติดตามแบบนี้

เราเฝ้าจับตามองกระแสของ 'นวลนาง' มานานและค่อนข้างแน่ใจว่ามีสรุปตอนให้ค้นอ่านฟรีอยู่บ้าง แต่จะกระจายตัวในหลายช่องทางไม่รวมกันเดียว บางครั้งแฟนคลับจะเขียนสปอยล์สั้นๆ ลงในบล็อกหรือโพสต์ในกลุ่มปิด เช่น กลุ่มเฟซบุ๊กของแฟนเรื่องนั้น ซึ่งมักให้สรุปพล็อตหลักและความรู้สึกหลังอ่านโดยไม่ลงรายละเอียดตอนต่อ ตอน นอกจากนี้ยังมีบล็อกรีวิวนิยายไทยที่มักลงสรุปตอนแบบย่อ ๆ เพื่อช่วยคนตัดสินใจก่อนอ่าน ฉะนั้นถาต้องการสรุปฟรีในเชิงเข้าใจพล็อตหลัก แบบอ่านเร็วๆ จะเจอได้ในพื้นที่เหล่านี้ แต่ข้อควรระวังคือคุณภาพการสรุปขึ้นกับคนเขียน บางครั้งไม่ได้ครอบคลุมหรือมีสปอยล์ละเอียดเกินไป แนะนำอ่านแบบคัดกรองและระวังสปอยล์หนักๆ ก่อนจะดื่มด่ำกับเรื่องจริงๆ

แหงล่ะ ของจาก 'เล่า 25' นี่มีระดับความอยากได้แตกต่างกันตามคน แต่โดยรวมแหล่งหลัก ๆ ที่มักเจอคือร้านทางการของผู้เผยแพร่และร้านของงานอีเวนต์ใหญ่ ๆ บ่อยครั้งฉันจะเริ่มหาจากหน้าเว็บของสำนักพิมพ์หรือเพจทางการก่อน เพราะสินค้าลิมิเต็ด เช่น ชุดพิเศษ เล่มพิเศษ หรือโปสเตอร์ที่มาพร้อมฉบับแรก มักจะลงจองที่นั่นเป็นที่แรก ๆ นอกจากนี้ร้านค้าญี่ปุ่นอย่าง 'Animate' กับ 'AmiAmi' มักเปิดพรีออเดอร์ฟิกเกอร์และสินค้าไลน์ออฟฟิเชียล ส่วนถ้าต้องการของมือสองหรือหายากก็ต้องมองไปที่ 'Mandarake' หรือ 'Surugaya' ซึ่งมีของเก่าจากผู้สะสมรายย่อยให้เลือก อีกทางหนึ่งที่ฉันชอบคือตามบูธงานคอมมิคมาร์เก็ตและงานกลุ่มแฟนคลับในไทย งานอย่าง Comic Con หรือบูธผู้จัดไทยมักนำสินค้าที่หาไม่ได้ในหน้าเว็บมาเปิดขายแบบพิเศษ บางครั้งก็มีผู้ผลิตอิสระทำของแฮนด์เมดบน Pixiv Booth หรือ Etsy ซึ่งถ้าอยากได้ของแปลก ๆ แบบอาร์ตบุ๊ค หรือสติกเกอร์ลิมิเต็ด ก็ต้องตามช่องทางเหล่านี้ไม่ต่างจากการตามล่าไอเท็มหายากเลย

เห็นชื่อเรื่อง 'สุดท้ายและตลอดไป' แล้วใจพองโตขึ้นทันที — สำหรับฉัน มันมักถูกใช้เป็นชื่อแปลไทยของซีรีส์จีน 'Forever and Ever' ซึ่งคนดูบ้านเราคุ้นกันเพราะนำแสดงโดย Ren Jialun (รับบทพระเอก) กับ Bai Lu (รับบทนางเอก) โดยผลงานที่พูดถึงเป็นหลักคือเวอร์ชันซีรีส์ยาว ไม่ใช่หนังสั้นแบบสแตนด์อะโลน ฉันตามดูเวอร์ชันนี้ตั้งแต่โปรโมทแรกๆ แล้วรู้สึกว่าการแคสตัวนำได้เคมีที่ลงตัวมาก ทั้งคู่สามารถแบกรับอารมณ์โรแมนติกและช่วงเวลาที่ซีเรียสได้ดี ทำให้คนพูดถึงอย่างกว้างขวางในช่วงที่ออกอากาศ เห็นได้ชัดว่าไม่มีเวอร์ชันหนังสั้นระดับโปรดักชั่นสูงที่เป็นทางการออกมา แต่อย่างไรก็ตามมีแฟนเมดสั้น ๆ และคลิปฟีเจอร์พิเศษสั้น ๆ จากช่องทางโปรโมทของผู้ผลิตบ้าง ซึ่งนักแสดงหลักก็จะปรากฏตัวในนั้นด้วย ถ้าใครมองหาชื่อที่ชัดเจนไว้ค้นหา ให้ลองใช้ทั้งชื่อภาษาอังกฤษ 'Forever and Ever' และชื่อภาษาไทย 'สุดท้ายและตลอดไป' พร้อมกับชื่อดารานำที่กล่าวมา จะเจอข้อมูลเกี่ยวกับนักแสดง ทีมงาน และคลิปพิเศษต่างๆ มากขึ้น — ส่วนความรู้สึกส่วนตัว ฉันชอบการเล่นมู้ดของเรื่องและการแสดงของตัวเอกที่ทำให้บทรักแบบค่อยเป็นค่อยไปดูหนักแน่น แต่ก็ยังคงความหวานอย่างพอดี

สัปดาห์ที่แล้วฉันเลือกหนังหนึ่งเรื่องให้คืนดูเป็นคู่แล้วมันทำให้บรรยากาศเปลี่ยนไปทันที — ถ้าอยากได้คืนที่อบอุ่น หวานนิด ขำหน่อย และไม่ต้องคิดเยอะ 'Set It Up' เป็นตัวเลือกที่ฉลาดมาก ฉันชอบความเป็นเมืองของหนังเรื่องนี้ มันไม่ได้โรแมนติกจ๋าจนเวิ่นเว้อ แต่มีมุมตลกและมุมน่ารักที่ทำให้คู่รักคุยกันต่อได้หลังจบหนัง ฉากที่ตัวละครสองคนวางแผนให้หัวหน้าเจอกันแล้วต้องเผชิญเหตุการณ์วุ่น ๆ ร่วมหัวเราะไปด้วยกันเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีสำหรับคู่ที่อยากมีเรื่องเล่าเล็ก ๆ ร่วมกัน นอกจากนี้บทสนทนาสั้น ๆ และมุกไทยที่พากย์ได้เนียน ทำให้พากย์ไทยดูสบายหู ไม่ต้องคอยจ้องซับ ถ้าอยากเพิ่มความอิน ลองจัดไฟหรี่ ๆ เตียงหรือโซฟานุ่ม ๆ กับขนมโปรดของทั้งสอง เช่น ป๊อปคอร์นรสชีสกับช็อกโกแลตเล็กน้อย แล้วกดหยุดตรงจังหวะมุมน่ารักเพื่อคุยกันสักพัก ฉากมอนทาจความสัมพันธ์ค่อย ๆ พัฒนาจะเป็นช่วงที่คนดูคู่กันหัวเราะแล้วก็เงียบยิ้มได้ การนำไปคุยต่อหลังดู เช่น ถามว่า 'ถ้าเป็นเรา จะทำแผนแบบนี้ไหม' หรือ 'ฉากไหนในเมืองที่อยากไปจริง ๆ' จะช่วยให้คืนดูมีชีวิตและไม่จบแค่หน้าจอ อีกเหตุผลที่ฉันชอบแนะนำเรื่องนี้คือความยาวพอดี ไม่ยาวจนเรืองเหงา และพลังเคมีของนักแสดงทำให้พากย์ไทยไม่เสียอรรถรส ถาคต่อที่คนพูดถึงก็อาจมีหรือไม่มี แต่คืนดูครั้งแรกรู้สึกว่าทำให้หัวใจอุ่นเหมือนดินเนอร์ง่าย ๆ ที่แทรกมุขตลกเข้าไปได้พอดี จบหนังแล้วจะได้ทั้งรอยยิ้มและเรื่องคุยต่อ แค่นี้เองก็นับว่าคุ้มกับเวลาที่หยิบมาใช้ด้วยกัน

บอกเลยว่าการอ่าน 'มังงะทรราชตื้อรัก' เคียงคู่กับนิยายเหมือนกำลังดูภาพยนตร์กับฟังพอดแคสต์พร้อมกัน — สองสื่อให้ข้อมูลแต่ต่างกันที่จังหวะและมิติ ภาพในมังงะสื่ออารมณ์แทนคำบรรยายได้ทันที เส้นตาหยักยิ้มมุมปากหรือแผงเฟรมที่ตัดซีนเฉียบทำให้ฉากดราม่าเข้มข้นกว่า ขณะที่นิยายจะอธิบายความคิดกับบรรยากาศอย่างละเอียด ลมหายใจของตัวละคร ความลังเล หรือความทรงจำที่ย้อนขึ้นมาซ้ำ ๆ มักจะมีพื้นที่ยาวกว่า ฉันชอบมังงะตรงที่มันบีบอดีตปะทะปัจจุบันทันที แต่ก็ยอมรับว่านิยายให้ความเข้าใจตัวละครเชิงลึกกว่า อีกเรื่องที่รู้สึกได้ชัดคือจังหวะการเล่า เนื้อหาบางส่วนในนิยายอาจถูกย่อหรือตัดเมื่อมาอยู่ในมังงะเพื่อรักษาความต่อเนื่องของการตีพิมพ์ ทำให้ความสัมพันธ์บางมิติหายไปหรือเปลี่ยนโทน แต่ในทางกลับกัน มังงะมักเพิ่มฉากภาพสวย ๆ หรือมุขกายภาพที่นิยายไม่จำเป็นต้องมี ซึ่งช่วยเพิ่มความน่ารักหรือมุมฮาได้ทันตา เช่นเดียวกับที่ฉันเคยเห็นการดัดแปลงจากนิยายอย่าง 'Re:Zero' ที่ปรับโทนและย่อรายละเอียดบางอย่างเพื่อให้ภาพชัดและจังหวะเร็วขึ้น สรุปแบบไม่ต้องการสรุปมากเกินไปก็คือ ทั้งสองเวอร์ชันเสริมกันได้ดี — ถ้าอยากรู้จิตใจและเหตุผลตามลำดับให้เอนเข้าหานิยาย ส่วนต้องการความรู้สึกฉับพลันและภาพจำที่ติดตาให้มังงะตอบโจทย์ พกทั้งคู่ไว้บางทีก็ได้มุมมองที่ครบกว่า

กติกาเกี่ยวกับการใช้เนื้อเพลงบนแพลตฟอร์มใหญ่อย่าง YouTube ค่อนข้างชัดเจนและค่อนข้างเข้มงวดกว่าที่หลายคนคิดไว้ เมื่อฉันเอาเนื้อเพลงจาก 'How You Like That' ใส่ลงในคลิปแบบตรงๆ จะต้องคาดหวังสองสิ่งอย่างแรกคือระบบ Content ID อาจจับและทำให้คลิปถูกติดป้ายเป็นคอนเทนต์ของเจ้าของลิขสิทธิ์ ทำให้รายได้โฆษณาไปเข้าผู้ถือลิขสิทธิ์หรือคลิปโดนบล็อกในบางประเทศอย่างที่เห็นได้บ่อย อย่างที่สองคือการใช้เนื้อเพลงทั้งท่อนหรือทั้งเพลงโดยไม่ได้รับอนุญาตมีความเสี่ยงทางกฎหมาย เพราะเนื้อเพลงเป็นผลงานที่มีลิขสิทธิ์เช่นเดียวกับทำนอง ฉันเลยมองการใช้เนื้อเพลงในสามมุมหลัก: ขออนุญาตอย่างเป็นทางการจากเจ้าของลิขสิทธิ์ (สำนักพิมพ์เพลง/ค่าย) ซึ่งเป็นวิธีปลอดภัยที่สุด แต่ใช้เวลาและอาจมีค่าใช้จ่ายสูง, ทำงานแบบเปลี่ยนแปลงเนื้อหาให้เป็นงานวิเคราะห์หรือคอนเทนต์เชิงวิจารณ์ที่แปลงสภาพเนื้อหา (transformative) เพื่อหวังพึ่งหลักยุติธรรม แต่ก็ไม่ชัวร์ 100% และสุดท้ายคือหลีกเลี่ยงโดยใช้ทางเลือกเช่นเพลงที่มีใบอนุญาต, คัฟเวอร์ที่ได้รับสิทธิหรือเขียนเนื้อใหม่เอง สรุปคือถ้าต้องการสบายใจและจะทำเงินจากวิดีโอ ทุกครั้งที่วางเนื้อเพลงของศิลปินดัง ๆ ควรหาการอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรหรือเลือกวิธีแทนที่ปลอดภัยกว่า การเสี่ยงปล่อยเนื้อเพลงเต็มๆ ลงไปอาจให้ผลลัพธ์ที่ไม่คุ้มค่าเมื่อเทียบกับความยุ่งยากที่ตามมา

การเขียนแฟนฟิคของตัวละครอย่าง 'มินตรา อินทรารัตน์' มักจะสร้างคำถามเรื่องสิทธิ์ที่ต้องแยกแยะให้ชัดเจนในใจฉันก่อนลงมือจริง ในมุมมองพื้นฐาน ฉันมองว่าแทบทุกตัวละครจากงานที่ยังมีลิขสิทธิ์ถือเป็นผลงานดัดแปลงตามกฎหมายลิขสิทธิ์ นั่นแปลว่าเขียนแฟนฟิคได้ในแง่ของการสร้างสรรค์ส่วนตัวและแบ่งปันแบบไม่หวังผลกำไรมักจะถูกมองว่าเป็นความยอมรับโดยปริยายจากชุมชน แต่ถ้าจะนำไปขาย ทำเป็นสินค้า หรือใช้เพื่อหารายได้ ก็จำเป็นต้องขออนุญาตเจ้าของสิทธิ์โดยตรงเสมอ ฉันเองมักจะนึกถึงกรณีแฟนฟิคของ 'Harry Potter' ที่ชุมชนทำงานร่วมกันมานาน แม้จะมีแฟนฟิคที่เข้มข้นและหลากหลาย แต่เมื่อถึงจุดที่มีการค้าเชิงพาณิชย์ เจ้าของผลงานและกฎหมายก็จะเข้ามาเกี่ยวข้องได้ทันที อีกประเด็นที่ฉันให้ความสำคัญคือความเคารพต่อผู้สร้างต้นฉบับและการไม่บิดเบือนตัวละครจนเป็นการใส่ความหรือทำให้ชื่อเสียงเสียหาย เช่น การเอาตัวละครไปใช้ในเนื้อหาที่ละเมิดกฎหมายหรือศีลธรรม อาจก่อปัญหาได้ทั้งทางกฎหมายและทางชุมชน ดังนั้นก่อนเผยแพร่ ฉันมักเลือกช่องทางที่มีกฎชัดเจนและระบุไว้ว่าอนุญาตให้โพสต์แฟนฟิคแบบไม่หวังผลประโยชน์ ทั้งนี้ถ้าเจ้าของผลงานระบุชัดเจนว่าห้าม ก็ต้องเคารพตามนั้น ประสบการณ์ส่วนตัวสอนว่าความโปร่งใสและความเคารพเป็นสิ่งที่ทำให้การสร้างแฟนฟิคยังคงเป็นเรื่องสนุกสำหรับทุกคน